Het genetisch gemanipuleerde “groene goud” verovert Europa

Een Mexicaanse geneticus die in Gent doctoreerde sleutelt aan een avocadosoort die de dominantie van Mexico op de wereldmarkt moet consolideren. Jarenlang werd de productie van het ‘groene goud’, dat ook in West-Europa belandt, gecontroleerd door misdaadbendes.

© Heriberto Paredes

Onderzoeker Luis Herrera doctoreerde in Gent en werkt nu aan een avocadovariant die voor Mexico de wereldmarkt moet veroveren.

Het Mexicaanse ‘groene goud’ verovert de wereld. De uitvoer van avocado’s vanuit de deelstaat Michoacán neemt alsmaar toe, en daarmee ook de winst. Dat heeft niet alleen misdaadbendes aangetrokken die een deel van de koek willen, maar ook onderzoekers zoals Luis Herrera Estrella. Met zijn onderzoek naar genetisch gemodificeerde gewassen (ggo’s) wil Herrera de Mexicaanse avocadoteelt optimaliseren. De wetenschappelijke vooruitgang die hij zo hoog in het vaandel draagt, kan echter onvoorziene gevolgen hebben.

Luis Herrera, van korte gestalte en ontspannen ogend, ontvangt ons in zijn kantoor in het Nationaal Laboratorium voor Genetica van het Nationaal Polytechnisch Instituut (CINVESTAV). De gebouwen bevinden zich in de stoffige en verwaarloosde stad Irapuato, in de centraal gelegen Mexicaanse deelstaat Guanajuato. Op straat is de hitte bijna ondraaglijk. Lokale kranten berichten over confrontaties tussen tenminste twee misdaadbendes die zich het territorium betwisten.

Binnen het onderzoeksinstituut is de lucht fris en heerst de stilte. De plek lijkt op het soort geheime laboratoria uit Amerikaanse films waar hoogtechnologische wapens worden ontworpen of plannen gesmeed tegen externe aanvallen. Het team van Herrera voert onderzoek naar het genoom, ofwel de genetische samenstelling, van verschillende planten. Vooral de avocado, in Mexico het ‘groene goud’ bijgenaamd, is de voorbije jaren centraal in het voetlicht getreden.

Wordt de vrucht ook geteeld in Chili en Peru, dan is toch vooral de Mexicaanse avocado koning op de internationale markt, en dan vooral in de Verenigde Staten, China en Japan, met een groeiende aanwezigheid in Europa.

Wordt de vrucht ook geteeld in Chili en Peru, dan is toch vooral de Mexicaanse avocado koning op de internationale markt, en dan vooral in de Verenigde Staten, China en Japan, met een groeiende aanwezigheid in Europa. Luis Herrera staat centraal in de verdere verovering van de wereldmarkt door Mexico.

Nadat Herrera in Mexico afstudeerde als biochemisch ingenieur, doctoreerde hij aan het departement genetica van de Universiteit Gent. In 1986 ontwikkelde hij een van de eerste genetisch gewijzigde planten die aan bepaalde gifstoffen konden weerstaan. Later perfectioneerde hij die methode op andere Latijns-Amerikaanse gewassen, vooral maïs.

Na een lange passage bij landbouwreus Monsanto legt Herrera zich nu toe op de verbetering van de avocado, een proces dat tot nog toe 5 miljoen dollar heeft opgeslorpt. In plaats van ‘genetisch manipuleren’ verkiest de onderzoeker de term ‘genetisch bewerken.’ In een gesprek met MO* legt hij het verschil tussen beiden uit, en betoogt hij voor het nut van zulke onderzoeken in een land dat schommelt tussen geweld en miserie.

‘Het bewerken van genen komt erop neer een zinnetje te veranderen’, zegt Herrera. ‘Vergelijk een gen van vier letters, A, T, C, Z, met een zin uit een boek: beiden dragen een boodschap in zich. Het zinnetje kan uiteenlopende, vaak subtiele, nadrukken hebben. ‘Het huis is groot’, tegenover ‘Het huis is heel groot’: beiden zinnen lijken op elkaar, met een extra nadruk op ‘groot.’ Die toevoeging van vier lettertjes, ‘heel’, verandert niets aan de betekenis van de zin.’

Zowel de Mexicaanse overheid als verenigingen van avocadoproducenten hopen dat het onderzoek van Herrera vruchten afwerpt: bedoeling is hoe dan ook een grotere uitvoer. Daarbij zouden de resultaten ook toegepast kunnen worden op andere fruitbomen.

© Heriberto Paredes

Twee derde van de Mexicaanse avocadoteelt bevindt zich in deelstaat Michoacan, waar ook verschillende drugskartels opereren.

Het genoom van de avocado

De onderzoeker hoopt in te grijpen in de volgende drie eigenschappen in het genoom van avocado’s: ‘Ten eerste de grootte van de boom’, zegt Herrera. ‘De hoogte van de boom bemoeilijkt de oogst. Ten tweede: efficiëntie van watergebruik. Hoewel er in Michoacán vandaag geen problemen zijn met watervoorziening kan dat binnen dertig à veertig jaar door klimaatverandering anders uitdraaien. Dat kunnen we opvangen met irrigatiesystemen én door ervoor te zorgen dat de bomen zuiniger water opnemen. Ten derde wil ik de kwaliteit van de vrucht verbeteren: de hoeveelheid olie, en de kwaliteit ervan.’

De intensieve monocultuur van de vrucht heeft andere teelten, zoals frambozen en braambessen, helemaal vervangen. Dat heeft de grond verarmd en uitgedroogd, en het grondwater nagenoeg helemaal opgebruikt.

Toch zijn er ook vandaag al problemen met watertoevoer in sommige delen van Michoacán, waar de avocado voornamelijk vandaan komt. Onder andere in de gebieden Los Reyes en Peribán heeft de intensieve monocultuur van de vrucht andere teelten, zoals frambozen en braambessen, helemaal vervangen. Dat heeft de grond verarmd en uitgedroogd, en het grondwater nagenoeg helemaal opgebruikt.

Daarbovenop is het een welbekend fenomeen in de regio dat avocadobonzen kleinere landbouwers dwingen om van de maïsteelt over te schakelen op avocado’s.

En dan is er nog de connectie met drugskartels. Zo werd de voormalige voorzitter van de federatie van avocadoproducenten APEAM gefilmd tijdens een ontmoeting met een van de leiders van een belangrijk drugskartel uit Michoacán, de zogenaamde Caballeros Templarios, ofwel Ridders Tempeliers, die jarenlang grote delen van de deelstaat controleerden.

Een landbouwer uit de gemeente Cherato, een grote aanvoerder van avocado’s, bevestigt: ‘Niet alleen domineerde het kartel tussen 2008 en 2013 zowat alle lokale handel, maar het legde ook nog eens de monocultuur van avocado op, met de verarming van de grond tot gevolg. Vandaag kunnen we niets anders verbouwen en is er geen water meer, het gewas vernietigde het hele ecosysteem, allemaal voor winstbejag.’

De dodelijke avocadobusiness

De gemeente Tancítaro, op een hoogplateau in het westen van Michoacán, is de avocadohoofdstad van Mexico. Tancítaro wordt omringd door bosachtige bergen en telt avocadoboomgaarden zover het oog reikt. De avocadoteelt hier is voornamelijk bestemd voor de uitvoer, en wordt verwerkt door twee verpakkingsbedrijven. Tot 2013 waren het er nog vier: de Ridders Tempeliers vernielden er twee van.

De Ridders Tempeliers voerden in Tancítaro een schrikbewind gestoeld op afpersing, ontvoering en dodelijk geweld tegen de lokale bevolking. 

De Ridders Tempeliers voerden in Tancítaro een schrikbewind gestoeld op afpersing, ontvoering en dodelijk geweld tegen de lokale bevolking. Per hectare avocadoplantage werd een wekelijkse of maandelijkse cuota geëist.

‘Mensen investeerden of bouwden niets meer’, vertelt Frey Benicio Zamora Ramírez, de huidige burgemeester van Tancítaro. ‘Als je een huis bouwde, dan kwamen ze je geleidelijk helemaal leegpersen. Op die manier liet je immers zien dat je geld had. Ook als je in een nieuwe pick-up rondreed.’

‘De lokale overheid speelde onder één hoedje met de criminelen’, vertelt de zoon van een lokale teler die ontvoerd werd. ‘De openbare orde werd geregeld door misdaadbendes. Zelfs de politie ontvoerde mensen.’ In Tancítaro wordt gezegd dat op tien jaar tijd duizend mensen werden vermoord of verdwenen.

Op een totaal van 34.000 inwoners werken hier 5.000 personen in de avocadoteelt.

© Heriberto Paredes

In Mexico, grootste uitvoerder ter wereld van avocado’s, is de teelt rond de jaren 2010 overgenomen door misdaadbendes. Vandaag hebben producenten zich bewapend.

Het terreurbewind houdt stand tot 2013, wanneer bewoners de wapens opnemen en zich verenigen in zogenaamde autodefensas, ofwel zelfverdedigingsmilities, die dan ook elders in Michoacán beginnen op te komen.

Eén lid van de autodefensas van Tancítaro, die ook vandaag nog patrouilleert, vertelt over zijn beweegredenen: ‘Liever sterven door de kogel, uit zelfverdediging, dan met de handen en voeten vastgebonden gedumpt worden.’

‘Liever sterven door de kogel, uit zelfverdediging, dan met de handen en voeten vastgebonden gedumpt worden.’ 

Het honderd- à tweehonderdtal criminelen maakte geen kans tegen de 2.000 of 3.000 autodefensas bewapend met kalasjnikovs of AR-15’s. ‘Op een tweetal uurtjes daagden tweeduizend goed bewapende mannen op. Wie gaat die confronteren? Het leger? Het leger maakte snel rechtsomkeer.’

Hoewel de rol van de georganiseerde misdaad in de avocadoteelt van Michoacán goed gemediatiseerd werd, blijft onderzoeker Luis Herrera er stil over, ook wanneer we er hem naar vragen.

Hij houdt het bij de prioriteiten van zijn onderzoek: ‘De bedoeling is al de beste eigenschappen van verschillende avocadosoorten in één enkele variant verenigen, één boomsoort die ons toelaat de productie te verhogen, de kwaliteit te verbeteren, en klimaatverandering te slim af te zijn.’

De Mexicaanse avocado verovert de wereld

Luis Herrera wil het bijwijlen slechte imago van genetisch gewijzigde gewassen graag rechttrekken. ‘Men gelooft onterecht dat ggo’s een grotere impact hebben op de genetische diversiteit dan traditionele commerciële gewassen.’ Volgens hem ligt de genetische verarming niet aan de technologie van genetische wijziging, dan wel ‘aan verbeterde en andere hybride variëteiten.

Landbouwers hebben die variëteiten al geïntroduceerd lang voor de opkomst van ggo’s. Dat gebeurde bijvoorbeeld in de maïs: 60 procent van de maïsproductie in Mexico stapte op hybride gewassen over de voorbije veertig jaar, toen ggo’s nog lang niet toegelaten waren.’

© Heriberto Paredes

In de Mexicaanse avocadohoofdstad Tancitaro verpakken twee bedrijven avocado’s voor export. Twee andere werden vernield door het kartel van de Ridders Tempeliers.

Het werk van Herrera en zijn team ziet zich aanzienlijk gesterkt door de wereldwijde groei in de vraag naar avocado’s. De vrucht is dan ook niet langer enkel bestemd voor de typische guacamole, maar ook voor gezichtscrème onder meer. Hoewel de invloed van ggo’s op mens en milieu nog te bekijken valt, is er vandaag al bezorgdheid over de gevolgen van de commerciële boom op de avocadoteelt in Mexico. Zo zal de monocultuur allicht nog uitbreiden, aangejaagd door een groeiende wereldvraag. Herrera mag dan wel een oplossing onderzoeken voor efficiënter watergebruik, meer bomen zullen het ecologisch verval allicht alleen maar versnellen.

Grotere productie en export betekent bovendien meer geld. De winsten van de avocado-, limoen- en aardbeienteelt hebben slechts enkele jaren geleden het kartel van de Ridders Tempeliers aangetrokken.  Het is zeker niet ondenkbaar dat die terugkeren of dat er anderen opdagen.

‘Ggo-avocado’s mogen Europa binnen. Zowat alle invoer van maïs en soja in Europa is genetisch gewijzigd, de enige beperking ligt op de teelt, niet op consumptie. Europeanen eten al meer dan tien jaar ggo’s.’

Mexico is de grootste producent en uitvoerder van avocado’s in de wereld: met 1.640.000 ton tussen juli 2015 en juni 2016 nam het land net geen derde van de wereldproductie voor zich, gevolgd door landen als Chili en de Dominicaanse Republiek, wiens oogsten de 400.000 ton niet halen. Twee derde van de avocadobomen in Mexico bevindt zich in de deelstaat Michoacán, hoofdzakelijk in twee gemeentes: Tancítaro en Uruapan.

Hoewel de Mexicaanse avocado vooral voor de VS en China bestemd is, brengt ook de Europese markt geleidelijk meer geld in het laatje voor avocadoproducenten. In zowat heel Midden- en Oost-Europa neemt de avocadoconsumptie gestaag toe. In Zwitserland, bijvoorbeeld, werden in 2015 80 procent meer bio-avocado’s verkocht dan het jaar voordien.

Het onderzoek van Luis Herrera is ook gericht op Europese uitbreiding: ‘De Mexicaanse avocado is een van de beste variëteiten ter wereld, maar de schil is erg delicaat. Tijdens het transport is de vrucht snel beschadigd en dat bemoeilijkt uitvoer. Ook dat onderzoeken we.’

Wat restricties op de invoer van ggo’s in de EU betreft, maakt Herrera zich niet al te veel zorgen: ‘Ggo-avocado’s mogen Europa binnen. Zowat alle invoer van maïs en soja in Europa is genetisch gewijzigd, de enige beperking ligt op de teelt, niet op consumptie. Europeanen eten al meer dan tien jaar ggo’s.’

De gebeurtenissen in Tancítaro in Michoacán, op enkele uurtjes van het laboratorium van Herrera in Irapuato, hebben hoe dan ook geen invloed op het onderzoek van het team wetenschappers. ‘Ik geloof dat jullie binnen vijf of zeven jaar een lekkere guacamole gaan kunnen smullen van genetisch gewijzigde avocado’, glimlacht Luis Herrera Estrella.

 

Vertaald door Arthur Debruyne 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.