Met sensoren, fietsen en scholen. Zo willen burgerbewegingen Brussel opnieuw goed laten ademen

© Victoriano Moreno

 

Woensdagavond 13 juni verzamelden een honderdtal burgers zich in BeCentral, het digitale vlaggenschip van Brussel boven het centraal station. Ditmaal niet voor een start-up pitch, maar om te DIY’en. De aanwezigen bouwden er met kabels, lijmpistolen en elektronische circuits hun eigen sensoren, en dat om een heikel punt in Brussel aan te kaarten: luchtkwaliteit.

‘We hebben hier 100 burgers verzameld die hun eigen luchtkwaliteitssensor bouwen en hopelijk bij hun thuis zullen ophangen’, vertelt Dries Van Ransbeeck, mede-organisator van InfluencAir. ‘Zo krijgen we op een feiten-gedreven manier een beter zicht op de luchtkwaliteit in Brussel. We stellen daarnaast de verzamelde gegevens ook beschikbaar als open-data.’

InfluencAir behoort tot een reeks burgerbewegingen die in de hoofdstad rond thema’s als luchtkwaliteit en mobiliteit werken. De populariteit van deze bewegingen begint de laatste jaren toe te nemen. En collectief voeren ze de druk op om iets te doen aan problemen rond leefbaarheid en duurzaam transport in Brussel.

En dat is nodig. Brussel heeft een slechte luchtkwaliteit en fietsvriendelijkheid laat veel te wensen over. ‘We zien een aantal verbeteringen, maar fundamenteel loopt Brussel 30 jaar achter op het gebied van mobiliteitsbeleid’, stelt Malte Arhelger, co-organisator van Critical Mass Brussel.

Café Filtré

Een van de jongste burgerbewegingen die rond luchtkwaliteit werken is Café Filtré, een beweging van ouders die de slechte luchtkwaliteit rond scholen aanklaagt. ‘De aanleiding was eigenlijk een Pano reportage die luchtkwaliteit bij scholen in Brussel onderzocht. We wisten dat de situatie slecht was, maar de cijfers waren ronduit alarmerend’, vertelt Annekatrien Verdickt ouder en mede-initiator van Café Filtré. Zo bleek dat aan maar liefst 60% van de Belgische scholen de luchtkwaliteit ongezond slecht is.

© Victoriano Moreno

 

‘Toen beseften we dat dit niet zo verder kon want het tastte de gezondheid van onze kinderen aan’, gaat Verdickt verder. Dus verenigden ze zich met een groep ouders en besloten ze elke vrijdagochtend de straat van hun school af te zetten voor auto’s. En die actie zorgde al snel voor een sneeuwbaleffect: ‘na 1 week deden 5 scholen mee, na 2 weken al 43, nu zijn dat er 116.’

Samen fietsen

Ik ben proMO*

 

Steun ons unieke non-profit mediaproject en word proMO*.

Je ontvangt ons magazine en geniet van een pak andere voordelen

Je maakt MO* mee mogelijk en steunt ons in onze missie.

Voor € 4,60/maand of € 60/jaar.

Ik word proMO*

Luchtkwaliteit hangt natuurlijk ook samen met mobiliteit. Kwinten Lambrecht is een blogger en activist die het voor fietsers opneemt in Brussel: ‘om me op twee wielen in Brussel te kunnen voortbewegen heb ik een aantal keer mijn leven bijna opgeofferd. En dat terwijl veilig met de fiets kunnen gaan eigenlijk een evidentie zou moeten zijn’, stelt hij. ‘Op mijn blog duid ik vaak internationale voorbeelden aan die tonen hoe het beter kan, en met hen vergeleken doet Brussel het heel slecht op het gebied van infrastructuur voor fietsers.’

‘In het dagelijks verkeer ben je geatomiseerd als fietser, door samen te rijden ga je dat tegen en toon je andere weggebruikers dat je er bent.’

Lambrecht haalt zo in zijn blog steden zoals Kopenhagen en Stockholm aan als voorbeelden van fietsvriendelijke stedelijke planning.

Dichter bij huis wil de nieuwe burgemeester van Parijs, Anne Hidalgo, de Franse hoofdstad de best befietsbare stad ter wereld maken, en maakte Gent zijn centrum recent autovrij.

De belangrijkste beweging die fietsers in het Brusselse straatbeeld wil krijgen is Critical Mass. Elke laatste vrijdag van de maand houden ze een massa-fietsrit door de hoofdstad. ‘In het dagelijks verkeer ben je geatomiseerd als fietser, door samen te rijden ga je dat tegen en toon je andere weggebruikers dat je er bent. Daarnaast is het gewoon leuk, en mensen zwaaien vaak naar ons, filmen ons of nemen foto’s’, legt mede-organisator Malte Arhelger uit.

Critical Mass is zowat de Nestor van de burgerbewegingen in Brussel, ze doen dit al sinds 1998, maar recent zagen ze een piek in deelname. ‘Een paar jaar terug haalden we gemiddeld 70 deelnemers, nu zitten we elke keer al makkelijk aan 250’, vertelt Arhelger.

© Critical Mass

Critical Mass Brussels

De stad als zuil

Er broeit dus veel op het gebied van burgerbewegingen in Brussel, maar of ze effect hebben op de Brusselse politiek staat minder vast. ‘Ik zou niet zeggen dat er voel moed is bij politici wanneer het gaat over fietsinfrastructuur verbeteren’, vertelt Arhelger. ‘Maar we nemen stilaan kleine stapjes rond infrastructuur en fietsvriendelijkheid.’

Niettemin zijn de bewegingen optimistisch dat ze iets kunnen veranderen. ‘We hebben het gevoel dat er naar ons geluisterd begint te worden’, stelt Annekatrien Verdickt van Café Filtré. ‘Het is ook iets dat iedereen aanbelangt, eigenlijk kan je niet tegen een betere luchtkwaliteit zijn.’

© Jordan Vanschel

Kwinten Lambrecht

Burgerbewegingen leggen ook steeds meer de link met het gevestigde middenveld. Zo is Beweging.net een partner in het InfluencAir event, en neemt de fietsersbond nu ook deel aan Critical Mass ritten.

Met hun bestaan tonen burgerbewegingen alvast dat het draagvlak voor een duurzaam beleid groeit. Zo kon Café Filtré op enkele maanden meer dan honderd scholen achter zich krijgen, en was er zelfs een wachtrij van 60 personen die niet meer konden deelnemen aan de workshop van InfluencAir.

Politiek onafhankelijk

De burgerbewegingen staan ook op hun politieke onafhankelijkheid, ze zijn gewoon burgers die bezorgd zijn over hun stad. ‘Wat we doen heeft geen politieke insteek’, stelt Annekatrien Verdickt van Café Filtré. ‘Luchtkwaliteit is niet politiek gekleurd, zorgen dat je kinderen niet in slechte lucht moeten opgroeien heeft niets met links of rechts te maken.’

‘Luchtkwaliteit is niet politiek gekleurd, zorgen dat je kinderen niet in slechte lucht moeten opgroeien heeft niets met links of rechts te maken.’

‘Brusselse politici zien achter burgerbewegingen vaak een politieke hand, dan kunnen ze het weer op een rivaliserend kamp steken’, stelt Kwinten Lambrecht. ‘Maar dat is verouderd zuildenken volgens mij, eigenlijk zou de stad de enige zuil van belang moeten zijn voor hen.’

Bij InfluencAir willen ze dan weer de datalaag bouwen waarop debat kan plaatsvinden. ‘We willen niet noodzakelijk een negatieve insteek bieden’, vertelt Van Ransbeeck. ‘De data die we verzamelen met onze sensoren willen we visualiseren en gebruiken om dataverhalen te maken om het bewustzijn rond luchtkwaliteit te verbreden.’

Brussel voorbij

Brussel krijgt doorgaans heel wat kritiek te verduren op het gebied van mobiliteit en luchtkwaliteit. Over de exacte vervuilingswaarden is er echter discussie. Zo werden officiële meetstations al meerdere malen bekritiseerd omdat ze enkel meten op minder vervuilde plekken en werd het Brussels Gewest hiervoor zelfs al aangeklaagd door ngo Client Earth.

Ondanks dat zijn luchtkwaliteit en mobiliteit problemen die verder reiken dan enkel de hoofdstad. Zo ligt luchtvervuiling in grote delen van België, en vooral Vlaanderen, te hoog. In 2017 ontvingen bijvoorbeeld zowel Brussel als Antwerpen een boete van de Europese Unie voor hun slechte luchtkwaliteit. Daarnaast is er ook in Antwerpen veel controverse rond de veiligheid van fietsers.

En dat zie je ook in de verspreiding van burgerbewegingen. Binnen België is Critical Mass zeker geen louter Brussels fenomeen, en in bijvoorbeeld Antwerpen wordt er ook een Critical Mass georganiseerd. Café Filtré verspreidde zich ook razendsnel buiten Brussel. En zelfs InfluencAir organiseert nu een vergelijkbaar project rond luchtkwaliteit in Leuven.

© Tom Cassauwers

Dries Van Ransbeeck van InfluencAir

6 man rond een pint

Ondertussen zijn nu een honderdtal zelfgebouwde luchtkwaliteitssensoren over heel Brussel verspreid. Die zullen hun meetwaarden naar InfluencAir terugsturen, vanwaar ze publiek gemaakt kunnen worden.

‘Je ziet veel kleinere initiatieven, die bij wijze van spreken met 6 man rond een pint beginnen, maar die kunnen uitgroeien tot iets groters en dat belooft voor de toekomst.’

‘We hopen daarmee complementair te zijn aan de officiële meetstations van de overheid’, legt Van Ransbeeck uit. ‘Eigenlijk is dit smart cities op zijn best, burgers met verschillende achtergronden die actief deelnemen aan zaken die hen aanbelangen in hun stad en informatie met elkaar delen.’

Bij Café Filtré werken ze dan weer met een korte horizon. ‘We bekijken onze toekomst van week tot week. We denken door te gaan tot aan de lokale verkiezingen, en daarna zullen we evalueren of we het nog willen voortzetten’, legt Verdickt uit.

‘Je voelt dat het leeft’, vertelt Kwinten Lambrecht. ‘Je ziet veel kleinere initiatieven, die bij wijze van spreken met 6 man rond een pint beginnen, maar die kunnen uitgroeien tot iets groters en dat belooft voor de toekomst.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Freelance journalist

    Tom Cassauwers is freelance journalist en schrijft over technologie en wereldpolitiek. Hij verscheen al onder andere in MO*, Datanews en Knack.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.