Finale van de Africa Cup? Vlaamse media zijn al in eerste ronde uitgeschakeld

Vol goede moed stapte ik in januari naar verschillende productiehuizen. Ik wilde Afrikaanse voetbalspelers die in België voetballen of die de dubbele nationaliteit hebben, volgen op hun reis naar de Africa Cup of Nations, in Egypte.

Er zouden maar liefst 24 mannen deelnemen die zo’n link hebben met ons land. Als kers op de taart hadden we een Belgische bondscoach (Paul Put, voor Guinee) op het toernooi.

In de marge van de Africa Cup zou ik hen opzoeken voor een verhaal dat verder reikt dan de sport. Persoonlijke verhalen, ervaringen en verschillende culturen zouden aanbod komen. Want voor wie het niet vergeet: Afrika is geen land maar het tweede grootste continent op aarde, en het bestaat uit maar liefst 54 landen. Met een waaier aan verschillende culturen. Zowel de voetbalfanaat als de liefhebber van bijzondere human-interestverhalen zou zijn honger kunnen stillen bij het kijken naar het programma.

Op de Africa Cup kwam ik drie Nederlandse journalisten tegen die spelers volgden. Maar onze eigen productiehuizen vinden dat ‘te divers’.

‘Dit krijgen we nooit verkocht aan de zenders. Dit is te divers voor Vlaanderen. Hier is Vlaanderen nog niet klaar voor’, was steevast het antwoord van de productiehuizen. Zucht. Het feit dat er genoeg Vlamingen zijn met roots in Afrikaanse landen, die zichzelf eindelijk eens vertegenwoordigd willen zien op de Vlaamse televisie, speelde duidelijk niet mee. Ook bij nieuwswebsites bleef het stil.

Ik zak af naar de Africa Cup, en onderweg kom ik drie Nederlandse journalisten tegen. Ze werken voor FOX Sports NL en komen berichten over de Africa Cup. Ze volgen hier een drietal spelers die bij een ploeg in Nederland spelen en twee Nederlandse coaches. De Nederlandse journalisten vertellen me dat er veel Nederlanders zijn met Marokkaanse roots, dus dat er ook veel kijkers zijn die voor Marokko supporterden.

Stilte. Dat wij in België ook een groot publiek hebben met Afrikaanse roots, lijken de Vlaamse media niet te begrijpen.

Een bastion van witheid op tv

Een gouden kans deed zich dit jaar voor om eindelijk het schip van koers te veranderen. De Africa Cup of Nations wordt maar een keer in de twee jaar gespeeld. We hadden twee dozijn mannen die een link hebben met België. Vlaanderen en duizenden voetbalfans zaten hongerig te wachten. De Marokkaanse cafés liepen vol voor elke wedstrijd van Marokko, Senegalezen vierden op straat toen ze te zien kregen dat ze de finale zouden spelen.

België heeft een enorm grote liefde voor dit spel, voor deze sport, en toch moeten we het stellen met enkele artikeltjes en samenvattingen in de marge. Jaren geleden, in een andere tijd, was dat voldoende. Nu willen we meer, veel meer.

Zij die de inhoud van het nieuws bepalen, zijn de gatekeepers voor het nieuws dat de oren en de ogen van het publiek bereikt. Ook in de televisiewereld zien we hetzelfde fenomeen. Of het nu fictie of non-fictie is, we krijgen nog steeds een bastion van witheid te zien.

In 2016 was, volgens de Vlaamse migratie- en integratiemonitor van de Vlaamse overheid, 30% van de bevolking van buitenlandse herkomst. Er is geen correcte weerspiegeling van onze Vlaamse en Belgische samenleving; een significant deel van de Vlamingen en Belgen krijgt zichzelf zelden te zien op de beeldbuis.

De Vlaamse Regulator voor de media heeft de VRT streefcijfers voor diversiteit opgelegd. Het doel was om 5% nieuwe Belgen vertegenwoordigd te zien. Als dit een examen was, dan waren we gebuisd.

Dat er streefcijfers opgelegd worden aan bepaalde media, is een teken dat er verbetering in zicht is. Het had alleen nog wat sneller kunnen gaan, bijvoorbeeld door aandacht te hebben voor human interest bij een niet-westers toernooi zoals de Africa Cup.

Achter de schermen

Zelf werk ik al vier jaar achter de schermen. Ik merkte vrijwel meteen: we behoren allemaal tot de blanke, rijke-middenklasse, die programma’s maakt voor diezelfde doelgroep. Laat staan dat er iemand een andere geloofsovertuiging heeft. Hetzelfde probleem huist dus niet alleen op het beeldscherm.

Hier en daar wordt een tikkeltje ruimte gemaakt voor opinieschrijvers met kleur, zoals Dalilla Hermans, Moussa Don Pandzou of Tracy Bibo Tansia. In de kranten pennen intussen Heleen Debeuckelaere en Sabrine Ingabire hun bedenkingen en conclusies neer.

Jongeren met Marokkaanse roots staan wantrouwig tegenover media, omdat ze zich gestigmatiseerd voelen.

Maar in de meeste andere gevallen geldt: wanneer er bericht wordt over mensen van kleur of met een andere religieuze achtergrond dan een christelijke, gebeurt dat systematisch in een negatieve context. Er wordt een eenzijdig beeld geschetst. Wie niet blank of katholiek opgevoed is, ziet zichzelf daar natuurlijk niet in vertegenwoordigd.

Zo deed Anouk Torbeyns tijdens haar master in de Communicatiewetenschappen onderzoek naar het vertrouwen van jongeren met Marokkaanse roots in de pers. Ze stonden wantrouwig tegenover nieuwsmedia omdat ze zich steeds gestigmatiseerd voelden. Ze besloot dat dit de integratie van deze jongeren ook niet vooruit helpt.

Niets nieuws

Enkele mediakanalen pikken het taalgebruik van rechtse en extreemrechtse partijen op om polarisatie te voeden. Denk aan de nieuwskoppen die recent verschenen over de racistische uitlatingen van de Amerikaanse president. Volgens heel wat nieuwssites was dat racisme ‘relatief’, aangezien ze het steeds tussen aanhalingstekens plaatsten.

Denk aan artikels die spreken over allochtonen wanneer ze het hebben over mensen die hier geboren zijn. Het is me nog steeds onduidelijk wat de meerwaarde daarvan is. Het heeft ongetwijfeld te maken met kijk- en verkoopcijfers en met elkaar kunnen beconcurreren.

Het zou nét eens anders zijn om verhalen vanuit verschillende perspectieven te belichten. Zoals een journalist dat trouwens hóórt te doen. Dan bied je meteen ook een platform voor zij die zich keer op keer niet vertegenwoordigd zien, of altijd maar vanuit een negatief standpunt.

Wanneer ik vrienden of kennissen vertel over mijn verontwaardiging, lachen ze. De systematische uitsluiting van die diverse realiteit is iets waar zij mee opgegroeid zijn. Het is voor hen niets nieuws. Het is een probleem dat ze al jaren kennen. Enkelen hebben het gevecht opgegeven, velen vechten strijdlustig door.

Het is tien over twaalf voor inclusiviteit op ons Vlaamse scherm, want wij hollen nog steeds mijlenver achter de bal/feiten aan.