Amnesty International pleit voor herstelbetalingen voor getroffen gastarbeiders

‘440 miljoen dollar om wantoestanden in Qatar te compenseren? Dat kan FIFA betalen’

Emad Alhaj (CC BY-ND 2.0)

onderdduizenden arbeidsmigranten werkten het voorbije decennium mee aan de opbouw van stadions, transportnetwerken en hotels, in de hoop op een beter leven voor zichzelf en hun families in hun land van herkomst.

Het WK voetbal in Qatar is gebouwd met het bloed, zweet en tranen van honderdduizenden werknemers wier mensenrechten de voorbije 12 jaar werden geschonden. Zij hebben recht op herstelbetalingen, vinden Trui Van Ackere en Cassandra Ajufoh van Amnesty International Vlaanderen. ‘Sport en mensenrechten kan je niet van elkaar scheiden als beslissingen uit de sportwereld zorgen voor onherstelbare schade.’

‘Voetbal kan levens veranderen’, zei FIFA-president Gianni Infantino dit jaar tijdens het World Economic Forum in Davos. Dat kan, maar dan moeten voetbalorganisaties zoals FIFA beseffen dat ze een cruciale rol te spelen hebben in het verwezenlijken van sociale verandering, in plaats van bij te dragen aan mensenrechtenschendingen puur voor eigen gewin.

Tot vandaag worden door misbruik en uitbuiting de rechten geschonden van duizenden gastarbeiders die werken aan de voorbereiding van het WK voetbal 2022 in Qatar. Voetbal heeft ook hun levens voorgoed veranderd. Zij hebben recht op herstelbetalingen. FIFA moet daarvoor minstens 440 miljoen dollar voorzien, het equivalent van de prijzenpot voor de deelnemende voetbalteams.

Het wegkijken van FIFA

Over 3 maanden gaat het WK voetbal van start in het Al Bayt Stadium in Al Khor, Qatar. Het moment waar Qatar zich zo lang op heeft voorbereid, breekt dan eindelijk aan. Na 12 jaar van enorme financiële investeringen en grote infrastructuurwerken, zullen miljarden mensen wereldwijd aan de buis gekluisterd zijn als een van ’s werelds meest bekeken sportevents van start gaat.

Achter de schermen van het WK schuilt er echter een duistere realiteit.

Maar achter de schermen van het WK schuilt een duistere realiteit. Honderdduizenden arbeidsmigranten werkten het voorbije decennium mee aan de opbouw van stadions, transportnetwerken en hotels, in de hoop op een beter leven voor zichzelf en hun families in hun land van herkomst. Eenmaal aangekomen in Qatar, kwamen ze terecht in een systeem van uitbuiting en misbruik, een systeem waarin hun fundamentele rechten op degelijke arbeidsomstandigheden en rechtsherstel hen werden, en worden, ontzegd.

Dit alles komt niet als een verrassing.

Toen FIFA het WK aan Qatar toekende in 2010, was het ernstige arbeidsmisbruik van gastarbeiders – die meer dan 90% van ‘s lands arbeidskracht uitmaken – uitvoerig gedocumenteerd door de Internationale Arbeidsorganisatie, de Verenigde Naties, internationale media en ngo’s. Zelfs de Qatarese Nationale Mensenrechtencommissie benadrukte al jaren de grimmige situatie van arbeidsmigranten.

Het was voorspelbaar dat de toewijzing van het toernooi aan Qatar ten koste zou gaan van de rechten en de waardigheid van honderdduizenden arbeidsmigranten. Ondanks deze voorkennis, kende FIFA het lucratieve sportevent aan Qatar toe, zonder enige voorwaarden of garanties die gastarbeiders zouden beschermen.

In FIFA’s uitvoerig evaluatierapport van Qatars kandidatuur voor het hosten van het toernooi, komen de termen ‘arbeider’ of ‘arbeid’ niet één keer voor. De gezondheidsrisico’s verbonden aan de extreme hitte in Qatar nopen FIFA wel tot bezorgdheid, maar dan enkel voor ‘de spelers, toeschouwers, officials en de FIFA-familie’.

Ook in de jaren die volgden op de toekenning van het WK, bleef FIFA weigeren zijn rol te erkennen in het voorkomen of beperken van misbruik.

Wegkijken van mensenrechtenschendingen blijft echter nooit zonder gevolgen.

‘Wordt er niet disproportioneel veel druk gezet op FIFA?’, zullen sommigen zich afvragen. ‘Ligt de verantwoordelijkheid uiteindelijk niet bij Qatar, dat misbruik toelaat op zijn grondgebied en onder zijn jurisdictie?’

Qatar schendt inderdaad zijn mensenrechtenverplichtingen. Het beschermt werknemers op z’n territorium onvoldoende tegen verschillende vormen van uitbuiting en misbruik. Uiteraard moet het daarvoor verantwoording afleggen.

Maar dat ontslaat FIFA geenszins van de verantwoordelijkheid die het draagt als onderneming. FIFA heeft een directe bijdrage geleverd aan wijdverspreide en ernstige mensenrechtenschendingen in Qatar die gebeurden én gebeuren in het kader van het WK.

Het idee dat sport en mensenrechten twee gescheiden zaken zijn die met elkaar vermengd moeten worden, houdt geen steek wanneer beslissingen die de sportwereld maakt bijdragen aan mensenrechtenschendingen met soms onherstelbare schade.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Harde consequenties

Wegkijken van mensenrechtenschendingen blijft nooit zonder gevolgen. De consequenties van FIFA’s nalatigheid zijn navenant. Het aankomend WK is gebouwd met het bloed, zweet en tranen van honderdduizenden werknemers wier mensenrechten de voorbije 12 jaar werden geschonden.

Het gaat over hun recht op bewegingsvrijheid en hun recht om van job te veranderen, wat tot augustus 2020 beperkt werd onder het Kafala-systeem. Het gaat over hun recht op waardigheid en op waardig werk, geschonden door de dwangarbeid, het onbetaalde loon en de buitensporige werktijden waar arbeidsmigranten mee te maken krijgen.

Voor veel arbeiders gaat het, tot slot, over hun recht op leven.

Het gaat over hun vakbondsrechten, stakingsrechten en hun recht op vrijheid van vereniging. Die zijn nog steeds niet in lijn met de internationale standaarden. Voor veel arbeiders gaat het, tot slot, over hun recht op leven.

Amnesty International documenteerde hoe sinds 2010 duizenden arbeidsmigranten abrupt en onverwacht overleden in Qatar, hoewel ze medische tests hadden ondergaan voor vertrek. De Qatarese overheid heeft hun doodsoorzaken nooit onderzocht, waardoor hun nabestaanden emotioneel en financieel in de kou blijven staan.

Voetbal als katalysator?

Volgens FIFA dient dit WK als ‘katalysator voor vooruitstrevende arbeidshervormingen’. Het klopt dat onder aanhoudende internationale druk zowel Qatar als FIFA hervormingen hebben doorgevoerd waardoor arbeidsmigranten – althans op papier – beter beschermd worden.

In 2017 begon de regering met het invoeren van juridische hervormingen om de arbeids- en levensomstandigheden te verbeteren. Er kwam onder andere een wet die werknemers moet beschermen tegen hittestress en er kwamen nieuwe arbeidsrechtbanken. De meest grimmige elementen van het beruchte Kafala-systeem werden ontmanteld, waardoor arbeidsmigranten vandaag het recht hebben Qatar te verlaten en van baan te veranderen zonder toestemming van hun werkgever.

De maatregelen lijken veelbelovend maar verhullen dat de verbintenis tot hervormingen er pas kwam 8 jaar na toekenning van het WK aan Qatar, nadat veel leed al berokkend was.

Daarenboven is het betreurenswaardig sindsdien te moeten constateren dat de hervormingen op papier geen garantie bieden voor implementatie in de praktijk. Uitbuitende arbeidspraktijken blijven bestaan en slechts een kleine groep wordt beschermd door de hogere standaarden die van toepassing zijn voor arbeiders werkzaam aan de vlagschipprojecten van het toernooi. Het WK een ‘katalysator’ noemen, is daarom niets minder dan de waarheid geweld aandoen.

Toekomst

Het WK 2022 zal nooit een schoonheidsprijs voor de mensenrechten verdienen, zoveel is zeker. Toch is het niet te laat om van deze Wereldbeker een keerpunt te maken in FIFA’s mensenrechtenbeleid. Dit kan op twee manieren.

FIFA zou een bedrag moeten reserveren dat ten minste gelijk is aan het prijzengeld van 440 miljoen dollar.

Enerzijds door alle werknemers en hun families die slachtoffer werden van misbruik bij de voorbereiding en oplevering van het WK 2022, een passende schadevergoeding te geven. FIFA zou een bedrag moeten reserveren dat ten minste gelijk is aan het prijzengeld van 440 miljoen dollar. Dit bedrag kan worden geïnvesteerd in fondsen om werknemers te vergoeden en in initiatieven om de bescherming van werknemers te verbeteren naar de toekomst toe.

FIFA is in staat dit te betalen. De organisatie hoopt meer dan 6 miljard dollar aan inkomsten uit het tornooi te halen en heeft meer dan 1,6 miljard dollar aan reserves. Ook de Belgische Voetbalbond schaart zich achter dit idee.

Ten tweede kan FIFA, door het versterken van z’n eigen mensenrechtencriteria, en door deze strikt toe te passen bij de selectie en organisatie van toekomstige events, verzekeren dat het huidige patroon van misbruik elders niet wordt herhaald. In juni 2022 werd in de Kamer een resolutie aangenomen die de Belgische federale regering verzoekt zich in te zetten voor de opname van mensenrechtennormen in de reglementen van internationale sportfederaties, die gelden bij het toewijzen en bij de organisatie van grote sportevenementen.

Dit is alvast een stap in de goede richting.

Het meest hoopvolle signaal is misschien wel de massale steun die mensenrechtenorganisaties zoals Amnesty International ontvingen vanuit de wereldwijde gemeenschap van voetbalfans- en liefhebbers. Zij kozen ervoor aan de kant te staan van de arbeidsmigranten die hebben geleden om dit toernooi mogelijk te maken.

Hun volgehouden verontwaardiging heeft ervoor gezorgd dat de schijnwerper op het misbruik en de uitbuiting kon blijven schijnen. Hun steun zal onmisbaar zijn om ervoor te zorgen dat het hervormingsproces doorgaat nadat de laatste match gespeeld is in Qatar.

Trui Van Ackere is verantwoordelijke Politieke Zaken bij Amnesty International Vlaanderen. Cassandra Ajufoh is masterstudent Internationaal Recht en stagiair op de afdeling Politieke Zaken bij Amnesty International Vlaanderen.
 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.