Eerste comic van Equatoriaal Guinea, een nachtmerrie voor President Obiang

Ramón Esono Ebolé (Mikomeseng 1977) een cartoonist en activist uit Equatoriaal Guinea werd op 16 september 2017 gearresteerd in de hoofdstad Malabo na het verlaten van een restaurant in het gezelschap van twee Spaanse vrienden. Ramón Esono werd uitgebreid ondervraagd over zijn provocerende tekeningen van regeringsleden en President Teodoro Obiang Nguema die in zijn album La pesadilla de Obi (Obi’s Nightmare) uitvoerig aanbod komen.

Ramón Esono publiceert zijn werk onder het pseudoniem Jamón y Queso, hij is auteur van El sueño CMYK de una prostituta, Cordón Umbilical, Mar de Mierda  en Los Asesinos de mi Inteligencia, een verhaal zonder stem. Hij stelde internationaal tentoon o.a. in Brazilië, Spanje, El Salvador, Mozambique en de Verenigde Staten.

In 2009 ontmoette ik Esono voor het eerst op de conferentie “Between Three Continents: Rethinking Equatorial Guinea on the Fortieth Anniversary of its Independence from Spain” aan de Hofstra Universiteit in New York.  Gedurende 4 dagen waren er discussies en lezingen over oa. de postkoloniale conditie van Equatoriaal Guinea, haar geschiedenis, mensenrechten, de bloeiende/bloedende olie industrie, Guinese diaspora en schrijven in ballingschap.

Ramon Esono’s werk La pesadilla de Obi (Obi’s Nightmare ) uit 2014 is een directe kritiek op het regime van President Obiang Nguema, Afrika’s langst regerend staatshoofd in een land dat bovenal schittert door haar onbekendheid en absolute afwezigheid in de internationale berichtgeving.

Meesters van de PR

Equatoriaal Guinea is de derde grootste olieproducent in sub-Sahara gebied en behoort tot de rijkste en meest corrupte regimes ter wereld. Ondanks de grote olie voorzieningen die voor een zeer kleine elite rond de president een bijzonder grote welvaart genereren, zijn er nauwelijks of geen basisvoorzieningen voor de bevolking. Armoede, corruptie, repressie en folteringen blijven het land teisteren.

De afgelopen jaren investeerde het regime op een verbluffende manier in public relations.

Obiang nam de macht over in 1979 na een staatsgreep, en verdreef zijn oom Francisco Macías Nguema van de macht. Vanaf 2003 werd een bondgenootschap aangegaan met George Bush, de jaren voordien had Exxon Mobile de olieontginning massaal op gang gebracht rond het vulkanisch eiland Bioko, en de Amerikaanse ambassade – die sinds 1995 gesloten was, heropende. In 2004 werd een mislukte staatsgreep vanuit Zuid-Afrika mee gefinancierd door Mark Thatcher.

De afgelopen jaren investeerde het regime op een verbluffende manier in public relations. Voor de organisatie van de top van de Afrikaanse unie werden in Sipopo, net buiten de hoofdstad 52 identieke luxe villa’s gebouwd.

Bij mijn laatste bezoek aan Malabo in de zomer 2017 spoten de fonteinen in het onbewoonde resort nog steeds weelderig. Het aanpalende shopping centrum lag er verlaten bij, langs de zesvaksbaan waar als eindpunt het Sofitel met een voltallige crew op een zonderlinge hotelgast wacht.

In 2008 schonk de president 3 miljoen dollar voor de UNESCO-Obiang Nguema Mbasogo International Prize for Research in the Life Sciences. Na massale kritiek van prominente Afrikaanse publieke figuren zoals Achebe, Soyinka, Tutu en internationale Nobelprijswinnaars die zich hevig tegen de prijs kanten, werd de uitreiking van de prijs opgeschort totdat een consensus over de kwestie werd bereikt door de lidstaten, aldus Human Right Watch. Er kwam een naamswijziging. De UNESCO-Equatorial Guinean International Prize for Research in the Life Sciences werd voor het eerst in 2012 dan toch nog uitgereikt.

Zijn eigen nachtmerrie

Oppositie voeren vanuit Equatoriaal Guinea is onmogelijk door de censuur, afwezigheid van persvrijheid, folteringen en verdwijningen.

Ramón Esono Ebolé verbleef sinds 2011 in Paraguay vanwaar hij als activist ijvert voor een democratisch Guinea. Hij was afgereisd naar zijn thuisland voor het hernieuwen van zijn paspoort.

La pesadilla de Obi, co-uitgegeven onder de pseudoniemen Chino en Tenso Tenso in samenwerking met EG Justice (die vanuit de Verenigde Staten actief zijn) is het eerste stripverhaal van Equatoriaal Guinea. Het is een album over een Afrikaanse dictator die wakker wordt als een burger die lijdt onder een corrupt regime en getuige is van folteringen en martel praktijken in de gevangenis, Obiang wordt de protagonist van een nachtmerrie, die zijn eigen beleid is. 

De auteurs vroegen zich af: ‘Wat zou er gebeuren als de mensen om hun leider zouden lachen, en door dat te doen, hem niet als onoverwinnelijk maar als feilbaar en menselijk te zien?’ 

La pesadilla de Obi is ontworpen, getekend en geschreven om te worden verborgen onder kleding en wordt verspreid van hand tot hand. Of zoals de inleiding aangeeft:  ‘Nu je het hebt, moet je het gewoon lezen en erom lachen en het met je vrienden delen. Op die manier word jij ook de protagonist van dit verhaal. Je zult een deel zijn van de geschiedenis.’

Op 4 november nam zijn echtgenote Eloisa Vaello Marco de Award for courage in Editorial Cartooning uitgereikt door Cartoonists Rights Network International in New York in ontvangst. Zij wees erop hoe de stem en pen van Ramon Esono de inzet zijn voor vrijheid voor een bevolking die leeft onder miserabele omstandigheden in Equatoriaal Guinea en hoe zo’n harteloos regime in stand gehouden wordt met steun van het Westen.

Black Beach

Ramon’s opsluiting in de beruchte Black Beach gevangenis door de regering van president Obiang wegens valse beschuldigingen van witwaspraktijken is volgens Tutu Alicante, Executive Director van EG Justice, ‘een met voorbedachte rade en wraakzuchtig complot om hem te straffen voor zijn moed en voor iets waar we allemaal recht op hebben als mens, vrijheid van meningsuiting.’

EG Justice, Cartoonists Rights Network International en een coalitie van internationale organisaties startte daarom een wereldwijde campagne om aandacht te vestigen op de benarde situatie van Ramon Esono Ebalé.

Ook schrijver, compagnon, en hevig tegenstander van het corrupte Obiang-regime Juan Tomás Ávila Laurel leeft sinds enige tijd in ballingschap in Spanje nadat hij in 2011 in hongerstaking ging tegen de ondraaglijke methodes van dat regime. 

Nadat de Engelse vertaling van zijn met magie betoverd boek Arde el monte de noche (By Night The Mountain Burns) genomineerd werd in 2015 voor de Independent Foreign Fiction Prize verscheen zopas The Gurugu Pledge, een verhaal over hoop van Afrikanen die vanuit de Spaanse enclave in Marokko Europa proberen te bereiken.

In een open brief op de website van PEN-internationaal ijvert Juan Tomás Ávila Laurel voor de vrijlating van zijn landgenoot en doet een oproep om actie te ondernemen, cartoons en illustraties te delen met als hashtag #FreeNseRamon en lokale autoriteiten een brief te schrijven.

Meer info: http://freenseramon.egjustice.org/

Filip Van Dingenen is beeldend kunstenaar en onderzoeker aan LUCA School of ARTS.