Ondernemerschap als oplossing voor de hoge werkloosheidsgraad?

‘Als je de juiste mensen niet kent, raak je in Kinshasa heel moeilijk aan een job’

© Marlies Geyskens

Een nieuwe groep jongeren start een opleiding voor jonge ondernemers bij de lokale ngo CLEJUPS.

Kinshasa heeft een bijzonder jonge bevolking. Maar vele jongeren in de Congolese hoofdstad hebben het knap lastig om werk te vinden. Zelfs wie een universitair diploma op zak heeft raakt nauwelijks aan een baan. Kan inzetten op ondernemerschap een oplossing zijn om de hoge werkloosheidscijfers te drukken? ‘Velen hebben goede ideeën maar krijgen die niet uitgewerkt.’

Op wandel in Kinshasa is het niet moeilijk om jongeren te spotten. Ze rijden op moto’s, zijn op weg naar school of hangen rond in groep. Volgens cijfers van het Nationaal Instituut voor Statistiek in Congo (INR) uit 2019 vertegenwoordigen jongeren tussen 15 en 34 jaar ongeveer 57% van de bevolking in Kinshasa – datzelfde jaar telde de Congolese hoofdstad naar schatting 14 miljoen inwoners.

Ter vergelijking: in België is bijna 21% van de bevolking tussen 18 en 34 jaar. Dat blijkt uit de laatste cijfers van Statbel, het Belgische statistiekbureau. De teller van het aantal inwoners in ons land staat momenteel op 11,6 miljoen.

Recente data over de werkloosheidsgraad in Kinshasa zijn er niet. De laatste cijfers van het INR dateren al van 2016. Volgens die informatie was op dat moment 38,3% van de jongeren tussen 15 en 34 jaar werkloos.

Geen prioriteit

Om de hoge werkloosheidsgraad aan te pakken zou de Congolese overheid lokaal ondernemerschap kunnen stimuleren, betoogt Florymond Muteba. Volgens de oud-professor economie aan de universiteit van Kinshasa zijn er vooralsnog ‘niet genoeg initiatieven om het lokale ondernemerschap een duwtje in de rug te geven’.

‘De overheid heeft nog niet begrepen dat de jongeren in Kinshasa een rijkdom zijn en tegelijk de toekomst.’

Maar niet alleen de financiële ondersteuning voor nieuwe ondernemingen kan beter, zegt Muteba. Ook de begeleiding om bestaande bedrijven draaiende te houden is belangrijk. Volgens Muteba heeft de overheid nog steeds niet begrepen dat de jongeren in Kinshasa een rijkdom én de toekomst zijn. ‘Ondernemerschap biedt veel voordelen, zoals jobcreatie en een economische boost.’

Toch is de lokale bevolking geen prioriteit voor de overheid, zegt de oud-professor. Ze wil niet inzien dat jongeren bekwaam genoeg zijn om een eigen bedrijf te starten. Maar om iets met die bekwaamheid te doen, moet de juiste omkadering aangeboden worden. Bijvoorbeeld een instantie die de ideeën van jongeren kan evalueren, mee een businessplan kan uitschrijven en in de nodige financiering kan voorzien om aan de slag te gaan.

Van theater naar ondernemerschap

Gelukkig zijn er enkele lokale ngo’s die wél het potentieel van jongeren zien. ‘Deze initiatieven moeten we toejuichen en koesteren,’ zegt Muteba, ‘want zij bouwen mee aan de toekomst van Congo.’

Een van die ngo’s is le Cercle des leaders Juvéniles pour la Promotion et la Protection Sociales (Clejups), in de gemeente Masina. Clejups begon in 2006 als een organisatie die kinderen en jongeren wou sensibiliseren over hiv en gendergerelateerd en huiselijk geweld. Dat deed ze aan de hand van theater.

‘We merkten dat onze informatie jongeren bereikte, maar dat er niets veranderde aan hun sociaal-economische situatie’, zegt Japhet Mateta, een van de oprichters van Clejups. Mateta en zijn collega’s zagen dat huiselijk geweld bij jonge vrouwen een probleem was. Ze werden niet serieus genomen, omdat ze in het gezin als het ware geen economische meerwaarde hadden. Clejups zag in dat het naast sensibilisering ook moest inzetten op economische groei en lokaal ondernemerschap van jongeren.

Een aanpak die zijn vruchten afwierp, zegt Mateta: ‘vrouwen kregen meer aanzien en waardering, wat een positief effect had op huiselijk geweld.’

© Marlies Geyskens

De opleiding bij CLEJUPS duurt zes tot negen maanden en begeleidt de jongeren in het hele proces van idee tot onderneming.

Win-winsituatie

In Kinshasa biedt Clejups opleiding en begeleiding aan jongeren die een onderneming willen oprichten. Buiten de Congolese hoofdstad zet ze in op de begeleiding van jongeren in de landbouwsector.

In Kisantu, een stad in de provincie Centraal-Kongo, ten zuidwesten van Kinshasa, leert Clejups jongeren hoe ze hun landbouwgrond ten volle kunnen benutten. Ze leren er onder andere om niet alleen maniok te telen, maar ook andere groenten en fruit. Zo kan er het hele jaar door geoogst worden en komt er dus ook het hele jaar door geld binnen. Een deel van oogst gaat naar Kinshasa. Die wordt vervolgens verwerkt door jongeren die een onderneming in de stad willen starten.

Joyce Kiyelua (27) is een van hen. Ze is een frisse twintiger die in Kinshasa yoghurt maakt op basis van pindanoten die (onder andere) in Kisantu geplant en geoogst worden. Samen met twee collega’s doopten ze hun onderneming Le trio Intéressant. Hun product kreeg de naam Ya Biso Yaourt (‘onze yoghurt’ in de lokale taal Lingala).

‘Ik ben mijn onderneming gestart met 30 dollar, maar het is niet gemakkelijk om in Kinshasa een bedrijf draaiende te houden.’

‘Tijdens mijn opleiding bij Clejups bekeken we de haalbaarheid van mijn idee’, zegt Kiyelua. ‘Alles zat goed, en dus startte ik mijn onderneming met 30 dollar. Het is niet gemakkelijk om in Kinshasa iets op te richten en draaiende te houden. De overheid geeft weinig steun en alles kost veel geld, zoals het materiaal om een goed product af te leveren.’

Ya Biso Yaourt ligt in Kinshasa in de winkelrekken en wordt ook deur aan deur verkocht. Kiyelua maakt haar yoghurt momenteel nog thuis in haar eigen keuken. Ze droomt ervan een aparte plek te kunnen huren om haar bedrijf naar een hoger niveau te tillen. Zo zou ze ook werkgelegenheid kunnen creëren voor andere jongeren.

Momenteel produceert Kiyelua per week zo’n 200 flessen yoghurt van 200 milliliter en een honderdtal flessen van 500 milliliter. ‘Mijn ambitie is om minstens 3000 flessen per maand te maken.’

© Marlies Geyskens

Het product van Joyce Kiyelua kreeg de Lingalese naam ‘Ya Biso Yaourt’ (onze yoghurt).

KinEmploi

Clejups zet hoofdzakelijk in op opleiding en begeleiding. Voor financiële en materiële ondersteuning zijn de jongeren aangewezen op andere partners in Kinshasa. Een van de partnerprojecten is KinEmploi van Enabel, het ontwikkelingsagentschap van de Belgische federale regering. KinEmploi ving aan in maart 2021 en loopt nog tot 2027. Ook Joyce Kiyelua van Ya Biso Yaourt nam deel aan het project.

KinEmploi biedt onder meer financiële ondersteuning aan de hand van huurverkoop: het koopt materiaal aan dat jonge ondernemers op termijn met hun winst terugbetalen. Zo werd voor Joyce Kiyelua een mixer aangekocht om pindanoten te malen. De terugbetaling komt niet terecht bij Enabel maar bij een derde partij, de Confederatie van Kleine en Middelgrote Ondernemingen in Congo (Copemeco).

‘Copemeco investeert het geld opnieuw in de ondernemingen die deel uitmaken van het project’, aldus Magalie Kisukurume, verantwoordelijke ondernemerschap en bedrijfsacceleratie bij KinEmploi in Kinshasa. ‘Ons publiek zijn jongeren tussen 18 en 35 jaar. We zorgen ervoor dat zeker de helft vrouwen zijn. Wanneer ze zich aanbieden, kijken we hoe realistisch hun idee of bedrijf is en of er een mogelijkheid is tot verdere groei.’

Samen met de jongeren stelt KinEmploi een businessplan op. Het project legt de focus op alles wat te maken heeft met de agrovoedingssector, digitalisering en met groene economie, zoals afvalverwerking.

© Marlies Geyskens

Joyce Kiyelua maakt yoghurt van pindanoten uit provincies buiten Kinshasa.

Zonnepanelen voor de toekomst

Beny Lotomo (27) maakte in 2021 deel uit van de eerste groep jongeren van KinEmploi. Hij studeerde ingenieurswetenschappen in Kinshasa. Met zijn bedrijf BEN TECH s.a.r.l. (Bussiness Energy Technology Sociéte à Reponsabilité Limitée) wil hij de elektriciteitsproblemen in Kinshasa en omgeving aan te pakken.

Toegang tot elektriciteit is een uitdaging in Congo. Een rapport van de Wereldbank uit 2018 schat dat 80% van de totale populatie in Congo tegen 2030 zonder elektriciteit zal zitten als de problemen niet worden aangepakt. Voor wie wel toegang heeft tot elektriciteit zijn stroomstoringen vaste prik.

Wanneer er geen elektriciteit is, is er vaak ook geen water. Huizen die gebruikmaken van een waterput hebben namelijk elektriciteit nodig om het water op te pompen. Dagelijkse bezigheden zoals koken en wassen worden op die manier bemoeilijkt.

In een stad waar het om zeven uur al donker is, vormt een gebrek aan elektriciteit een gevaar voor de lokale bevolking.

In een stad waar het om zeven uur ’s avonds al donker is, vormt een gebrek aan elektriciteit bovendien een gevaar voor de lokale bevolking. Zo zijn er grote wijken van Kinshasa die ’s avonds en ’s nachts volledig donker zijn. Dat vergroot de mogelijkheid tot ontvoering of aanranding.

BEN TECH s.a.r.l. probeert daar geleidelijk verandering in te brengen met zonnepanelen. Die zetten zonnestralen om in energie die bruikbaar is via een omvormer, genaamd BEN SOLAR.

© Marlies Geyskens

Beny Lotomo in zijn atelier in Masina.

Ambitie

BEN TECH s.a.r.l. is gelegen in een groot huis in Masina, in een smalle straat waar taxi’s tussen de kramen en wandelaars door moeten manoeuvreren. Het werkatelier bevindt zich in een kleine kamer op de benedenverdieping. Draden en andere benodigdheden liggen over de hele plek.

Lotomo is een grote, slanke man die een ongelofelijke rust en sereniteit uitstraalt. Maar achter die sereniteit schuilen veel ambities. Hij slaagde erin in een jaar tijd zijn bedrijf uit te breiden van twee naar twaalf werknemers. Vandaag wordt het bedrijf over heel Kinshasa en erbuiten gevraagd om zonnepanelen en omvormers te plaatsen. Naast de werkplaats in Masina is er ook een bureau in het stadscentrum Gombe, waar alle administratie, marketing en communicatie wordt behandeld.

Toch zijn er nog veel uitdagingen. ‘Goed materiaal is duur en moeilijk te vinden’, zegt Lotomo. ‘Omdat we onze omvormers volledig zelf maken, lopen we vaak achter op de planning. Zo gebeurt het dat we in een week tijd maar drie omvormers maken, terwijl er twaalf bestellingen wachten.’

De overheid ondersteunt jongeren die een onderneming willen starten of rendabel houden niet genoeg, zegt Lotomo. ‘Velen hebben goede ideeën maar krijgen die niet uitgewerkt omdat er geen goede omkadering en financiering is.’

© Marlies Geyskens

Beny Lotomo ontwikkelde zelf een omvormer: BEN SOLAR.

Informele bedrijven

Japhet Mateta van Clejups beaamt dat het gebrek aan financiering van de overheid een heikel punt blijft. Net zoals de administratieve en fiscale rompslomp die komt kijken bij de start van een onderneming. ‘Als je alles volgens de regels doet − je bedrijf dus aangeeft bij de overheid − is de kans groot dat er verschillende instanties om geld komen vragen.’

Dat verklaart volgens Mateta waarom veel informele bedrijven in Kinshasa het liefst onder de radar blijven. Bovendien moeten deze bedrijven ook geen belastingen betalen.

‘Een job vinden in Kinshasa is heel moeilijk als je de juiste mensen niet kent.’

Gewezen professor economie Florymond Muteba herkent het probleem. ‘Omdat veel ondernemingen of bedrijven informeel blijven, staan er ook niet zomaar vacatures open waarop jongeren kunnen solliciteren. Een job vinden in Kinshasa is daarom heel moeilijk als je de juiste mensen niet kent.’

Volgens cijfers van de Internationale Arbeidsorganisatie uit 2020 behoort 88,6% van de bedrijven in Congo tot de informele sector. Een artikel van UN Women uit 2022 beschrijft dat ‘vertragingen bij registratie, moeilijke administratieve procedures en administratieve kosten’ factoren zijn die ondernemers ontmoedigen om hun bedrijf te registreren. De informele sector zorgt ervoor dat iedere werknemer van zo’n bedrijf onderworpen kan worden aan slechte arbeidsomstandigheden, geen toegang heeft tot vakbonden en geen enkele sociale bescherming geniet.

Prestige

Muteba ziet nog een pijnpunt. Het blijft moeilijk om jongeren warm te krijgen voor ondernemerschap, omdat het van thuis uit vaak niet aangemoedigd wordt. In Kinshasa leeft nog steeds het idee dat je een of meerdere universitaire diploma’s moet hebben om succesvol te zijn of iets te bereiken. ‘Dat is naar mijn mening nog een afkooksel van de kolonisatie’, aldus Muteba.

‘Praktische jobs zoals garagist zijn cultureel gezien niet hoogstaand genoeg.’

Jongeren willen volgens Muteba ook graag snel rijk worden. Ze investeren daarom in universitaire studies, vaak in sectoren die een bepaalde prestige met zich meebrengen. Maar in deze sectoren is er achteraf vaak weinig werk voorhanden, zoals dokter of advocaat.

‘Als deze jongeren dan op de arbeidsmarkt terechtkomen, zijn ze verbaasd dat ze met al hun diploma’s geen job vinden. Zo ontstaat een grote groep (ontmoedigde) werklozen. Het is belangrijk dat we ze stimuleren om ondernemer te worden. Dat is wat onze economie nodig heeft’, vertelt Muteba.

Jongeren zouden meer aangemoedigd moeten worden om praktische beroepen met veel werkzekerheid, zoals garagist. Die jobs zijn ook toegankelijk voor jongeren van verschillende socio-economische achtergronden. Muteba: ‘Cultureel gezien zijn die helaas niet hoogstaand genoeg. Dat is een instelling die moet veranderen.’

‘Kinshasa biedt veel mogelijkheden op vlak van ondernemerschap. Het is naar mijn mening de manier om de stad en Congo in het algemeen te laten groeien. Ik zie het ook als een oplossing voor de hoge werkloosheidsgraad onder jongeren in Kinshasa. Maar om duurzame resultaten te bereiken, hebben we hebben nog een lange weg te gaan’, besluit Muteba.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.