De tand des tijgers

Ontbossing is een groot probleem in Cambodja, ontdekte blogger en journalist Kris Janssens toen hij voor een reportage illegale houtkappers op heterdaad ging betrappen. Dat bleken echter helemaal geen gewetenloze snoodaards te zijn, maar arme sukkelaars die zich een dubieus microkrediet hebben laten aansmeren met hun huis als onderpand.

Dat Cambodja de tijger terug wil. Dat was één van de belangrijkste uitspraken tijdens een persmoment in 2018, georganiseerd door de toenmalige ambassadeur van België.

Dat was een erg joviale man, die lunchen en dinertjes organiseerde, op kosten van de Belgische belastingbetaler, met ngo’s aan de éne kant van de tafel en journalisten zoals ikzelf aan de andere.

Tijdens het verorberen van een schotel Frans-Belgische vleeswaren werd een grootschalig project op tafel gelegd: het aantal tijgers in Cambodja zou op korte tijd moeten verdubbelen.

Er staan blijkbaar camera’s van het WWF in de jungle die de dieren monitoren. De voorbije jaren was er geen enkele tijger meer voor de lens gepasseerd en dat moest veranderen. Op zich een nobele doelstelling natuurlijk, alleen zou ik het woord “verdubbelen” in deze context niet gebruiken. Want nul maal twee blijft nog altijd nul. Maar goed, actieplan “Tijger maal twee” was gelanceerd.

Terwijl hij nog een plakje kaas afsneed, deed de landsdirecteur van WWF-Cambodja zijn strategie uit de doeken. In tegenstelling tot leeuwen, jagen tijgers alleen. Denk aan Shere Khan uit “Jungle Boek”, heer en meester over zijn jachtgebied. Elk dier moet dus een privéterritorium hebben dat groot genoeg is. Anders konden ze elkaar nog ontmoeten en opeten en dat is niet de bedoeling.

Daarom moesten er “ecologische corridors” komen: verbindingsstukken tussen bestaande natuurgebieden. En er waren staalharde garanties nodig dat die reservaten ook daadwerkelijk onaangeroerd zouden blijven. Want in de praktijk wordt er illegaal gekapt en gejaagd, vaak met medeweten van de bevoegde boswachters die smeergeld aannemen om een oogje dicht te knijpen. Welkom in een corrupt land.

Ontbossing is een diepgeworteld probleem in Cambodja. Dat ontdekte ik toen ik voor een reportage illegale houtkappers op heterdaad ging betrappen:

Cambodja heeft veel waardevolle en beschermde boomsoorten. Maar het hout wordt op grote schaal gekapt en verhandeld, ondanks strenge wetten. Kris Janssens ging diep in de Cambodjaanse bossen op zoek naar de wortels van de illegale houtkap. Deze reportage werd uitgezonden door vpro-radio op 9 juni 2017.

Het zijn geen gewetenloze snoodaards, zoals ik gedacht had, maar arme sukkelaars die zich een dubieus microkrediet hebben laten aansmeren met hun huis als onderpand. Omdat de rentes exuberant hoog zijn, komen deze mensen al gauw in de problemen.

Om financiële tekorten aan te vullen en zo de deurwaarder buiten te houden, wordt er op grote schaal gerooid. Ik heb gezien hoe stapels boomstammen het bos uit gesleurd werden, met de koo-yun. Een eenvoudige landbouwmachine met een motor ter vervanging van de twee koeien uit het traditionele span.

De buit wordt trouwens eerst over de grens gesmokkeld, krijgt daar het label made in Vietnam en wordt vervolgend verscheept naar Europa. Dankzij een interessante handelsovereenkomst met de EU eindigt dit tropisch hardhout meestal als barbecuetafel of waterbestendige tuinbank in een meubelwinkel bij u in de buurt. Welkom in een geglobaliseerde wereld.

Maar ook dieren zijn niet veilig in een zogenaamde beschermde omgeving. In de brochure van het WWF staat dat er nog altijd een zwarte markt bestaat voor wat ze noemen “tijgeronderdelen”.

Dat is een erg vage omschrijving, maar er wordt in de eerste plaats de penis mee bedoeld. Die staat inderdaad symbool voor helende kracht en potentie, vooral dan in de Chinese cultuur. Maar ook in dit verhaal zijn het arme sloebers die er voor een handvol dollars op uitgestuurd worden om het vuile werk op te knappen.

Terug naar het masterplan van het WWF. Een habitat voor de tijger creëren is één ding, maar er moet er ook wat te eten zijn. Daarom zouden er prooidieren, buffels of zowat, worden gekweekt en uitgezet. En pas dan kon de junglekoning overgevlogen worden uit India.

Ik hoopte maar dat de pers aanwezig mocht zijn als de kooideuren van het vrachtvliegtuig zouden opengaan. Let the beast go. Dat lijkt mij een magistraal moment.

Er was trouwens nog een vierde stap in het actieplan: het organiseren van tijgertoerisme. Niet alleen om één en ander betaalbaar te houden, maar ook om die stropers een job aan te bieden, als compensatie voor hun inkomstenverlies.

De streefdatum voor dit alles was 2022, want dat is het jaar van de tijger volgens de Chinese dierenriem -zoals de aandachtige lezer weet uit de vorige aflevering. Dat leek toen nog veraf, maar vandaag zijn we dus zover.

De sympathieke ambassadeur heeft intussen een topjob in New York, want diplomaten moeten nu éénmaal voortdurend doorschuiven naar een volgende functie. De WWF-landsdirecteur is wel nog op post, maar hij geeft niet thuis als ik hem vraag hoever zijn organisatie staat met de uitwerking van het ambitieuze plan.

WWF België, dat mee zou financieren, kan me wel een antwoord geven. ‘De tijger in Cambodja’, zo luidt het, ‘staat voorlopig in de wacht’. Het project is “on hold” gezet door de lokale overheid. Die had wellicht plots beseft dat belangrijke inkomsten uit houtkap zouden verdwijnen en daarom was de focus qua natuurbeleid verlegd naar de olifant. Ook al een Jungle Boek personage, dat ook bedreigd is. Zo redden die plaatselijke baronnen in de eerste plaats hun eigen vel.

Ik heb nog een suggestie voor het tijgerplan van het WWF. 2023 is het jaar van het konijn. Misschien kunnen ze dat op het laatste moment nog uit hun hoed toveren om toch maar te verwijzen naar die Chinese kalender. Al zal u het er met mij over eens zijn dat de symboolwaarde een pak minder sterk is.

Deze wereldblog verscheen eerder als podcast op kris-janssens.com