Bullshit gevaarlijker dan leugens en Donald Trump is wereldkampioen

Ondanks de koddige naam is Amerikaans filosoof Harry Frankfurt niet de minste. Als professor was hij verbonden aan de Amerikaanse universiteiten als Princeton en Yale. In 1986 al schreef hij een paper “On bullshit” dat in 2005 in boekvorm werd uitgegeven en op slag een bestseller werd.

Belangrijk in zijn verklaring van de term is het onderscheid tussen bullshit en een leugen. Een leugen wordt uitgesproken of gebruikt in de wetenschap van de waarheid. Het zet zich dus af tegen waarheid door bewust iets anders te stellen, zegt Frankfurt. Bullshit werkt anders, er worden verklaringen afgelegd zonder echt begrip en kennis van de waarheid of werkelijkheid. Dat maakt niet uit want de bulshitter is onverschillig tegenover de waarheid. Het enige wat telt is hoe het verhaaltje of de idee gebruikt kan worden voor een ander doel. Status, imago, macht, uitstraling, politiek of ideologisch programma. Noem het maar.

Bullshit is gevaarlijk, zegt Harry Frankfurt. Bullshit doet de waarheid geweld aan.

Weinigen zullen het betwisten. Er is een Amerikaanse wereldkampioen bullshit opgestaan die, zonder ongelukken of impeachment, de volgende vier jaar ongenaakbaar zal zijn. Waarom wereldkampioen? We kunnen stellen dat in de lage landencompetitie Wilders stevig aan kop zit. Dichter bij huis is Siegfried Bracke de rijzende ster maar als je dagelijks de hele wereld in rep en roer zet, breek je olympische records.

Bullshit is gevaarlijk, zegt Harry Frankfurt. Bullshit doet de waarheid geweld aan. Letterlijk. Bullshit trekt zich geen bal aan van waarheid.

Het probleem is dat - hoe hard pers en factcheckers ook hun best doen - de waarheid geen vat heeft op figuren als Trump. Hij speelt niet mee in een spel waar waarheid enige, hogere waarde heeft. Het onderscheid tussen waarheid en onwaarheid is voor Trump van geen belang. Het enige wat telt bij hem is wat zijn woorden teweegbrengen, niet hun waarheidsgehalte. Minstens op dit punt heeft Trump veel gemeen met die kwaadaardige man uit het Berlijn van de jaren dertig.

Lijdt u al aan Trump-moeheid, ocharme? Het is voor burgers en democraten (en wetenschappers, journalisten, enz) beslist niet het moment om in te dommelen. Blijf alert voor gewenning. Want echte bullshit, hoe vaak die ook moge herhaald worden, blijft bullshit.