Zuid-Soedanese vluchtelingen ondernemen actie om hun gemeenschap te steunen

Miljoenen vluchtelingen zijn vandaag afhankelijk van steun op het vlak van voedsel, onderwijs en onderdak. Vluchtelingen worden dan ook vaak gereduceerd tot hulpbehoevend slachtoffer. Hierdoor zijn we geneigd om onze ogen te sluiten voor de krachten van vluchtelingen en de rollen die ze actief opnemen.

Ook vluchtelingen zetten initiatieven op om hun gemeenschap te ondersteunen, al dan niet met behulp van organisaties. Mensen zoals Atem Miot, een Zuid-Soedanese man die ik leerde kennen in de Oegandese vluchtelingensettlements waar ik stage loop, zetten hun capaciteiten en middelen in om de toekomst van hun gemeenschap positief te proberen veranderen.

Het verhaal van Atem Miot

Tijdens mijn eerste ontmoeting met Atem droeg hij een knalroze kostuum. Een opvallende verschijning, met een intrigerend en inspirerend verhaal.

Atem woonde namelijk tien jaar lang in Australië, tot hij in 2013 besloot terug naar Zuid-Soedan te keren om er zijn gemeenschap te helpen via het opstarten van een project. In 2003 verliet hij het vluchtelingenkamp Kakuma in Kenia waar hij sinds 1991 leefde, op de vlucht van het voortdurende geweld in wat toen nog Soedan was. Op basis van een humanitair visa werd hij in Australië toegelaten. Drie jaar later kreeg hij zijn erkenning als Australisch burger.

Beeld je even in.

Je krijgt de kans om als Zuid-Soedanees een beter leven te leiden in een welvarend land. Je kunt er studeren, werken en je hebt er stromend water en elektriciteit.

Toch beslis je om dat alles achter te laten en terug te keren naar waar je geboren bent.

Schuldgevoelens

Atem begreep mijn verwarring over zijn beslissing. Waarom zou je immers terugkeren naar een instabiel land waar je levensstandaard drastisch daalt?

In Australië maakte hij zich iedere dag zorgen om zijn familie en zijn land van herkomst. Hij zond regelmatig geld naar zijn familie en vrienden maar vond dat niet voldoende. Schuldgevoelens en verdriet over het feit dat hij zijn gemeenschap had achtergelaten in onveilige omstandigheden, leidden er toe dat hij besloot terug te keren en zich betekenisvol te maken. 

Hij sprak enkele kennissen aan om hem te steunen en gebruikte een deel van zijn eigen spaargeld om zijn gemeenschap te helpen. Oorspronkelijk wilde hij in Zuid-Soedan een plek oprichten voor mensen met een fysieke beperking maar nog van bij de start van zijn project brak het conflict in Zuid-Soedan in 2013 uit.

Zo kwam hij voor een moeilijke keuze te staan: terugkeren naar Australië of met zijn familie vluchten naar Oeganda.

Hij koos voor het laatste.

Hoop delen

Sinds 2014 leeft hij in een vluchtelingensettlement in het noorden van Oeganda. Door zelf in de settlement te wonen leerde hij de noden van de Zuid-Soedanese gemeenschap kennen. Vooral het gebrek aan kwaliteitsvol en betaalbaar onderwijs stoot hem voor de borst.

Zo komt het dat hij het geld dat hij oorspronkelijk voor zijn project in Zuid-Soedan wilde gebruiken, inschakelde om een schooltje te bouwen in de settlement waar hij woont. Momenteel volgen vijfhonderd leerlingen er les in twee klaslokalen en verspreid onder bomen op zijn stuk land.

Hope and sharing koos hij als naam voor zijn school. Hij hoopt dat als deze kinderen voldoende onderwijs krijgen, zij de leiders van morgen zullen zijn die Zuid-Soedan heropbouwen wanneer het er terug veilig is. Het delen van kennis kan volgens Atem de leerlingen en Zuid-Soedan een meer hoopvolle toekomst bieden.

Actieve gemeenschap

Niet alleen Atem Miot maar ook vele andere Zuid-Soedanezen proberen actief in te grijpen op het leven van hun gemeenschap in de settlements waar ik werk. Blokleiders zijn daarvan een mooi voorbeeld. Zij worden via een democratisch proces verkozen door de mensen die in hun settlementblok wonen.

Deze gemeenschapsstructuren zijn van cruciaal belang voor de organisaties die in de settlements werken.

Deze gemeenschapsstructuren zijn van cruciaal belang voor de organisaties die in de settlements werken. Blokleiders hun voornaamste taken bestaan uit het mobiliseren van mensen wanneer organisaties een activiteit organiseren en uit het identificeren van mensen met specifieke noden. Organisaties vallen vaak op hen terug om te weten te komen wat er speelt in de settlement. Dit alles doen ze op vrijwillige basis.

Daarnaast vormen blokleiders ook het eerste contactpunt voor vluchtelingen die problemen ondervinden of informatie zoeken. Vluchtelingen vallen dus niet louter terug op humanitaire hulpverleners maar proberen in de eerste plaats als een gemeenschap oplossingen te zoeken voor ervaren moeilijkheden en conflicten die ontstaan.

Het feit dat men met de gemeenschap samen zit, is wellicht iets dat eerder al in Zuid-Soedan gebeurde en sterk te wijten is aan hoe men binnen een cultuur met problemen omgaat. Toch minimaliseert dat voor mij niet de kracht die ervan uitgaat.

Iedere dag opnieuw zetten tal van Zuid-Soedanese vluchtelingen zoals blokleiders zich op vrijwillige basis in voor hun gemeenschap. Vluchtelingen louter als afhankelijk van hulporganisaties beschouwen, ondermijnt dan ook hun ongelooflijke inzet, veerkracht en verantwoordelijkheidsgevoel.