Vrede in Colombia: duurzaam of gedroomd eldorado?

2017 lijkt wel hét jaar van verandering en sociale omwenteling voor Colombia. Na het gesloten vredesakkoord tussen de regering Santos en de FARC-EP-rebellen eind vorig jaar, lijkt letter meer en meer in daad te worden omgezet. Op dit ogenblik hebben al meer dan 7.000 rebellen de wapens neergelegd. In ruil daarvoor krijgen ze een re-integratieproces en moeten ze op zoek naar een nieuwe plaats in de Colombiaanse maatschappij.

De terugkeer naar het normale leven voor sommige oud-FARC-strijders is al begonnen. De meesten wonen in Bogotá, in hotels waar ze met andere ex-guerrilla strijders kunnen samenleven. Zelf spreken ze van ‘opvanghuizen’. 

Toch lijkt er nog immens veel werk voor de boeg. Zo zijn van de 220.000 mensen doden, 60.000 mensen vermist geraakt. 86 procent daarvan is nooit teruggevonden. 6 miljoen mensen zijn uit hun huizen verdreven.

Krijgt duurzame vrede echt een kans in Colombia? Of sterft het een stille dood? Om de vrede een hart onder de riem te steken, bezoekt Paus Franciscus het land. Hij wordt door de regering en grote delen van het volk gezien als ‘dé missionaris van verzoening’. 

Van gewapende groep naar politieke partij

Het vredesakkoord is en blijft dus omstreden voor veel Colombianen. Zo staat erin beschreven dat de FARC politieke macht krijgen. Vorige week heeft de groep haar gloednieuwe politieke partij voorgesteld. Het logo is aangepast en het acroniem FARC is behouden, al staan de letters voor andere woorden. De Fuerzas Armadas Revolucionarios de Colombia vervellen zo tot Fuerza Alternativa Revolucionaria del Comun. Vrij vertaald: Alternatieve Revolutionaire Kracht van het Volk.

‘We zullen de strijd voortzetten zoals we altijd deden, alleen nu via legale kanalen.’

De vraag blijft dus of de FARC zich als politieke partij genoeg zal afzetten tegen haar erfenis van drugshandel, honderden moorden en talloze gewapende opstanden.

‘We zullen de strijd voortzetten zoals we altijd deden, alleen nu via legale kanalen’, zei Ivan Marquez, secretaris van de FARC, in een persbericht.  

Hoe dan ook zal de nieuwe partij, ongeacht de uitslag van de verkiezingen, sowieso een aantal zitjes in het parlement opeisen. In het vredesakkoord is namelijk afgesproken dat ze, ongeacht de uitslag, recht heeft op minimaal 10 zitjes in het parlement: 5 in de Senaat en 5 in het Lagerhuis. En dat tot 2026.

Einde aan een halve eeuw oorlog?

Volgende week vertrek ik richting Colombia om samen met twee lokale partnerorganisaties veldwerk te doen: Parces en Temblores. Eerst verblijf ik in de hoofdstad Bogotá waar ik me ga verdiepen in de recente literatuur van het conflict. Daarna trek ik met een jonge antropoloog naar een re-integratiezone waar FARC-rebellen verblijven. Samen zullen we onderzoeken hoe het re-integratieproces verloopt in de zones en wat de sociale gevolgen zijn van zo een re-integratie. Daarna zullen we, afhankelijk van de timing, terugkeren naar de hoofdstad. 

Een van de onderdelen van mijn onderzoek gaat over de verhouding tussen de Staat en de FARC-EP.

Waarom is het dit keer wel gelukt, na vier jaar onderhandelen in Havana? En wat kan een re-integratieproces daaraan veranderen? Wat betekent een vredesakkoord voor het land? En wat is de rol van president Santos hierin geweest? Het lijkt alsof de onmiddellijke politieke strijd om vredesovereenkomst te finaliseren, is gewonnen. Toch is het te voorbarig om de strijd om vrede in Colombia in dezelfde bewoording uit te spreken. De komende maanden zullen allesbepalend zijn.