Laat het kapitaal maar slapen

‘Pomp spaargeld in economie’ kopt de krant De Morgen (13 november). Topadviseurs van de regering zouden graag aan zo’n pomp gaan staan. Ze willen ‘slapend kapitaal activeren’. In België is er enorm veel kapitaal dat gelukzalig ligt te maffen. Tweehonderd dertig miljard.

  • Bart Lasuy Geert Van Istendael. Bart Lasuy

Die enorme som bestaat niet uit fortuinen van superrijke baronnen, maar hoofdzakelijk uit spaarcenten van monteurs en secretaresses, van onderwijzers en bakkers, van jonge trouwers en bejaarde weduwen, van honderdduizenden mensen die met werken hun dagelijks brood verdienen of verdiend hebben. Misschien zijn er zelfs de spaarboekjes bij waar opa en oma af en toe vijftig euro op storten om hun lieve kleindochter van vier een appeltje voor de dorst te bezorgen, later, als ze twintig zal zijn. Niks nul glamour of duizelingwekkend gespeculeer. Dit geld ruikt naar de keuken van elke dag.

De nijver sparende Belgen zijn allerminst tevreden over hun spaarboekjes. De rente is te laag, soms minder dan één procent, en de prijzen stijgen te snel, om en bij twee tot drie procent. Je geld smelt dus stilletjes weg, als een ijsje in de dierentuin terwijl je geboeid naar de apen aan het kijken bent. Toch blijven de Belgen ook vandaag, in de eenentwintigste eeuw, hondstrouw aan dat spaarboekje, al stamt het dan uit de negentiende eeuw.

Homo economicus

Ik kan aannemen dat economen en topadviseurs a) hun hersens pijnigen om te snappen wat meneer en mevrouw Belg bezielt, b) zich blauw ergeren omdat mevrouw en meneer Belg koppig blijven weigeren hun zuurverdiende centen in beleggingsobjecten te, welja, te pompen. Snappen zullen ze het nooit, want topadviseurs en economen vinden dat slechts een (1) type mens mag bestaan en dat is de homo economicus, de economische mens. Volgens hen is dat de mens die altijd en overal, van dageraad tot avond en van zonsondergang tot zonsopgang, het maximale eigenbelang nastreeft. Als het over centen gaat, betekent dat: centen moeten zo veel mogelijk opbrengen en liefst zo snel mogelijk.

Volgens topadviseurs en economen handelen mensen slechts rationeel indien zij handelen volgens het recept van de homo economicus. Alle andere mensen handelen irrationeel. Dat 99 procent van de mensheid soms, vaak, meestal zich daar geen bal van aantrekt, belet topadviseurs en economen in genen dele zich vast te klampen aan hún idee van rationeel gedrag. In dat opzicht vertonen ze een treffende gelijkenis met de mensen die volhouden dat de aarde plat is.     

Topadviseurs en economen lijden aan een acute vorm van werkelijkheidsverlies.

Wereldvreemd

Het kan dan ook geen verwondering baren dat sommige van de middelen die de topadviseurs aanbevelen om de kolossale Belgische spaarpot leeg te graaien, getuigen van een zorgwekkende wereldvreemdheid.

Ik begin met een goed middel dat ze aanraden, een uitstekend middel, een efficiënt middel. Alleen heb je om het te bedenken geen topadviseurs nodig. Een diploma van lagere school volstaat ruimschoots. De topadviseurs zien wel wat in een volkslening met staatswaarborg. Nog niet zo gek lang geleden werd de jongste volkslening van die soort (de Leterme-lening) bliksemsnel volgestort. Geef nou toe, een kind kan voorspellen wat de Belgen zullen doen als je een tweede volkslening uitschrijft. Volstorten die handel.  

Maar nu komen we bij het betere denkwerk. De topadviseurs willen belastingvermindering voor risicobeleggingen.

Ik vraag me soms toch af wat er allemaal kookt en borrelt in de hersenpan van topadviseurs (en economen). De Eurozone dendert van crisis naar crisis, ondernemers klagen steen en been omdat de banken toch zo krenterig zijn met hun leningen, de ceo’s  van de grote banken hebben zich de afgelopen jaren misdragen als tovenaarsleerlingen, zo niet als regelrechte gangsters (denk aan de kosmische fraude van de eerzame heer Madoff, denk aan het smerige spel dat Goldman Sachs heeft gespeeld met Griekenland en de EU), de financiële markten zwalpen als kwartaaldrinkers op zoek naar een volgende fles whisky, en dan zou de Belgische spaarder zich blindelings moeten storten op risicobeleggingen!?! En die Belgische spaarder zou zijn hachje wagen enkel en alleen om aanspraak te maken op een miserabel belastingskortinkje!

Zoiets kan alleen maar opkomen bij iemand die ervan uitgaat a) dat de Belgische spaarder niet goed bij het hoofd is, totaal irrationeel dus (zie boven) of b) omdat je denkt dat iedere Belgische spaarder vervuld is van de obsessies waar de homo economicus zo onder lijdt: Winst! Winst!! Winst!!!

Aangenaam verrast

Topadviseurs en economen lijden aan een acute vorm van werkelijkheidsverlies.
Er zijn nog twee maatregelen en, eerlijk gezegd, die hebben me nogal aangenaam verrast, al vind ik ze alweer niet altijd realistisch.

De eerste gaat over kleine spaarboekjes (tot € 25.000) met een hogere rente. De banken worden verplicht dat geld te investeren in klein bedrijf of in sectoren met sociale inslag. Verplicht! Hoera. Hoera. De staat versterkt zijn greep op de bankwereld! Het is lang gelden dat we nog zoiets hebben gezien. De staat die de banken dwingt tot fatsoen. Het eksteroog aan mijn linker kleine teen begint plots hevig te steken. Het is een zeker teken dat onze banken alles op haren en snaren zullen zetten om onder die dwang uit te komen. Hier lijden de topadviseurs aan een andere vorm van werkelijkheidsverlies.      

Hun laatste voorstel gaat over obligatieleningen aan niet beursgenoteerde bedrijven. Ook dat verheugt me, want een mens vraagt zich af wat de beurs heden ten dage nog met nuttige economie te maken heeft. Misschien is deze maatregel wel even realistisch als de eerste. Hij is in ieder geval een test voor het vertrouwen/wantrouwen van de Belg in het bedrijfsleven.

Trouw 

Ik mag graag fors uithalen naar het wangedrag dat de banksector teistert. Men kan opwerpen dat ondanks de planetaire aardschokken die door de financiële wereld zijn gevaren, ondanks de reddingsoperaties die land na land hebben opgezadeld met onbetaalbare schulden (volgens de kreet: too big to fail), dat ondanks dat alles meer dan drie kwart van de Belgische spaarders wonderwel trouw blijven aan hun bank.

Sta me toe daaraan te twijfelen.

Eerlijk gezegd, trouw blijven aan een bank, ik kan me daar niets bij voorstellen. Je bent bij een bank, om welke reden dan ook, en zolang die bank je niet schaamteloos bedriegt, blijf je er met je centen zitten. Het is ook zo’n vreselijk gedoe om al je centen weg te halen en over te stappen naar een andere bank. Ik zou dus veeleer zeggen: de Belgische spaarders blijven bij hun bank omdat ze volstrekt geen zin hebben in de administratieve en juridische poespas die je leven vergalt als je op een ander wilt gaan. Noem het luiheid, gebrek aan interesse, wat je maar wilt. Misschien hebben de Belgische spaarders wel andere dingen aan het hoofd die ze belangrijker vinden.

Slaap uit

Ik luister verbaasd naar radioreclames om toch vooral bij bank Zus of bank Zo te gaan, want daar zou je geld meer opbrengen. Meer? Je zult een sterk vergrootglas nodig hebben om dat surplus te kunnen waarnemen. Mensen die dat soort reclameboodschappen opstellen gaan ervan uit dat wij, Belgen dag in dag uit enz. (ik vrees dat mijn betoog eentonig wordt) als gebiologeerd naar ons stapeltje bankbiljetten zitten te loeren in de (ijdele) hoop dat zij zich wonderbaarlijk zullen vermeerderen. Dat die boodschappen komen uit een sector die de jongste jaren vooral geld heeft laten verdampen als kokend water uit mijn fluitketel, maakt het alleen nog onbegrijpelijker.             

En zelfs áls je als spaarder graag een stuk van je vrije tijd besteedt aan de beursnoteringen, — en die spaarder bestáát, er zijn genoeg beleggingsclubs in onze contreien — dan nog is het ver van zeker dat je het beter zult stellen dan de Belgische spaarder die zijn centen rustig laat sluimeren in het ouderwetse hemelbed van zijn spaarboekje. Iemand als Pol Huybrechts – en als er één in het Vlaamse land écht verstand heeft van beleggingen, dan wel hij – waarschuwt dat je, zelfs om de inflatie op te vangen, als belegger flink je huiswerk zult moeten maken, beleggersbladen zult moeten consulteren en de zaterdagkrant zult moeten bestuderen (zie in: Knack, nr. 46, 2012, p. 56).

Ieder zijn meug natuurlijk, maar als al dat beleggen toch de inflatie niet opvangt, met andere woorden, als het toch niets meer oplevert dan mijne spaarboek, dan lees ik op zaterdag toch liever een paar goeie gedichten, hoor. En voor wie niet van gedichten houdt, ga voetballen met je kleinkind. Bak een taart. Of slaap uit, zoals dat spaarboek.  

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Schrijver & voormalig journalist

    Geert van Istendael (°Ukkel, 1947) studeerde sociologie en wijsbegeerte. Hij werkte bij het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek, over ruimtelijke ordening.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.