Paranoia in het paradijs

De angstcultuur versus de werkelijkheid blijft moeilijk. Het zit er ziekelijk ingebakken, maar er is ook wel wat van aan. Onder een zomerse soundtrack van haaienalarm, blushelikopters en een gekmakende wind probeer ik het toch even; die paranoiamachine aan, luider, luider en dan dimmen. Dat lukt ook, dat moet…

  • © Idalie Vandamme Autoloze zondag in Kaapstad. © Idalie Vandamme
  • © Idalie Vandamme Dat eeuwige autozitten typeert de Zuid Afrikaan wel; veilig binnen en steeds vertrekkensklaar. © Idalie Vandamme
  • © Idalie Vandamme Nazomeren met haaienalarm en wonderbaarlijke visvangst. © Idalie Vandamme
  • © Idalie Vandamme De schoonheid van de landschappen is hier vaak van een hogere orde. © Idalie Vandamme
  • © Idalie Vandamme Cape Road 62: "opsoek" naar een nieuwe insteek in het lezen van dit land. © Idalie Vandamme
  • © Daniel Ponce-Taylor En plots uit het niets op een strategische plek in Kaapstad. © Daniel Ponce-Taylor

Het diepe Zuiden herademt na het holiday season. Velen verruilen dan immers het bloedhete binnenland voor de Kaapse kusten.

Ze kwamen met velen, want het is hier goed. Nauwelijks moorden, roofovervallen of afrekeningen tijdens de zomer; de miserie nam ook vrijaf, of dimde iemand radio paranoia?

Nu behoren de stranden weer toe aan de locals, de zomer ebt nog even na, al wordt het licht al wat vloeibaarder. Het nieuwe (school)jaar komt met mondjesmaat op gang. Maar men rekt zich eerst nog even helemaal uit, no rush… De Kaapse laid back-mentaliteit kan ik soms echt wel appreciëren. De elementen bezorgen ons trouwens al voldoende onrust. 

Zo giert de Kaapse zuidooster al wekenlang zonder adempauze door de vallei. Doorgaans stemt wat wind me vrolijk, maar ik moet toegeven, trop is teveel, iedereen wordt er onrustig van. Het is bovendien kurkdroog en de nog steeds niet gevatte ‘arsonists’ (klinkt net iets spannender dan pyromanen) hebben er zin in. Elke dag staat wel ergens een bergflank te vlammen, en door de grillige wind is blussen een Sisyphusarbeid. Duizenden hectaren ecological heritage gaan weerom in de rook op, groot en klein delen in de klappen.

Ook de oceaan laat haar tanden zien; de walvissen maakten plaats voor dolfijnen en vooral the big white shark. Meerdere malen per dag is er haaienalarm, en dat zorgt voor animo aan de waterkant. De traditionele trekvissers scoren enorme scholen opgejaagde yellowtail in hun netten. Het zijn kleurrijke wonderbaarlijke visvangsten die de enkele krab waar ze het doorgaans mee moeten doen eindelijk compenseren.

© Idalie Vandamme

Dat eeuwige autozitten typeert de Zuid Afrikaan wel; veilig binnen en steeds vertrekkensklaar.

Road 62

Zelf hebben we het liever te warm dan te druk en reisden we enkele weken door het Zuid-Afrikaanse binnenland. Een roadtrip langs de scenic route 62, met de vage hoop een nieuwe insteek te vinden in het lezen van dit land. De schoonheid van de desolate Karoo en natuurparken is echt van een hogere orde. We waren overal meer dan welkom, iedereen probeert op zijn of haar manier munt te slaan uit die bezoekers.

Toerisme is – terecht – een zeer belangrijke en groeiende economische factor in dit land. De Zuid-Afrikanen zijn oprecht geïnteresseerd en vragen zich tegelijkertijd ook hardop af wat je er eigenlijk komt zoeken, chauvinisme lijkt hen volledig vreemd. Toch bleef ik ergens op mijn honger zitten, of kwam er wat ergernis opzetten die me vooral op mijn westerse verworvenheden wees.

© Idalie Vandamme

Nazomeren met haaienalarm en wonderbaarlijke visvangst.

De autozitters

Er is iets wezenlijk anders en hinderlijk in de ruimtelijke ordening. Altijd weer domineren diezelfde lelijke winkelketens de stedelijke landschappen, ze laten weinig ruimte over voor wat eigenheid. En werkelijk elke plek heeft zijn achterop hinkende township in het kielzog. Vaak zijn deze informal settlements nog eens geografisch van het welvarende gedeelte gescheiden, waardoor er – tja – weinig verandering zit aan te komen.

Soms heeft de laid back-cultuur een vuil geurtje.

Telkens weer die diepe ongelijkheid in your face. In het diepe binnenland is er de feodale variant; men voorziet er ergens in een hoekje van het landgoed kabouterhuisjes voor het werkvolk. Is men daar dan beter af, een leven lang in niemandsland?

De auto is de maat van alle dingen, vaak is het vergeefs zoeken naar een voetpad. Tussen A en B wordt er gereden, punt. Een wagen heeft ook altijd voorrang – ook al sta je met te weinig handen en te veel rusteloze peuters op een sporadisch zebrapad. Het gaat er niet altijd in bij een ex-bakfietsmama. Gewoon ergens wat in je voertuig zitten is hier trouwens een bijzonder populaire bezigheid. Dat autozitten typeert de Zuid-Afrikaan wel; veilig binnen en steeds vertrekkensklaar.

Mede door die autocultuur is er bitter weinig gedeelde publieke ruimte, heel zelden een centrale markt, plein of park om te ontmoeten. Tot laat in de nacht terrasjes doen in een Europese binnenstad, dat lijkt me hier plots het hoogste goed. De gekleurde onderlaag komt massaal samen rond en in de goedkoopste supermarkt, waar sinds kort ook hun uitkeringen worden uitbetaald. De sociale bovenlaag opteert voor wine estates of farms die met hun restaurants, foodmarkets en artisanale winkels de rol van een veilig dorp vervullen, right of admission reserved. Daar wordt volop van het leven genoten, de gekleurde bediening loopt af en aan. Soms heeft die laid back-cultuur een vuil geurtje.

© Idalie Vandamme

De schoonheid van de landschappen is hier vaak van een hogere orde.

Het vluchtige leven

Zuid-Afrikanen lijken – op hun wagenpark na – niet echt op hun spullen gesteld. Meubilair is bruut in elkaar getimmerd en met plakverf overschilderd, de vaisaille weegt als lood en het bestek doet je op een of andere manier altijd pijn. De meeste ‘antiques’-shops doen denken aan het vuile hoekje achteraan in de kringloopwinkel, maar dan met schandalig hoge prijzen. Huizen zijn puur functioneel maar niettemin toch vaak onhandig.

Ook vestimentair mikken ze niet al te hoog. Bij grote gebeurtenissen wordt het T-shirt in de broek of rok gestoken, en worden er schoenen opgediept. Maar doorgaans zijn het de sportbril en flipflops, iets voor boven en iets voor beneden, wat samen al eens pijn doen durft doen aan de ogen. Maar dat zal hen een (boere)wors(t) wezen. Vandaag zag ik twee mannen in hun slip op stap.

In dit land wordt iedereen haast continu bestolen, dus je het houdt het beter wat low profile.

Op de eerste schooldag werd hier duidelijk gemaakt dat nette kledij ongewenst is en schoenen hoeven ook niet. Wanneer ik mijn mini’s vraag hun schoenen aan te doen, krijg ik een ‘waarom’ terug. Voor de garderobe ben je hier hoofdzakelijk aangewezen op de supermarkt, of grote ketens met weggeefprijzen en wegwerpkwaliteit. Iedereen ziet er dan ook hetzelfde uit of doet zijn eigen foute goesting. Na vijf jaar werkzaamheden in de Dansaertstraat lucht dit bij mij heimelijk wel op. Ik waagde me al eens aan een kleedje als ware het een tube tandpasta.

Maar na een tijd komt het verlangen naar iets schoon en degelijk toch de kop opsteken. Echt goed gerief, tja, dat komt van overseas en dat is hier noch te krijgen noch te betalen.

Functioneel en provisoir zijn dus de norm – je weet maar nooit wat er morgen te gebeuren staat. Zo kan er al eens een bende bavianen op uw dak tekeer gaan, en die zijn maar moeilijk op een ander gedacht te brengen. Of je staat op en de wielen van je wagen blijken verschwunden. In dit land wordt iedereen haast continu bestolen, dus je het houdt het beter wat low profile. En deze week mocht ik nog aan den lijve ondervinden hoe snel die Cape fires aan je achterdeur kunnen staan. Als je het vuur hoort knetteren, is je tas snel gemaakt.

Radio paranoia

Intussen lijkt iemand radio paranoia weer in gang te hebben gezet, of liet ik dat nu net zelf toe? Een babbel met de neighbourhood watch (buren groeperen zich in clubs om hun veiligheid te verhogen) leverde me smakelijke verhalen op. Zo zit er maffia in het straatje boven ons (iets met achtergelaten koffers met vuurwapens) en een dealer enkele huizen verder. De Facebook-pagina DeepSouthCrimewatch waarschuwt voor de Maxi-Cosi-truc; langs afgelegen wegen wordt een kinderstoeltje met een nepbaby gezet. Zij die stoppen wacht diefstal, verkrachting en moord.

En pas ook maar op voor de iets knulliger doch even levensbedreigende eiertechniek waarbij men dito tegen je voorruit gooit. Vooral geen ruitenwissers aanzetten of je bent gezien! Streetwise worden in Zuid-Afrika is een levenslange leerschool. Op het vertonen van een vuurwapen moesten velen laatst hun fietsen, brommers en auto’s inleveren. Blijkbaar ontstond er door de zware branden in het naburige township een nieuwe afzetmarkt voor gestolen goederen. De branden jagen nu de slangen van de bergen naar de huizen – ook hier verhoogde waakzaamheid geboden. In de media gaan stemmen op dat de voedselprijzen binnen enkele maanden wellicht met 40% gaan stijgen door een combinatie van extreme droogte en de zeer zwakke rand…

Plan B

Valt het te verwonderen dat haast iedereen hier een plan B heeft klaarliggen? Om weg te komen als het water aan de lippen staat? Internationale familiebanden werden nauwkeurig onderhouden, de paspoorten liggen klaar, als het moet, zijn ze morgen weg. Nogmaals een staaltje schizofrenie voor gevorderden. We zijn hier super aan verknocht, dit is ons mooie land, maar tegelijk geloven we er niet in. Met één been in deze werkelijkheid, en het andere elders, wat een vermoeiende spreidstand. Zijn die blanke Zuid-Afrikanen hier dan eigenlijk ooit echt thuisgekomen? Het is wellicht eigen aan hun plantrekkersmentaliteit, maar hoe moet dit land met zo’n ingesteldheid ooit vooruit?

Radio Paradiso

Bij het herlezen valt het me op hoeveel schaduw er over mijn zinnen hangt. Hoog tijd voor Radio Paradiso. Want ik ben er – meestal – van overtuigd, je kan die paranoia dimmen, it’s all a state of mind. Vrienden die ons komen bezoeken krijgen dat angstdiscours nauwelijks te horen, ze beleven hier de tijd van hun leven. Het is wat zoeken naar de juiste frequentie, maar wie goed luistert vangt best schone en beloftevolle deuntjes op.

© Daniel Ponce-Taylor

En plots uit het niets op een strategische plek in Kaapstad.

Zo gingen we wandelen bij een wat verlaten meer in de bergen (no-go!). Er zaten geen gewapende mannen bij onze auto te wachten; wel ontmoetten we professionele bavianenverschrikkers in volle actie en een gepensioneerde man op een ware schattenjacht.

En het was best knus op het strand deze zondag – een van de weinige echt publieke ruimtes. Alle kleuren en leeftijden dooreen, heel gemoedelijk, samen genietend van die waanzinnig mooie baai en een heerlijke zeebries.

In Kaapstad belandden we op een warme avond op een autovrij plein waar we ons even in het Zuiden van Europa waanden (bleek achteraf weliswaar een unicum). Naast ons een jong koppeltje met bijhorende moeders; zij een volslanke blondine, hij een stralende zwarte dandy. Hun enthousiasme droop van het plaatje, en de mama’s deden echt hun best aanknopingspunten te vinden tussen hun beider universum, het was schoon om te zien.

We veranderden onze jongens van school, nu gaan ze naar de ‘octopus-school’ en die is trouw aan haar motto ‘reaching out to all’. Veel verschillende kleuren in de klassen en bij de leerkrachten, er komen zelfs kindjes met twee mama’s; hier wordt een colourblind generation grootgebracht.

En er was Open Bree-street; autoloze zondag in Kaapstad, die de nood aan publieke ruimte – zo nodig voor een sociale mix – wou aankaarten. En ok, het was maar 1 enkele straat en slechts voor enkele uren, maar wat een vibe! Het was mooi en vol belofte. En wat een waanzinnige sociale en architecturale mikmak die stad, vol verborgen parels, heerlijk om er eens in stil te kunnen staan.

Enkele dagen voordien verscheen in diezelfde mother city uit het niets plots een enorme banner met ZUMA MUST FALL. Niemand kon eromheen. Men grinnikte om zoveel lef, en de reacties waren doorgaans zeer instemmend. ‘Waar die man mee wegkomt, en dat wij niks doen, dat zegt veel over ons volk.’

En vooral: it’s about time…

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.