Migratie is nooit eenvoudig dus een beetje meer menselijkheid graag

Een anekdote. Precies een jaar geleden, op 18 mei 2016, was het in Ecuador de tweede belangrijke aardschok van een reeks,  een maand na de eerste aardbeving die meer dan 600 personen om het leven bracht en hele dorpen verwoestte.

Het was ongeveer 3 uur ‘s morgens en ik lag in m’n bed in de stad Esmeraldas. Opeens werd ik letterlijk wakker geschud; alles beefde, overal kraakte het, glazen braken, geschreeuw weergalmde. Het betonnen huis van drie verdiepingen waarin ik me bevond was ineens een levend monster geworden dat elk moment zou kunnen instorten.

Betonnen monsters

Onmiddellijk rende ik naar buiten waar elektriciteitskabels in een hel-dans heen en weer slingerden. M’n hart bonsde zo hevig dat het bijna uit m’n borstkas sprong; het was de schrik van m’n leven. De enige uitweg was het strand, weg van de bedreigende menselijke infrastructuur. Het idee van een tsunami kruiste m’n gedachten, maar iets anders zat er niet op; liever leverde ik mezelf over aan het water dan door vreselijke constructies te worden verpletterd.

Dit was het “einde-van-de-wereld” gevoel waarover personen in Guayaquil, Esmeraldas en Manabí het hadden…

Uiteindelijk werden de betonnen monsters terug huizen, kwamen de kabels tot stilstand en m’n hart min of meer terug op z’n plaats. De massa mensen die zich op het strand had verzameld, verspreidde zich stilaan en m’n buren nodigden me uit om de rest van de nacht met hen op straat door te brengen. Er was geen sprake van dat ze meteen terug naar binnen zouden gaan en ze hadden dan ook hun volledige stoelenarsenaal op straat gezet.

Die nacht vergrootte mijn vermogen tot empathie tegenover slachtoffers van aardbevingen. Maar kan de mensheid het zich wel veroorloven om letterlijk wakker te worden geschud om empathie te cultiveren?

De moed om ons bepaalde vragen te stellen zou alvast een goed begin zijn…

Wat is bijvoorbeeld onze capaciteit om mee te leven met slachtoffers van klimaatverandering en oorlogsgeweld die geen andere uitweg hebben dan te migreren? Tot welk punt proberen we in het vel van de andere te kruipen? In welke mate zijn we daartoe bereid? Hebben we er zelfs maar aan gedacht?

Empathie vergt meer dan moed, maar de moed om ons bepaalde vragen te stellen zou alvast een goed begin zijn…

Ook als Belg migreren is geen sinecure

Als zogenaamde “expat”, met andere woorden een tijdelijke migrant onder geprivilegieerde condities, was het leven in Esmeraldas (zelfs de aardbevingen buiten beschouwing gelaten) niet vanzelfsprekend.  Ik had mezelf als alleenstaande vrouw vrijwillig geparachuteerd in een vreemde omgeving. Door een wat naïeve aanpak werd ik alvast op m’n eerste dag bestolen toen ik de marktplaats uitstapte, een geweldig welkomstgevoel… (In contrast hiermee, denk ik aan migranten waarvan de weinige bezittingen bij interceptie in beslag worden genomen door de lokale overheden. Is dat geen ergere vorm van diefstal?)

’s Nachts alleen in het centrum rondlopen wordt sterk afgeraden, alleen gaan fietsen zelfs overdag is op z’n minst gevaarlijk, muggen zijn dragers van allerlei nare ziektes à volonté in het warme seizoen.

Terwijl ik me klaarmaakte om naar het strand te vertrekken, riep de overbuurvrouw me van achter haar raamtralies toe. ‘Mi hija, no se vaya solita a la playa!’ (Meisje, ga niet alleen naar het strand), waarop ik haar met een glimlach begroette en met een babbeltje geruststelde om alsnog te gaan. Niet zelden werd ik daar met woorden en gefluit lastiggevallen door “geïnteresseerde” mannen, de politie inbegrepen. 

Eenzaam

Maar dat zijn maar details tegenover het sluipende gevoel van eenzaamheid. In Esmeraldas is 18 jaar de gemiddelde leeftijd waarop een vrouw van haar eerste kind bevalt, het was dus niet evident om met vrouwen van m’n leeftijd met een heel andere leefwereld connecties te leggen. Om voor anderen misschien/waarschijnlijk (?) onbegrijpelijke redenen, meed ik de “expat community”, wat het natuurlijk ook niet gemakkelijker maakte. Is het dan niet begrijpelijk dat bepaalde minoriteiten zich in wijken groeperen en afsluiten van de rest van de wereld als er niet aan integratie wordt gewerkt?

Hier hoort ook de vraag van rechtvaardigheid te worden gesteld. In welke mate is het eerlijk dat we met ons Europees paspoort zowat overal naartoe kunnen terwijl een hele hoop mensen hun leven riskeren om naar Europa te trekken?

Ik focus hier enkel op minder rooskleurige zijdes van m’n leven in Esmeraldas, vanzelfsprekend waren er ook heel positieve ervaringen aan verbonden. Maar het punt is dat het zelfs als geprivilegieerde migrant die zich geen zorgen hoeft te maken om een visum, een dak boven z’n hoofd, eten op z’n bord etc. geen sinecure is om aan het andere eind van de wereld te leven.

Ook in Santiago, de hoofdstad van Chili waar ik in 2011 een half jaar verbleef, waar het een heel stuk veiliger is dan Esmeraldas en waar de levensstijl gelijkaardig is aan de Europese, was het verre van gemakkelijk als jong meisje die geen kat kent, mijn weg te vinden en me te integreren.

Ook al leg je gemakkelijk contacten en ben je wat gewoon, je zet jezelf in een kwetsbare situatie waarop je niet bent voorbereid. Met alle gevolgen vandien…

Ik die vrij(willig) migreer, niet uit nood of maar uit wil, niet uit wanhoop maar uit hoop, niet beroofd van alles maar met de nodige middelen, niet in illegaliteit maar in alle wettelijkheid, niet op vlucht van maar op weg naar, niet met de onzekerheid van het nu en de toekomst maar beschikkend over een job… Zelfs ik zit soms met de handen in het haar.  Hoe zou het dan zijn voor diegenen die onder heel andere omstandigheden migreren?

Hoe zou het zijn om de winter opgesloten in een tentenkamp door te maken na een tocht van leed en hoop? Om als vrouw schrale sanitaire installaties in vluchtelingenkampen met mannen te moeten delen? Om als minderwaardige te worden behandeld omdat je de taal niet spreekt of er anders uitziet? Om als illegale constant rond te lopen met de schrik om door de politie opgepakt te worden? Om in alle onzekerheid op een vonnis te wachten? Om als kind door de politie in vol daglicht op school te worden ‘afgehaald’?

Hier hoort ook de vraag van rechtvaardigheid te worden gesteld. In welke mate is het eerlijk dat we met ons Europees paspoort zowat overal naartoe kunnen terwijl een hele hoop mensen hun leven riskeren om naar Europa te trekken? (We hebben het hier dan nog niet eens over onze medeplichtigheid aan de oorzaken van migratiestromen!)

Meer bruggen, minder muren

Schaamt de politicus die insinueert dat migranten hier komen om onze jobs te stelen, zich niet? Gelooft ie dat zelf? Denkt ie echt dat mensen niets beters te doen hebben!?

Dat politici stoppen met haat op te wekken, maar om menselijkheid vragen. Dat media aanzetten tot empathie, niet tot sensatie.

Dat politici stoppen met haat op te wekken, maar om menselijkheid vragen. Dat media aanzetten tot empathie, niet tot sensatie. Dat er meer wordt gekeken naar verhalen achter de statistieken. Dat we meer lezen om ons inlevingsvermogen te versterken. Dat we kinderen opvoeden met waarden, meer nog dan met kennis.

Als we in deze geglobaliseerde wereld samen de uitdagingen die ons te wachten staan, willen overbruggen, dan is empathie de enige weg vooruit. Want het zal samen zijn of niet zijn. En muren of ze nu van beton, staal, woorden of wetten zijn gemaakt, zullen geen stand houden.