Het internationaal verdrag over geweld en pesten op het werk zit er aan te komen

Op 28 mei startte de jaarlijkse Conferentie van de Internationale Arbeidsorganisatie.  Met als blikvanger de discussie in een bijzondere commissie over de invoering van een IAO-norm tegen geweld en pesten op het werk.  Dat voor een eerste lezing.   Volgend jaar volgt de tweede lezing.   U kreeg al een tussentijdse impressie van die eerste lezing. Die discussieronde zit er intussen op. En wat voor een.

Amendementenslag

Maar liefst 306 amendementen, op een tekst van 37 artikels, werden op twee weken tijd besproken en soms hevig bekampt. Veelal waren het de 187 overheden die de duels uitvochten, omdat nationale interpretaties nu eenmaal verschillend kunnen zijn en overheden dus heel goed op hun hoede zijn waarvoor ze uiteindelijk verantwoordelijk zullen worden gehouden.

Maar af en toe werden de duels toch opgeschrikt door een stevige tackle van de werkgevers richting werknemers. Zoals de verwijzing naar het ‘Air France- incident’, om aan te tonen dat ook vakbondsacties als geweld of pesterij tegen de werkgevers kunnen doorgaan.

De uitval van de werkgevers kon gelukkig op weinig steun rekenen van de overheden.

Meer dan een aanbeveling

Het was twee weken verdedigen geblazen voor de werknemersdelegatie, maar die kan met opgeheven hoofd de onderhandelingstafel verlaten: mét een akkoord voor een nieuwe conventie op zak.  Dus niet zomaar een aanbeveling, zoals de werkgevers eerst wilden, maar een volwaardige internationale conventie dus. Met de oproep aan de lidstaten om die om te zetten in nationale wetgeving. Dat was het doel, en dat is behaald.

Het belang daarvan mag niet onderschat worden, want de internationale norm, waarover in 2019 nog verder onderhandeld wordt, zal ervoor zorgen dat er ook op internationaal niveau opvolging aan gegeven wordt. Landen die ratificeren moeten erover verslag uitbrengen, en kunnen op het matje geroepen worden door de IAO indien ze de arbeidsnorm niet naleven. Dat is meteen ook de reden waarom zoveel activisten, vakbonden, vrouwenorganisaties en ngo’s naar Genève zijn afgezakt voor deze onderhandelingen.

Tegen gendergeweld

‘In Bolivië bestaan wel wetten om vrouwen te beschermen tegen geweld, maar ze worden helemaal niet toegepast’, vertelt Graciela Lopez van de Latijns-Amerikaanse tak van de Wereldvrouwenmars, een internationaal netwerk van vrouwenorganisaties. ‘Vele samenlevingen in Latijns-Amerika zijn nog patriarchaal, mannen hebben het er voor het zeggen en het te weinig oog voor de problemen van de vrouwen. We hebben dan ook met vrouwen van over heel de wereld deze discussie voorbereid, om tot een sterke conventie te komen die overheden ertoe aanzet om een ambitieus beleid tegen geweld op vrouwen op het werk uit te voeren.’

Het draagvlak was dan ook groot om een sterke focus op gendergerelateerd geweld en pesterijen op te nemen in het instrument, met een specifieke aandacht voor de oorzaken die aan dergelijk gender gerelateerd geweld ten gronde liggen: de rolpatronen in de samenleving; discriminatie van vrouwen; of het feit dat vrouwen oververtegenwoordigd zijn in sommige beroepen die als risicovol beschouwd worden wanneer het gaat om geweld of intimidaties, zoals de hele informele economie, huisarbeidsters, maar bijvoorbeeld ook de zorgsector.

Geweld thuis

Ook de erkenning van de impact van huiselijk geweld (geweld dat thuis plaatsvindt, zoals bijvoorbeeld echtelijk geweld) op het werk is een aandachtspunt dat de werknemers en vele overheden sterk hebben willen benadrukken in de tekst.

‘70% van de slachtoffers van huiselijk geweld stellen dat het geweld hun werksituatie heeft veranderd. Tot zelfs het verliezen van hun job.’ 

Dat is belangrijk, zo stelt de Canadese Mary Clark, woordvoerster van de werknemers in deze Commissie: ‘70% van de slachtoffers van huiselijk geweld stellen dat het geweld hun werksituatie heeft veranderd. Tot zelfs het verliezen van hun job.’

Het nieuwe instrument erkent dit niet alleen, maar geeft ook een rol aan de sociale partners om de impact van huiselijk geweld op het werk mee aan te pakken via bescherming, preventie en andere maatregelen.

Geweld stopt niet aan de fabriekspoort

De eerste onderhandelingsweek, had al een moeizaam maar mooi resultaat opgeleverd. Slechts drie artikels werden die eerste week besproken, maar wel uitermate bepalend voor de inhoud van het instrument en de steun ervoor: wat verstaan we onder ‘geweld en pesten’? En tot waar reikt ‘de wereld van het werk’?

Geweld en pesterijen in de werksfeer stoppen niet aan de fabriekspoort, maar kunnen ook daarbuiten plaatsvinden

Geweld en pesterijen in de werksfeer stoppen immers niet aan de fabriekspoort, maar kunnen ook daarbuiten plaatsvinden, wat vandaag in de omschrijving werd opgenomen: op de weg van en naar het werk, tijdens bedrijfsuitjes, maar ook van klanten, denk maar aan de transportsector (geweld tegen bus- of taxichauffeurs bijvoorbeeld), de zorg (intimidaties van patiënten bijvoorbeeld), of huisarbeidsters die vaak achter gesloten deuren werken zonder enige vorm van controle.

De enquête van ACV Voeding en Diensten uit 2017 bevestigt dat ook in België 1 op 3 schoonmaaksters en gezinshelpsters het slachtoffer is van seksueel geweld.

LGTBI’s

Ongetwijfeld de meest besproken fase van de eerste onderhandelingsronde was de discussie over de LGTBI’s als ‘disproportioneel kwetsbare groep’. Met discussies die voortdurend onderbroken moesten worden om achter de schermen naar een consensus te zoeken en met verlengingen tot diep in de nacht.

Willen we een instrument dat ook geratificeerd wordt door landen die het bestaan van deze groep zelfs niet erkennen? 

Een patstelling op internationaal niveau: willen we een baanbrekend instrument dat de LGTBI’s expliciet erkent als kwetsbare groep die oproept voor een bijzondere aandacht? Of willen we een instrument dat ook geratificeerd wordt door landen die het bestaan van deze groep zelfs niet erkennen?

De Afrikaanse, de meeste Arabische landen en Japan(!) waren duidelijk: ofwel geen LGTBI’s, ofwel geen instrument voor ons. Maar een internationale arbeidsnorm is internationaal of is niet, en dus is consensus de enige uitweg. 

‘Disproportioneel kwetsbare groepen verdienen bijzondere aandacht’, zo leest de voorlopige tekst vandaag. Over wie het gaat, moet iedereen er dan maar bijdenken.

What’s next?

Werknemers, werkgevers en overheden hebben nu een jaar om zich te buigen over de voorlopige tekst die we na twee intense weken hebben opgesteld. En dan begint het onderhandelen opnieuw, van vooraf aan, in juni 2019.

Ook voor ACV, Wereldsolidariteit en de partners in Afrika, Azië en Latijns-Amerika een jaar om zich verder voor te bereiden, de prioriteiten te bepalen voor de volgende onderhandelingsronde en acties op te zetten om hun overheid aan te zetten tot een sterk engagement om geweld en pesten uit de wereld van het werk te verbannen.

Tot slot: de score van onze redactie, na ronde 1

Cuba: 9/10.

De enthousiaste Cubaanse regeringsvertegenwoordiger liet zich opmerken door met voorsprong de meeste tussenkomsten te laten optekenen. Af en toe met een vraag aan de voorzitter over de juiste procedures – het was zijn eerste keer op de Internationale Arbeidsconferentie – maar vooral met een uitgesproken steun voor een sterke conventie om geweld en pesten op het werk aan te pakken. Zeker en vast in de selectie voor volgend jaar.

Afrikaanse landen: 7/10.

De Afrikaanse landen, onder de sterke leiding van Oeganda, hebben samen met Cuba misschien wel de meest opmerkelijke rol gespeeld: een sterk pleidooi voor een krachtig instrument, dat moet toelaten nieuwe wetgeving uit te werken in de Afrikaanse landen tegen geweld en pesterijen op het werk. Met argumenten die vele andere landen wegbliezen, met een duidelijke zin voor verantwoordelijkheid namens de overheden, en met een grote waarde voor het belang van sociale dialoog. En toch… de weerstand tegen LGTBI’s kost de Afrikaanse groep drie punten.

‘In Japan zijn bijna geen LGTBI’s, dus voor ons is dat niet aan de orde’, aldus de Japanse overheidsvertegenwoordiging.

Europese Unie: 8/10.

Een wat onzekere start, onder aanvoeren van EU voorzitter Bulgarije, maar een sterke tweede helft nadat de Fransen het hadden overgenomen. Inhoudelijk een sterk parcours, met een Europese regelgeving rond geweld en pesten als referentiekader en met aandacht voor de bescherming van iedereen in de ruime wereld van het werk. Een steun, zeker ook de uitstekende Belgische vertegenwoordiging, voor de werknemersgroep.

USA: 5/10.

Hoewel op de meeste punten zeker progressiever en positiever dan een regering onder Trump had doen vermoeden, was de USA de aanvoerder van de enkele landen die tegen een bindende Conventie waren.

Japan: 2/10.

‘In Japan zijn bijna geen LGTBI’s, dus voor ons is dat niet aan de orde’, aldus de Japanse overheidsvertegenwoordiging. In zo’n geval is een score van 2 op 10 nog mild.