MO* sprak met de “bad hombres” die Trump naar Mexico terugstuurt

Ze horen noch hier, noch daar thuis, zeggen ze. Een aanzienlijk deel van de Mexicanen die door de Verenigde Staten uitgewezen worden, heeft een heel leven in de Estados Unidos doorgebracht. In Mexico voelen ze zich als een vis op het droge. Hun accent verraadt hen: Mexicanen zijn er zeker van dat de pochos, pejoratief voor geamerikaniseerde Mexicanen, zich beter voelen en op hen neerkijken. Het zijn hooghartige snobs die hun wortels verloochend hebben.

Voor migranten zonder papieren voelen de VS dan weer als een gouden kooi aan: ze verdienen er meer geld, dat wel, maar moeten tegelijk continu over hun schouder kijken. En op een dag slaat iemand de Amerikaanse droom dan toch aan diggelen en worden ze het land uitgezet.

Deportados, 156.057 vorig jaar, worden eenvoudigweg de grens overgezet in Noord-Mexico. Ze zoeken soms nog jaren naar een weg terug.

De meeste deportados, 156.057 vorig jaar, worden eenvoudigweg de grens overgezet in Noord-Mexico. Ze zoeken soms nog jaren naar een weg terug. Zij die met het vliegtuig naar Mexico-Stad uitgewezen worden, tussen 100 en 150 mannen en vrouwen per keer, drie dagen per week, worden doorgaans opgewacht door Adan Jacome Leon (46), vrijwilliger bij ngo Deportados Unidos en la Lucha, ofwel ‘strijdvaardige teruggekeerden.’ Deze dinsdagmiddag staat hij klaar met een handvol flyers: zijn organisatie helpt teruggekeerden te reïntegreren, te beginnen met het verkrijgen van een Mexicaans identiteitsbewijs.

‘Wat ik doe komt uit het hart, omdat ik weet wat het is’, zegt Leon honderduit. ‘Ik woonde zestien jaar in Las Vegas tot ik in 2016 opgepakt werd nadat ik niet meteen uit de weg ging toen een politiewagen met de zwaailichten aan door het stoplicht wilde. Omdat ik bovendien geen rijbewijs bij me had, wist de agent dat ik zonder papieren in het land was. Nog geen maand later zat ik met handen en voeten geboeid op een terugkeervlucht.’

In Las Vegas verdiende Leon naar eigen zeggen goed zijn brood met het poetsen van limousines. Hij is er getrouwd met een Salvadoraanse vrouw. Hun vierjarige dochter Isabel werd in Amerika geboren en heeft daarom een Amerikaans paspoort. Ze zien elkaar dagelijks via videochat. Hoewel Leon aanvankelijk erg ontredderd was na zijn terugkeer, staat hij nu stevig in zijn schoenen. ‘Je gaat me geen kwaad woord horen spreken over Amerika. Ik genoot er een goed leven, verdiende goed. Ik heb er veel kansen gekregen en redelijk wat kunnen verwezenlijken.’

Bad Hombres

De Amerikaanse president Donald Trump trapte zijn kiescampagne af met onder meer de beruchte woorden dat Mexicanen die illegaal naar de VS komen ‘drugdealers en verkrachters’ zijn. Hij beloofde al die “bad hombres” terstond terug te sturen eens hij president werd. Mexico was diep beledigd en de toon van de huidige gespannen diplomatieke relaties was meteen gezet.

Of het dan allemaal misdadigers zijn die vandaag uitgewezen worden? ‘Ach nee’, zegt een medewerkster van de stedelijke overheid van Mexico-Stad die de gedeporteerden naast vrijwilliger Adan Jacome Leon ook staat op te wachten (bezijden nog een netjes uitgedoste distributeur van Herbalife – een bedrijf dat vele waarnemers gelijkstellen met een piramidespel – die een ‘zakenvoorstel’ heeft voor zijn nieuwe landgenoten).

‘De meesten zijn geen zware jongens. Ze zijn vooral gedesoriënteerd, angstig en voelen zich vernederd.’

‘Wij hebben daarover geen harde cijfers, maar wat we het meest horen is dat ze tijdens een immigratieraid op hun werkplek werden opgepakt, of bij een verkeerscontrole’, vervolgt de ambtenaar. ‘De meesten zijn geen zware jongens. Ze zijn vooral gedesoriënteerd, angstig en voelen zich vernederd. Ik behandel ze daarom met fluwelen handschoenen.’

Zij die in Mexico-Stad blijven, kunnen gedurende zes maanden aanspraak maken op een werkloosheidsuitkering van 2.418 peso’s (omgerekend 109 euro). De overheid helpt hen ook om werk te vinden, als is het niet geweten hoeveel er meteen een plek vinden op de arbeidsmarkt. ‘De meesten reizen meteen door naar hun familieleden in de deelstaten.’

Aanvalswapen in het gezicht

De eerste retornados beginnen buiten te druppelen in de aankomsthal van de luchthaven. Hoewel ze net zo goed in Amerika zouden kunnen zijn door de aanwezigheid van ketens als Starbucks en Carl’s Jr, zijn ze allen terug Mexicaan, tegen wil en dank. José Romero (30) ziet het zichtbaar duizelen: hij oogt alsof hij pas vanochtend is opgepakt en inderhaast op het vliegtuig is gezet.

Al z’n bezittingen zitten in een kleine plastic tas. Een maand geleden werd hij naar eigen zeggen van z’n bed gelicht in een raid door de lokale politie samen met de Immigration and Customs Enforcement (ICE) in de staat Georgia.

De Mexicaanse eigenaar van het restaurant waar hij werkte, huisvestte hem en drie andere jonge koks, allen zonder papieren, in hetzelfde huis. ‘Om 4 uur ’s ochtends werd de deur ingebeukt en kreeg ik een aanvalswapen in m’n gezicht. Blijkbaar liet de baas zich met allerlei duistere zaakjes in, waaronder kredietkaartfraude. Daar konden de Amerikanen blijkbaar niet mee lachen. Een maand later sta ik hier.’

Vijf jaar geleden vertrok Romero uit de stad Tixtla in Guerrero. Die deelstaat torst sinds enkele jaren het hoogste moordcijfer van Mexico. In 2014 verdwenen 43 jongens die in Tixtla voor leerkracht studeerden nadat ze door de politie waren opgepakt onderweg naar een betoging. Ze werden nooit teruggevonden.

‘De situatie is helemaal verziekt in Tixtla: heel wat misdaadgroepen staan er elkaar naar het leven. Een neef van me zou me aan werk kunnen helpen in Georgia, en niet veel langer pakte ik mijn biezen.’ Nu gaat Romero elders in het land intrekken bij zijn broer Jorge, die hem staat op te wachten.

Romero houdt een wrange nasmaak over aan jaren in de VS. ‘Ik werd met veel racisme geconfronteerd’, zegt hij teleurgesteld. ‘Op straat kreeg ik soms willekeurige beledigingen naar m’n kop geslingerd. Waarom, daar heb ik het raden naar. Bovendien was ik constant aan het werk: een goed leven was het niet nu ik erop terugkijk. In zekere zin ben ik nog opgelucht dat het voorbij is.’

Meer Mexicanen keren terug

In 2017 werden 25 procent minder Mexicanen uit de VS teruggestuurd dan het jaar voordien: 156.057 tegenover 209.217 in 2016. Een en ander is te verklaren door het Trump-effect: meteen na de verkiezing van de vastgoedmagnaat en tijdens de eerste zes maanden van zijn presidentschap waagden aanzienlijk minder migranten zich aan een illegale grensoversteek. Grote onzekerheid over wat er in el norte precies zou gebeuren, leidde tot grote terughoudendheid.

Na vier decennia van continue groei is het aantal Mexicaanse immigranten in de VS gestabiliseerd, zo blijkt uit verschillende cijfers.

Ook is het al enkele jaren zo dat er meer Mexicaanse immigranten terugkeren naar hun thuisland dan omgekeerd. Ofwel: de nettomigratie tussen beide landen helt naar Mexico over. Na vier decennia van continue groei is het aantal Mexicaanse immigranten in de VS gestabiliseerd, zo blijkt uit verschillende cijfers. Dat is niet onlogisch. In de nasleep van de zogenaamde Grote Recessie sinds 2008 is de werkgelegenheid in de Verenigde Staten erop achteruitgegaan.

Veel talrijker zijn de Centraal-Amerikanen, uit El Salvador, Guatemala en Honduras, die naar de VS migreren. Afgelopen week ontstond een relletje tussen de VS en Mexico omdat een karavaan van zo’n 1.200 Centraal-Amerikanen door Mexico trok onderweg naar de VS. Dat is een jaarlijkse traditie rond Pasen. Ze reizen samen voor bescherming tegen de dieven, ontvoerders en verkrachters die de migratieroute terroriseren.

Trump fulmineerde dat de immigrantenkaravaan vrij spel kregen in Mexico. De Mexicanen reageerden kort nadien dat er al 400 van hen het land waren uitgezet. Too little, too late: Trump beval op woensdag dat de Nationale Garde zou worden ingezet op de grens met Mexico, die er moet patrouilleren zolang zijn fameuze muur er niet staat.

“Probleempjes” met de autoriteiten

Terug op de luchthaven. Rafael Barrera (38), uit Mexico-Stad, is uitgewezen omdat hij “enkele probleempjes” met de Amerikaanse autoriteiten had. Zo is hij tweemaal tegen de lamp gelopen terwijl hij dronken achter het stuur zat. Bovendien zag de politie hem hardhandig zijn veertienjarige dochter vastgrabbelen in een ruzie: dat leverde hem een klacht voor misbruik op.

Of hij dan één van die bad hombres is waar president Trump het aldoor over heeft? ‘Giftige slangen, heb ik ‘m wel eens horen zeggen op de televisie’, zegt Rafael. ‘Oké, ik ben geen koorknaap, dat zal je me niet horen beweren, maar om van mijn dochters gescheiden te worden? Of door ICE als een hond behandeld worden, uitgemaakt en vernederd? Dat heb ik niet verdiend.’ Barrera verbleef dertien jaar in Denver, Colorado, waar hij allerlei klusjes uitvoerde, van elektricien over bouwvakker tot kok. ‘Alles behalve drugs dealen’, verzekert hij half lacherig.

‘Het kost tegenwoordig tussen 5000 en 8000 dollar voor een coyote (een mensensmokkelaar, nvdr.) die je de grens over smokkelt, soms met valse papieren door een officiële grensoversteek.

Een vriend van hem uit Guatemala maakt zich op om in oktober illegaal de grens met Amerika over te steken. ‘Ik heb al overwogen om mee te gaan’, zegt Barrera. ‘Het kost tegenwoordig tussen 5000 en 8000 dollar voor een coyote (een mensensmokkelaar, nvdr.) die je de grens over smokkelt, soms met valse papieren door een officiële grensoversteek. Maar als ze me vatten, riskeer ik een celstraf van vier jaar (de Amerikaanse immigratiewetgeving is veel strenger voor migranten die al eens het land zijn uitgezet en terugkeren, nvdr.). Dat is het nu ook weer niet waard. Hopelijk kan ik alsnog terug via een van m’n dochters, die staatsburger is.’

Als het van Trump afhangt, blijft Cabrera netjes in Mexico. Zijn regering wil immers werk maken van zogenaamde kettingmigratie: waarbij de hele bende straks vanuit Mexico immigreert wanneer één familielid naturaliseert. Amerikaanse immigratiewetgeving geeft inderdaad voorrang aan buitenlandse familieleden van immigranten. Het Witte Huis wil overstappen op een systeem waarin opleiding of kwalificatie het haalt van familiebanden. Maar hoewel het klopt dat de VS onder grote geïndustrialiseerde landen op kop staat wat familiehereniging betreft, is er eigenlijk veel minder migratie in vergelijking met de totale bevolking.

Rafael Cabrera is de belichaming van een ander schrikbeeld dat vaak in rechts-conservatieve media opduikt: immigranten zonder papieren die Amerikaanse burgers tot slachtoffer maken, zoals een dronken bestuurder die een dodelijk ongeval veroorzaakt. De man blies immers twee keer positief.

Daarom voert de regering-Trump dan ook de druk op op zogenaamde sanctuary cities, waar politiediensten geen immigranten aan ICE overhandigen nadat ze een celstraf hebben uitgezeten. Ook vraagt de politie niemand er naar hun immigratiestatus. Burgemeesters in steden zoals Los Angeles of San Francisco geloven dat misdaad het best bestreden kan worden wanneer immigranten niet moeten vrezen om de politie te bellen.

De Amerikaanse regering vindt het dan weer onredelijk dat “criminele illegalen” zomaar vrijuit gaan na een celstraf. ‘Dagelijks laten sanctuary cities illegale immigranten, drugdealers en bendeleden opnieuw vrij in onze gemeenschappen’, zei president Trump recent. ‘Het zijn vrijhavens voor verschrikkelijke mensen.’ Zowat de helft van de Amerikanen is het eens met de president, blijkt uit peilingen: illegale immigratie wakkert misdaad aan.

Sinds 1980 is het aantal immigranten in de VS met 118 procent toegenomen. Gewelddadige misdaad is over dezelfde periode met 36 procent afgenomen

De cijfers lijken echter een ander plaatje te schetsen. Sinds 1980 is het aantal immigranten in de VS met 118 procent toegenomen. Gewelddadige misdaad is over dezelfde periode met 36 procent afgenomen, zowel in kleinere steden als in grote stedelijke gebieden zoals New York. Dat blijkt uit een grootschalige vergelijkende studie van vier universiteiten.

Ook verschillende andere studies hebben in het verleden aangetoond dat migranten zonder papieren minder misdaad begaan dan Amerikaanse burgers. Ze kunnen alles verliezen wanneer ze in de problemen raken, en daarom zijn ze extra voorzichtig, is een mogelijk verklaring. Toch is net de redenering dat illegale immigratie misdaad verergert de basis van veel recente immigratiemaatregelen: beperkingen op inreisvisa, strengere maatregelen aan de grens en de grensmuur.