Een interculturele ervaring is als een ervaren fietser die moet leren zwemmen

Toen ik 17 jaar was, besloot ik een jaar naar Costa Rica te gaan als uitwisselingsstudente met AFS. De ervaringsdeskundigen van het programma bereidden me voor op de cultuurshock: tijdens ontmoetingsdagen werden er interessante spelen georganiseerd om een glimp op te vangen van hoe het is om in een andere cultuur te leven. Er werd ons een grafiek getoond van het aanpassingstraject: euforie, vervreemding, escalatie, inzicht, acclimatisering. Ik genoot van de kennis die ik opdeed. Maar kennis is een ding en de praktijk een ander. Als ik nu op mijn interculturele ervaring terugkijk, kun je de praktijk vergelijken met een ervaren fietser die wil leren zwemmen.

Stel je voor dat je besloot om te leren zwemmen. Eerst contacteer je ervaringsdeskundigen. Ze vertellen je alles over zwemmen: de eerste keer in het water springen, het onbeholpen gevoel als je niet blijft drijven, de bewegingen die je lichaam zichzelf eigen dient te maken, de blijdschap als je eindelijk de overkant van het zwembad bereikt. Je luistert goed. Je weet dat die informatie later nog van pas gaat komen. Je bedankt de ervaringsdeskundigen en neemt afscheid.

Nu is het aan jou! Je neemt je fiets, gaat naar het stedelijke zwembad, je kleedt je om en vol enthousiasme spring je in het water. Je voeten raken geen bodem, je lichaam maakt niet de bewegingen die het zou moeten maken en je raakt in paniek. Al spartelend bereik je de rand van het zwembad. Je kan even op adem komen.

De ervaringsdeskundigen zijn niet meer in de buurt. Wel zijn er andere mensen in het zwembad die kundig baantjes trekken. Je zoekt toenadering bij een zwemmer. Je legt uit dat het je eerste keer is en dat je een beetje in paniek bent. De zwemmer begrijpt niet wat je zegt. Bovendien zou het niet eens in hem opkomen dat jij nog niet kan zwemmen, want alle mensen die hij kent, kunnen zwemmen – dat is normaal. De zwemmer trekt zijn schouders op en zwemt rustig verder. Je raakt nog meer in paniek: hoe ga je kunnen leren zwemmen als niemand je begrijpt?

Na-apen

Je voelt je eenzaam en je vraagt je af waarom je zo graag wilde leren zwemmen. Opeens wordt het aantrekkelijker om uit het zwembad te gaan, je kleren terug aan te doen en op je fiets te springen. Fietsen, dat hebben je ouders je geleerd, daar ben je goed in!

Maar toch, als deze mensen kunnen zwemmen, waarom jij dan niet? Je probeert rustig te worden en je begint te observeren. Wat doen deze mensen? Hoe bewegen ze zich? En heel voorzichtig, stap voor stap, ga je na-apen.

Lees ook

In een nieuwe cultuur móet je integreren. Maar wat is het fijn als je medemens erkent dat je erbij hoort

Een attente zwemmer ziet je pogingen. Deze zwemmer is sensitief genoeg – desalniettemin verbaasd – om te begrijpen dat je probeert te zwemmen en de techniek nog niet machtig bent. Ze ontfermt zich over je en met veel geduld probeert ze je duidelijk te maken wat je moet doen. Na veel oefenen beginnen je bewegingen op zwemmen te lijken.

Je zult je voor altijd dankbaar voelen dat deze attente zwemmer je hulpeloosheid zag en het besluit nam om je te helpen.

Je familie luistert geboeid, maar kan zich er weinig bij voorstellen. Fietsen, dat is hun ding! Daar kunnen ze enthousiast over meepraten. Zwemmen blijft een exotisch, maar onbekend terrein

Je bent trots op jezelf: je kunt zwemmen! Je kleedt je weer om, springt op je fiets en gaat naar huis. Enthousiast vertel je wat je hebt meegemaakt: de moeilijkheden die je bent tegengekomen en het heerlijke gevoel wanneer het water je lichaam draagt. Je familieleden luisteren geboeid, maar kunnen zich er weinig bij voorstellen. Fietsen, dat is hun ding! Daar kunnen ze enthousiast over meepraten. Zwemmen blijft een exotisch, maar onbekend terrein.

Na een tijdje begin je het zwemmen te missen. Je begrijpt ook niet waarom de mensen in je omgeving niet zwemmen of niet willen leren zwemmen. Dan zijn er twee opties: of je accepteert dat het eenmalige levenservaring was of je gaat terug naar het zwembad.

Zwemmen én fietsen

In mijn geval koos ik voor de tweede optie.

Ik leef ondertussen zeven jaar in een andere cultuur. Of beter gezegd, ik leef ondertussen zeven jaar in twee culturen: ik kan zwemmen en fietsen. Een ongelofelijke verrijking. Maar het blijft uitdagend om een fietser op bezoek te krijgen in het zwembad, om aan de zwemmers uit te leggen hoe fietsen werkt, om door de zwemmers als fietser bekeken te worden of aan de fietsers te laten zien dat ik niet langer op een fiets zit.

En daar begrip voor opbrengen. Want soms maak ik me boos op een fietser: ‘Kun je niet begrijpen hoe het is om te zwemmen? Zie je niet dat ik in een zwembad zit?’ Of ik maak me boos op een zwemmer die zelfverzekerd uitlegt aan een andere zwemmer hoe het is om te fietsen, terwijl hij nog nooit op een fiets gezeten heeft. Ik verbaas me als zwemmers die me kennen, concluderen dat alle fietsers graag een berg op fietsen, net zoals ik. Er bestaan immers ook sprinters.

Als er fietsers op bezoek komen in het zwembad, die op voorhand geen uitleg gehad hebben van ervaringsdeskundigen, hoor je ze zeggen: ‘Wat gek dat deze mensen niet fietsen?’. ‘Nee hoor’, denk ik dan, ‘het is niet zo gek dat deze mensen niet fietsen, want ze zijn omringd met water’. Ook de zwemmers vragen me verbaasd: ‘Waarom maken de fietsers geen schoolslagbewegingen?’ Dan probeer ik hen rustig uit te leggen dat dat op een fiets niet zo zinvol is.

Soms zie je op televisie een fietser die een documentaire wil maken over zwemmen. De fietser is wel nieuwsgierig naar het zwemmen als fenomeen, maar je merkt in zijn houding en gedrag dat hij het toch liever bij fietsen houdt. Hij zoekt zelfs naar bevestiging van de zwemmers dat fietsen beter is, toch?

I Am I Said

Ikzelf zal nooit zo goed kunnen zwemmen als de mensen om me heen die het van jongs af aan geleerd hebben. En als ik na een lange tijd weer op mijn fiets spring, merk ik dat het niet meer zo vlot gaat als voorheen. Neil Diamond schreef er een prachtig liedje over: I Am I Said.

Ik vind het enorm leuk om te zien wanneer zwemmers en fietsers elkaar ontmoeten en ervaringen uitdelen. Soms probeer ik me zelfs een wereld voor te stellen waarin iedereen kan zwemmen én fietsen

En tegelijk vind ik het enorm leuk om te zien wanneer zwemmers en fietsers elkaar ontmoeten en ervaringen uitdelen. Soms probeer ik me zelfs een wereld voor te stellen waarin iedereen kan zwemmen én fietsen. Onnodig leed vanwege misverstanden zouden niet meer voorkomen.

Of ben jij iemand die meer van klimmen houdt? Dan word ik nieuwsgierig. Want klimmen, daar begrijp ik niks van!

Maar sporten dat doen we allemaal…