Dokter, kan je eens wat meer bos voorschrijven?

Aan het begin van de zomer ging Zeronautblogger Wendy voor de eerste keer bosbaden in een van de officiële bosbadcentra van Japan. Zelf is ze zo’n grote fan van bosbaden geworden dat ze ook zelf een opleiding tot bosbadgids is begonnen. Begin oktober keerde Wendy terug naar België en besloot om het eerste BosBadWeekend van BOS+ en CM in Vlaanderen te verkennen. Sinds een jaar begint bosbaden ook in ons land wortel te schieten. Wat is bosbaden juist? Is de Vlaamse manier anders dan die van de Japanners? En vooral, kan je bosbaden in een regio met zo weinig bos?In mijn vorige blog over bosbaden in Japan haalde ik al enkele voordelen van bosbaden naar boven. In Japan doen ze al sinds 1982 onderzoek naar de effecten van bos op de gezondheid. In september begon ik zelf aan mijn opleiding tot gids voor bosbaden bij de Association of Nature and Forest Therapy (ANFT). Daardoor weet ik nu zelf ook wat meer: niet alleen over de medische maar ook de sociale voordelen. Trouwens, je kan ook bij andere organisaties een opleiding volgen, zoals het Forest Therapy Institute.

De natuurlijke oplossing

Een van de boeken die elke gids heeft gelezen, zo lijkt het, is The Nature Fix -Why Nature Makes us Happier, Healthier and More Creative van Florence Williams. Naar aanleiding van een schrijfopdracht over de “obscure” praktijk van bosbaden in Japan begon Florence te onderzoeken hoe de natuur en het menselijk brein met elkaar verbonden zijn. Ze neemt de lezer mee door vele “experimenten” in het echte leven, aangevuld met gegevens over bloeddruk, hartslag en vele andere wetenschappelijke metingen.

Voor zij die die het boek niet willen lezen: de conclusie is dat mensen bedraad zijn voor de natuur. Het is goed voor je, op vele vlakken. Het maakt je sterk, gezond, blij, laat je vrij door het leven laten stappen, én… het maakt je meer weerbaar tegen welvaartsziektes, zoals burn- en boreout, stress, obesitas, diabetes, depressie…

Wordt bosbaden in Vlaanderen terugbetaald?

In Schotland kunnen dokters je al meer bostherapie voorschrijven als je te veel stress hebt. In Vlaanderen, zover ik weet, is dit nog niet het geval.

De Finse Katriina Kilpi van NatureMinded, een pionier in Vlaanderen, schreef me dat Vlamingen met een natuurcoach in natuurdomeinen kunnen lopen en gecoacht worden in hun carrièrekeuzes, wat eigenlijk een preventieve maatregel is om burn-out te bestrijden. Zij denkt dat dit nog beter is, want de nadruk moet op preventie worden gelegd, waar de echte winst te behalen is.

Ook hoort ze steeds weer van mensen dat hun huisartsen of therapeuten aanbevelen om buiten te zijn. Op basis van welke welke redenen ze dit aanraden, weet ze nog niet. Toch denkt ze dat het een kwestie van tijd is. In Vlaanderen gaat het snel. Sinds 2011 doet de Belgian Community of Practice on Biodiversity & Health onderzoek naar beoordelen biodiversiteit en gezondheid in België en daarbuiten. Er zijn dus dingen aan het groeien in Vlaanderen.

De Japanse en de meer “westerse” perspectieven

Deze blog is een vervolg op mijn vorige blog over Bosbaden in Japan. Sinds juni heb ik heel wat bijgeleerd en ik leer nog elke dag bij. In Japan meten ze je bloeddruk en stress voor en na een bosbad. Dit gebeurt niet in een ‘Vlaams bosbad’.

Bosbaden gaat om de beleving: alleen door het te doen, weet je wat het inhoudt en hoe je het zelf kan toepassen.

Volgens de Japanse experts verwijst bosbaden naar een volledige zintuiglijke ontspanning in een bosrijke omgeving. Zo eenvoudig is dat. Maar hoe je tot het resultaat komt, is voor interpretatie vatbaar. Je kan gaan paardrijden in een dennenbos, yoga beoefenen in een weide of gaan zwemmen in een meer omringd door wilgen. Zolang je maar in een bos bent en je vijf zintuigen worden geopend.

Vele westerse perspectieven hebben zich door de Japanse shinrin-yoku laten inspireren, maar ze kijken meer naar het proces en modaliteit waarin je in een meer ontspannen staat belandt. In de methodes en structuren die ik bij ANFT heb geleerd, zien gidsen het bos als een soort van therapeut en creëert de gids een comfortabele en veilige ruimte waarin deelnemers kunnen verstillen, en zelfs zich kunnen verbinden met de natuur, andere mensen en zichzelf.

Bosbaden gaat om de beleving: alleen door het te doen, weet je wat het inhoudt en hoe je het zelf kan toepassen. Het is een leerproces waarin je je verder kan verdiepen. Door die opleiding te volgen, zelf te gidsen en ook aan bosbaden met andere gidsen deel te nemen voel ik hoe “gemakkelijker” het wordt om in de energie van een bos te duiken, zoals een surfer alsmaar met meer ervaring en onder begeleiding van mentoren ook beter wordt om op het juiste moment in de energie van de golf te duiken.

Bosbaden is niet zozeer een aaneenschakeling van oefeningen, zoals een fitometer, maar werkt vooral als er een structuur in zit. Gidsen volgen een orde waardoor ze een speciaal proces en ervaring voor de deelnemers opbouwen, en gaan ook in interactie met de deelnemers.

Sommige methodes, zoals Forest Mind (Fins: Metsämieli), gaan ook een stap verder. Zodra je verstild bent, ben je ook beter in staat om dieper te reflecteren. Forest Mind is niet door shinrin-yoku geïnspireerd. Katriina vertelde me het van het Finse concept van “relatie met het bos’ (metsäsuhde) kwam. De Finnen hebben ook een zeer sterke traditie om het bos in te gaan om bessen te plukken, oefeningen te doen of gewoon te schreeuwen als ze zich slecht voelen.

BosBadWeekend

Van 18 tot 20 oktober organiseerden BOS+ en CM het eerste BosBadWeekend in de Hoge Rielen in Kasterlee. Het doel? ‘De deelnemers een weekend helemaal onderdompelen in het bos en haar (ver)diensten, met focus op de nauwe link tussen het bos en onze mentale en/of fysieke gezondheid’, aldus de website. Mij moet je niet meer overtuigen. Net zoals de 35-tal andere deelnemers schreef ik me in om me een cadeau voor mijn gezondheid te geven, maar ook om meer te leren over de medisch-sociale initiatieven in de Vlaamse bossen.

Tijdens het BosBadWeekend waren er vijf keuzes voor twee uur lange workshops, waarvan de deelnemers er drie moesten uit kiezen. Tijdens die workshops brachten de deelnemers een hele tijd in een prachtig bos door. Ik kwam met een stralende glimlach terug en kijk al uit naar het BosBadWeekend in 2020.

Wild Beauty

Naast een bosbad van Ann Tilman van Foresterra en eentje gegidst door Katriina koos ik de workshop van Kiki Nardiz, een Rewilding Lifestyle Coach, avonturier en ontdekkingsreiziger. Aan gidsen in opleiding wordt het aangeraden om toch ook bepaalde planten en kruiden te kunnen herkennen. Zoals Kiki het zei, voor vele mensen is de natuur bekijken als Mongools lezen. Mooi om naar te kijken, maar je weet niet welke kennis en verhalen erachter zitten.

Onze voorouders wisten meer van de natuur af, leefden in harmonie (ze moesten wel) en wisten ook welke kruiden en planten goed en welke gevaarlijk voor hen waren. Zo leerde ik dat je door klimop met water te mixen shampoo kan maken. Ze raadde ons wel aan om een “heksenmixer” aan te schaffen en niet dezelfde mixer voor je eten te gebruiken als voor je klimopshampoo.

Van haar leerde ik ook welke lichaamsverzorgende eigenschappen bepaalde planten hebben, welke planten en kruiden ideaal zijn voor het samenstellen van een natuurlijke EHBO-kit, welke planten van jou een “wild beauty” maakten en welke kruiden en planten eetbaar zijn. Kiki beheert samen met Bert Rewilding Drum. Ik zei al tegen enkele vriendinnen dat als ik ooit trouw een workshop bij hen “als vrijgezelle” wil.

Nog twee kanttekeningen. In België mag je alleen wildplukken in je eigen tuin (of mits toestemming, bij anderen). Daarnaast kan je best plukken boven kniehoogte, om te vermijden dat je de ziektes krijgt die vossen en honden met hun plasjes kunnen overdragen.

Bosbaden in bosarm Vlaanderen

Tijdens mijn “wereldwoude” bezoeken reflecteerde ik over de luchtvervuiling en het lage percentage bos in Vlaanderen. In nationale parken in Colorado of bossen in Noorwegen treurde ik dat ik precies nooit baardmos in België had gezien. Een Noorse vriend had me verteld dat baardmos een bio-indicator is voor propere lucht. ‘Uiteraard hebben we dit niet in België’, zei ik.

Nu ik zelf meer ga bosbaden zie ik véél meer natuur rondom mij heen.

Ik was fout. Ik wou het niet zien. Tijdens een bosbad in de heide van de Hoge Rielen waren al mijn zintuigen dankzij gids Ann zo scherpgesteld dat ik ineens overal baardmos zag. Het was een groot “oh” moment. Nu ik zelf meer ga bosbaden zie ik véél meer natuur rondom mij heen. Zelfs als ik in stad Antwerpen stap, kijk ik nog verwonderd naar de bomen.

Bij bosbaden heb je geen majestueuze oerwouden vol bomen nodig die bepaalde stoffen afgeven. Eigenlijk hangt het meer af van de gids dan van het bos. Elk bos, elke botanische tuin of park kan een goede locatie zijn. Zelfs een strand of een woestijn. Of een kamer vol planten. Overal kan je de natuur ervaren. Dat is dus goed nieuws voor de Vlaming. Toch hoop ik dat er meer diverse en inheemse bossen in Vlaanderen verschijnen en eeuwenoude bossen worden beschermd, en raad ik je aan om de ervaring uit te diepen met een gids.

Heb ik een gids nodig?

In enkele artikels en op websites lees ik vooral tips hoe je zelf kan gaan bosbaden, met zeer leuke oefeningen. Ook zie ik Instagramberichtjes met de hashtag van #bosbad, waarbij mensen alleen de natuur gaan. Dit is allemaal zeer leuk. Ik raad iedereen aan om zo vaak het bos in te trekken.

Alleen denk ik ook dat het af en toe goed is om met een gids mee te gaan, omdat zij een structuur kunnen brengen die voor diepere effecten kan zorgen en het niet “te zweverig” wordt. Ann van Foresterra vertelde me over het belang van een gids. Zonder een gids ga je vaak niet in die vertragings- of verstillingsmodus. Daarnaast creëert een gids de veilige en comfortabele ruimte waarin je jezelf kan openstellen.

In de opleiding van een gids staan preventie en welzijn centraal. Zelf leer ik over psychologie, maar moet ik ook een cursus “eerste hulp in de wildernis” volgen. Veel gidsen verdiepen zich constant ook in de kennis van planten en andere wezens in de natuur. Tijdens een bosbad bestoken ze je wel niet met weetjes, maar ze zijn zeer “bosgeletterd”.

Ann van Foresterra schreef me dat ze als gids het een heuse verrijking vindt om met verschillende soorten groepen op pad te gaan. Zo begeleidde Ann reeds kinderen, tieners, teams en kunstliefhebbers. Binnenkort gaat ze ook werken met migranten, artsen, terminale patiënten en welnessbezoekers. Bosbaden is voor haar ook een goede voedingsbodem voor meerdaagse workshops ‘zelfzorg in de natuur’ en nature retreats.

Welke gids kies ik?

Tijdens het BosBadWeekend kon je kiezen uit vijf workshops, maar je kon er maar maximum drie nemen. Ik hoorde veel deelnemers zich afvragen welk bosbad het best bij hen zou passen. Best wel een moeilijke vraag. Intussen heb ik kennisgemaakt met de stijl van vier verschillende gidsen van ANFT, en dankzij Katriina ook de stijl en methodes van Forest Mind kennen. Ik kan echter nog geen duidelijk antwoord geven aan andere mensen. Zeker omdat ik niet weet wat een andere persoon juist nodig heeft.

Daarnaast heb je dat vertrouwen dat ook belangrijk is. Als je iemand niet vertrouwt, is er meer stress en dat komt het bosbad niet ten goede. Net zoals met leerkrachten en leerstof op school vroeger. Ook al boeit het vak je, als die klik er niet is, lukt het openstellen voor de nieuwe materie niet zo goed als bij een andere leerkracht. Ieder heeft zijn eigen stijl en persoonlijkheid. Soms is die klik er niet. Helaas heb je als leerling weinig keuze en zit je vast (en ja, dit is commentaar op het huidig schoolsysteem). Als bosbader heb je dat wel en kan je een andere gids zoeken.

Een beetje zoals yoga

Bosbaden is een beetje zoals yoga. Je hebt verschillende stromingen die een ander doel hebben. Bijvoorbeeld Forest Mind is beetje anders dan bostherapie. En binnen bostherapie heb je gidsen met hun verschillende stijlen. Daarnaast kan elke sessie verschillen, omdat andere mensen deelnemen, omdat andere uitnodigingen worden gegeven…

Ik raad dan ook aan om verschillende stromingen en gidsen te ontmoeten. Hier kan je een lijst van enkele gidsen in België terugvinden. Het is ook een leuke manier om verschillende plekken te ontdekken, of om dezelfde plek door verschillende ogen te zien. Als je met verschillende bosgidsen bent meegegaan, ga je het verschil voelen en ga je zelf goed weten welke stijl het best past bij je noden — die ook constant veranderen.

Soms heb ik nood aan yin yoga, soms aan Ayurvedic yoga,… Het is ook belangrijk om jezelf te kennen voordat de “juiste” yoga leerkracht/bosbadgids/mentor/… naar jou kan komen. Pas als je jezelf kent, maak je ook betere keuzes voor jezelf.

Ook Katriina ziet het ook zo. Alleen merkte ze op dat de namen best verwarrend zijn. Sommigen zeggen, vertelde ze me, dat bostherapie mag maar gegidst worden door een therapeut. Daarom spreekt zij meestal over gezondheidspraktijken in het bos ( Engels: Forest Based Health Practises). Op haar website deelde ze ook haar interpretaties van hetzelfde weekend.

Een levensfilosofie

Nog een laatste noot. Yoga is meer dan alleen de asana’s of houdingen, maar veel lifestylemagazines versimpelen dat. Yogi’s, vooral uit India, hebben me al vaak verteld hoe hen dat stoort. Dus bij deze, yoga is een hele levensfilosofie over hoe je een zo goed en gezond mogelijk kan leiden.

De ideeën van bosbaden lijken misschien minder diepe wortels te hebben dan deze eeuwenoude filosofie uit India, maar sommige methodes en ideeën zijn en worden nog steeds gebruikt door inheemse natuurvolkeren. Wat mij opvalt, is de erkenning van de wijsheid van de voorouders van het land en de waarde van milieurechtvaardigheid.

Zelf steek ik nu energie in het opzoeken van de lokale geschiedenis en natuurkennis over het land waar ik bosbaden gids. Ik deel dat ook in de introductie. Door de opleiding krijg ik nu ook interesses in andere aspecten van natuur, zoals mijn bushcraft en vroegere scoutsvaardigheden aanscherpen, mijn kruidenkennis bijspijkeren en ook meer te luisteren naar mensen en minder te oordelen. Ook bosbaden is voor meer dan alleen de aaneenschakeling van ‘oefeningen’. Er is een hele wereld van onderzoek en filosofie achter de bosbaden die gidsen wereldwoud organiseren.

Wil je meer bos in je leven?

Wacht niet op een doktersbriefje. Ik raad je twee boeken aan die meer verankerd zijn in onze lokale cultuur en natuur: “het zakboek voor bosbaden” van Sarah Devos en Katriina Kiilpi en “Shinrin-yoku” van Annette Lavrijsen. Zelf eens een bosbadweekend in België mee maken of geïnteresseerd in bos al zijn aspecten? Hou de site van BOS+ in de gaten’. Ik gids ook zelf een bosbad op zaterdag 23 november in het Leuvense, als een beloning voor de crowdfundingcampagne van Bold Branders voor ons boek Als Meubels Konden Spreken. Je kan inschrijven t.e.m. 8 november en een deel van de winst sturen we door naar BOS+ om nieuwe bomen te planten (om voor die boeken te compenseren).

May the forest be with you!

Wil je zelf een gids worden? De Forest Therapy Institute (FTI) organiseert in samenwerking met Foresterra de eerste training in Château Frandeux in de Belgische Ardennen van 10 tot 15 oktober 2020. FTI opleiding(en) richten zich naar allerhande doelgroepen, gaande van hulpverleners, coaches, artsen, leerkrachten, natuurgidsen, leidinggevenden of onderzoekers.

Ben je geboeid door de helende werking van de natuur op het lichamelijk en geestelijk welbevinden, dan is een FTI opleiding tot gids een unieke kans om de bestaande praktijk te verrijken met natuurgebaseerde interventies en een wetenschappelijke aanpak.

Bosbaden kan je nu ook ‘wereldwoud’ doen. Je kan meer over de natuur en de mensen leren door met een gids mee te gaan. Ik ben nu in Noorwegen en heb via de website van ANFT een gids gevonden om volgend weekend de Noorse natuur op een meer intieme manier te ervaren. Katriina organiseert ook opnieuw de International Forest Therapy Days van 3 tot 8 juli 2020, een van de meest relevante evenementen in Europa voor mensen uit de praktijk.

Ook kan je mijn ‘wereldwoude’ leerervaringen volgen en me altijd meer vragen stellen over bosbaden en andere gezondheidspraktijken in het bos via @Wereldwoude_verhalen op Instagram.

May the forest be with you!