Hoeveel mensen zullen migreren door de stijgende zeespiegel? We weten het eigenlijk niet

Het doembeeld van migranten die massaal noordwaarts trekken om een stijgende zeespiegel te ontvluchten klopt niet, zeggen de auteurs van dit opiniestuk. ‘Het is vooral een verhaal dat het goed doet in de media.’

Een artikel uit 2011 was voor velen schokkend omdat erin werd gesuggereerd dat tot 187 miljoen mensen gedwongen zouden kunnen worden hun huis te verlaten als gevolg van een stijging van de zeespiegel met twee meter tegen 2100. Bijna een decennium later suggereren sommige schattingen dat maar liefst 630 miljoen mensen nu leven op land dat tegen het einde van de eeuw geregeld onder water kan komen te staan.

Het idee dat de stijgende oceanen miljoenen zullen dwingen te verhuizen, en er daardoor een vluchtelingencrisis als geen ander zal worden ontketend, is ondertussen gemeengoed geworden. Het is een verhaal waar de media dol op zijn, maar dat betekent niet dat het op bewijs is gebaseerd.

Volksverhuizing

De potentiële omvang van de zeespiegelstijging wordt steeds duidelijker, maar dit vertaalt zich niet noodzakelijk in volksverhuizingen. Alles wat we tot nu toe hebben geleerd, suggereert dat beslissingen om te migreren veel complexer zijn dan een simpele vluchtreactie.

Voor dit nieuwe overzichtsartikel hebben we gekeken naar 33 verschillende onderzoeken over de invloed van de stijging van de zeespiegel op migratiepatronen. Betrouwbare schattingen over de stijging zijn belangrijk om kwetsbare bevolkingsgroepen te ondersteunen, maar er heerst grote onzekerheid over het aantal mensen dat wordt blootgesteld aan stijgend water en hoe zij daarop zullen reageren.

We hebben zorgvuldig gekeken naar de methoden en data van deze onderzoeken en getracht om onzekerheden weg te nemen. Een probleem bij schattingen zijn onder meer de veronderstellingen over het exacte aantal mensen dat in de toekomst in kwetsbare, laaggelegen gebieden zal wonen.

Gevangen populaties

Uit de meeste onderzoeken die we hebben geanalyseerd, bleek dat de verbanden tussen migratie en zeespiegelstijging ongelooflijk complex zijn. Het is geen garantie dat elke getroffen persoon ook effectief wegtrekt. Mensen zullen waarschijnlijk net zo goed proberen om hun huis tegen het opkomende water te beschermen door bijvoorbeeld zeeweringen te bouwen of door hun huizen op te hogen.

Onderzoek suggereert dat de beslissing om ergens te blijven of om te vertrekken evenveel te maken heeft met emotionele en sociale druk als met financiële of praktische redenen.

Het is dus onmogelijk om te voorspellen hoe elke persoon zal reageren, en er zijn talloze redenen waarom iemand ervoor zou kiezen om op de plek te blijven die hij thuis noemt in plaats van te verhuizen of ergens anders een onderdak te zoeken. Zij die mogelijk toch willen migreren en zich hervestigen als een gevolg van klimaatverandering, krijgen veel meer aandacht dan zij die achterblijven. Deze “gevangen” populaties kunnen net zo kwetsbaar zijn als degenen die weggaan, zo niet meer.

Onderzoek suggereert dat de beslissing om ergens te blijven of om te vertrekken evenveel te maken heeft met emotionele en sociale druk als met financiële of praktische redenen. Mensen kunnen bang zijn of het verschrikkelijk vinden om weg te gaan, anderen kunnen de nodige ondersteuning missen. Velen voelen zich misschien verplicht om te blijven vanwege hun sociale banden of uit een verantwoordelijkheidsgevoel.

 

Andere omgevingsveranderingen

Hoe de gezondheid en het welzijn van zij die achterblijven worden beïnvloed door de stijgende oceanen, is amper onderzocht. Er is meer onderzoek nodig om te begrijpen wat de gevolgen zijn voor thuisblijvers. Zowel voor zij die daar bewust voor kiezen als voor wie wil wegtrekken, maar dat niet kan.

De stijgende zeespiegel is slechts een van de vele manieren waarop de klimaatverandering ingrijpt op onze wereld

Onderzoek naar de relatie tussen de stijgende zeespiegel en migratie heeft vaak geprobeerd om wereldwijde inschattingen te maken over het aantal mensen dat waarschijnlijk zal worden getroffen. Dat is nuttig om de aandacht te vestigen op de mogelijke omvang van toekomstige volksverhuizingen, maar het ontbreekt de onderzoekers vaak aan lokale inzichten die kunnen helpen om het beeld voor verschillende gebieden te verfijnen.

De stijgende zeespiegel is slechts een van de vele manieren waarop de klimaatverandering ingrijpt op onze wereld. Inzicht in de wisselwerking tussen de zeespiegelstijging en andere omgevingsveranderingen, zoals hogere temperaturen en veranderende regenpatronen, zal belangrijk zijn, maar het vergroot ook de mogelijkheid om exacte migratiecijfers beter te voorspellen.

Maatregelen

Ondanks alle onbekende factoren weten we dat wijzigingen van het kustlandschap als gevolg van de klimaatverandering aanzienlijk zullen zijn, en dat die nu actie vereisen. Dat wil zeggen dat er maatregelen moeten worden bedacht om overstromingen te voorkomen of te beperken, er moet worden uitgezocht hoe we met het water zullen leven en er plannen moeten worden uitgebroed over succesvolle manieren om te migreren en te hervestigen. Het evalueren van mogelijkheden, het ontwikkelen van scenario’s en het nemen van beslissingen moet nu gebeuren, in plaats van te wachten tot het probleem urgenter wordt.

Het is net zo belangrijk om te voorkomen dat mythes over klimaatverandering worden herhaald, waardoor enorme stromen mensen uit het zogeheten “Globale Zuiden” op zoek zijn naar een toevluchtsoord in het “Globale Noorden”. We weten dat mensen in een warmer wordende wereld niet hoe dan ook over de grenzen zullen vluchten. En als migratie plaatsvindt, worden verhuizingen binnen de eigen landsgrenzen vaak genegeerd in de veronderstelling dat de meeste migranten grenzen oversteken.

Deze verhalen creëren onnodige bezorgdheid, terwijl de focus verschuift van wat er echt toe doet: kwetsbare mensen helpen. Deze mythen reproduceren niet alleen de xenofobe en verouderde koloniale machtsverhoudingen op basis van ongegronde argumenten, ze creëren ook onnodig veel angst en een vijandige omgeving voor migranten over de hele wereld.

Sonja Ayeb-Karlsson is onderzoeker aan het Institute for Environment and Human Security, Celia McMichael is hoofddocent Geografie aan de Universiteit van Melbourne, Ilan Kelman is hoogleraar Gezondheidskunde aan het Britse UCL Global Health Institute en Shouro Dasgupta is onderzoeker Environmental Economics aan de Università Ca’Foscari in Venetië.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op The Conversation