Abbas en Irak-beleid verdelen neocons - analyse

De herverkiezing van president George W. Bush twee maanden geleden was nog een grote opsteker voor de neoconservatieven in de VS. En hun verdere invloed op de Amerikaanse buitenlandpolitiek leek nog meer verzekerd door de vervanging van minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell, de afgelopen vier jaar de grootste hinderpaal voor de realisering van neoconservatieve strategieën.

Alle neocons kijken nog altijd reikhalzend uit naar de verkiezingen in Irak en zeggen unisono het dat nu tijd wordt de kernwapendreiging van Iran aan te pakken. Maar ze zijn het niet meer eens over de strategie rond die prioritaire thema’s. Moet de Amerikaanse regering nog meer uitgeven aan defensie om uitdagingen als de opstand in Irak aan te kunnen? Zou Washington er goed aan doen langs politieke weg iets te veranderen in Iran alvorens militair op treden tegen bedreigende nucleaire installaties? Op die vragen komt geen eensluidend antwoord meer uit neoconservatieve hoek.

Vooral de veranderingen in Palestina na de dood van aartsvijand Yasser Arafat stellen de eenheid in de neoconservatieve rangen op de proef. De verkiezing van gematigde Mahmoud Abbas als nieuwe Palestijnse president werd warm onthaald in Washington, terwijl ook de Israëlische regering haar stugge houding tegen de Palestijnse Autoriteit aanvankelijk leek te herzien. Inmiddels deed een zware aanslag donderdag de Israëlische premier Ariel Sharon besluiten alle banden met het Palestijnse bestuur te kappen tot dat de nodige stappen zet om het terrorisme te stoppen, maar Sharon lijkt wel vast te houden aan zijn plan om tegen het eind van dit jaar de Gazastrook helemaal aan de Palestijnen over te laten.

De neoconservatieven hebben het lot van Israël altijd verbonden met dat van de VS, en de tegemoetkomende houding tegenover de nieuwe Palestijnse leider irriteert de hardliners binnen de beweging mateloos. Charles Krauthammer, een columnist van de Washington Post, en Frank Gaffney, de chef van het Centre for Security Policy (CSP), vinden dat Bush en de Israëlische premier Ariel Sharon zich op glad ijs begeven en de veiligheid van Israël in het gedrang brengen. Meer gematigde neoconservatieven als Elliott Abrams, de Midden-Oostenadviseur van de nieuwe Buitenlandminister Condoleezza Rice, zitten veel meer op de lijn van Sharon. De diepe kloven binnen Likoed, de grootste Israëlische regeringspartij, tekenen zich ook af binnen de neoconservatieve beweging in de VS.

Ook het aanhoudende geweld in Irak blijft een zeer punt. Het wordt steeds duidelijker dat de Amerikaanse regering de uitdaging van de door de neoconservatieven bezworen regimewissel in Irak zwaar heeft onderschat. Brent Scowcroft, de nationale veiligheidsadviseur van de voormalige president George Bush senior, verklaarde afgelopen week dat Irak op weg is naar een burgeroorlog, los van het resultaat van de voor 30 januari geplande verkiezingen. Scowcorft, een trouwe medestander van president George W. Bush en een politicus uit het centrum van de Republikeinse Partij, nam daarmee duidelijk afstand van de neoconservatieve denkbeelden die de regering en de meerderheid van Republikeinen de voorbije vier jaar zo sterk geïnspireerd hebben.

Bij de neoconservatieven zelf vormt de chaos in Irak een aanleiding om zout in oude wonden te strooien. Vooral minister van Defensie Donald Rumsfeld, de man die de neoconservatieve strategie voor Irak uitvoerde, krijgt het zwaar te verduren. Volgens zijn critici heeft hij verzuimd genoeg manschappen naar Irak te sturen om de opstand neer te slaan en een klimaat te scheppen waarin verkiezingen mogelijk worden. Sommige neoconservatieven als William Kristol en Frederick Kagan van het opinieblad the Weekly Standard, stellen dat Bush Rumsfeld al lang geleden de laan uit had moeten sturen. Maar Richard Perle van het American Enterprise Institute (AEI), de grootste denktank van de neoconservatieven, en de militaire historicus Victor Davis Hanson nemen het op voor de Defensieminister.

Ook de hoop van de neoconservatieven dat de nieuwe buitenlandminister Rice hun minder stokken in de wielen zal steken dan haar voorganger Powell, lijkt te vervliegen. Tot afgrijzen van de neocons benoemde Bush de Amerikaanse handelsgezant Robert Zoellick als de nummer twee op Buitenlandse Zaken. Zoellick, een beschermeling van Scowcroft, is een realist die veel belang hecht aan de samenwerking met Europa. De kans lijkt groot dat Nick Burns, de Amerikaanse ambassadeur bij de Navo en nog een Atlantist, de nieuwe nummer drie wordt. Ook in de groep van regionale assistent-buitenlandministers lijken vooral carrièrediplomaten te worden opgenomen, al hielden de neoconservatieven verscheidene mannetjes klaar. (PD)