Nieuwsmoeheid en nieuwsontwijking in de dagelijkse psychologenpraktijk

‘Aan de slag met je bullshitmeter in coronatijden’

joi / Wikimedia (CC BY 2.0)

 

De dagelijkse overdaad aan slecht nieuws zorgt voor nieuwsmoeheid en “nieuwsontwijking”, ziet klinisch psycholoog Jasper Stockmans. Zelf gebruikt hij een ‘bullshitmeter’ om zijn mediadieet onder controle te houden.

In deze coronatijden zijn we nog meer dan anders aangewezen op beeldschermen om contact te houden met elkaar. Maar op diezelfde schermpjes worden we ook voortdurend geconfronteerd met nieuws. Als hulpverlener zie ik momenteel veel cliënten lijden onder news fatigue, nieuwsmoeheid.

De mediamachines kunnen via sociale media korter op de bal spelen. En elke speler in het mediacircus wil de snelste zijn, waardoor alles wat misloopt op aarde voortdurend via onze smartphone binnenkomt. Hoe kan je een balans vinden tussen geïnformeerd burgerschap en nieuwsmoeheid? Steeds meer mensen getuigen van news avoidance, het vermijden van nieuws, waardoor ook dat geïnformeerd burgerschap in gedrang komt.

Steeds meer mensen getuigen van nieuwsvermijding, waardoor geïnformeerd burgerschap in gedrang komt.

Onderzoek wijst uit dat nieuwsmoeheid en -vermijding veroorzaakt worden door een samenspel van factoren: een focus op problemen in plaats van oplossingen, gevoelens van machteloosheid en angst om bitter te worden, de overtuiging dat feiten ondergeschikt zijn aan een achterliggende politieke en commerciële agenda, een mismatch tussen een positieve zelfdefinitie en die voortdurende klemtoon op het negatieve.

Soms lijkt het ook alsof vele media gebukt gaan onder anterograde amnesie: een aandoening waarbij informatie niet van het kortetermijngeheugen naar het langetermijngeheugen kan stromen. Het leven wordt een opeenvolging van momenten. Elk moment opnieuw vergeet je het vorige en word je opnieuw geconfronteerd met ‘wat er al aan het gebeuren was’.

Ook de actualiteit lijkt aan ons te verschijnen als een opeenvolging van momenten en incidenten. We mogen natuurlijk wel eens verontwaardigd zijn. Maar als die verontwaardiging elke dag opnieuw opgeteld wordt bij dezelfde verontwaardiging van gisteren, vallen steeds dezelfde druppels in diezelfde emmer van boosheid.

Voeg dan de politiek toe aan dat steeds herhalende ‘breaking news’. Uit onderzoek blijkt dat zelfs denken aan politiek een chronische stressor geworden is. Aan deelnemers werd gevraagd om te denken aan het politieke incident van de dag. 81 procent van de dag bleken ze een zekere negativiteit te voelen, ook al werd de vraag neutraal gesteld. 45 procent van de dag voelden ze een sterkere mate van negativiteit. In een ander onderzoek bedroeg dit respectievelijk 75 procent en 53 procent.

De grote media en de politici die zich daarin willen profileren, schotelen ons elke dag opnieuw dezelfde alarmbellen voor.

Politici van alle strekkingen staan bij elk incident van de dag klaar om elkaar in de media met de vinger te wijzen. Dat levert zichtbaarheid op. “Ja! Die politicus doet er tenminste iets aan!”. Dan spreken we nog niet eens over de verdeel-en-heersstrategieën waarmee sommige politici hun machtsposities verankeren.

Intussen loopt onze emmer maar voller en verschijnt de realiteit steeds meer als een wereld die om zeep is. We zijn geneigd om bevestiging te zoeken van wat we al geloven, waardoor we goede ontwikkelingen minder registreren. Die confirmation bias wordt versterkt door de algoritmes van sociale media, die ons vooral dat tonen wat past bij wat we eerder geliked en gedeeld hebben.

Wat nu als die patiënt met anterograde amnesie zich in een crisis bevindt? Elk nieuw moment “vergeet” hij die crisis, en wordt hij er terug voor het eerst mee geconfronteerd. De grote media, en de politici die zich daarin willen profileren, schotelen ons elke dag opnieuw dezelfde alarmbellen voor.

In een crisis staat een samenleving onder stress. Net als een individu onder stress zich gaat focussen op problemen, gaat een samenleving in crisis dat logischerwijs ook doen. Denk aan die eenzijdige focus op wat misgelopen is en wie verantwoordelijk is, een focus die we allemaal normaal lijken te vinden.

In de huidige crisis zijn we nochtans grotendeels aangewezen op voortschrijdend inzicht en kan de dreiging ook altijd plotseling exponentieel toenemen. In de grote impact daarvan op onze dagelijkse behoeftes worden we dan speelbal van wat nu eens waar is en dan weer niet.

Terwijl we sociale media nodig hebben om in contact te blijven met elkaar, worden we door die nieuwsbrij daarop continu geslingerd tussen hoop en wanhoop, controle en machteloosheid, zekerheid en onzekerheid, empathie en onbegrip, verbondenheid en afscheiding.

Is het wel verantwoord dat media meegaan in dat hengelen naar likes en comments?

Steeds meer cliënten zie ik boos worden van die slinger van steeds veranderende maatregelen en perspectieven. Schreeuwen tegen je beeldscherm verandert nochtans zelden wat er op dat beeldscherm verschijnt. Je vervuilt je lichaam alleen maar met stress.

Alles wat van die eeuwige nieuwsbrij binnenkomt, wordt deel van jezelf. Zintuiglijke prikkels, zoals ook nieuwsberichten, lokken gedachten uit. En gedachten genereren gevoelens, die je gedrag en reacties van anderen erop bepalen. Wanneer nieuws genoeg herhaald wordt, gaan we eerder die elementen uit de realiteit selecteren die passen bij die nieuwsprikkels. We praten met elkaar enkel nog daarover.

Maar in de realiteit gebeuren er ook prachtige dingen. Mensen die er voor elkaar zijn en die verbinding vinden in gedeelde kwetsbaarheid.

In onze individualistische samenleving zoeken we ook voortdurend naar zelfbevestiging. Dus gaan we bovenop de nieuwsbrij ook nog eens onze meningen breed vespreiden. In de like-cultuur produceert ons lichaam gelukshormonen als ons ego gestreeld wordt. En stresshormonen als ons ego botst met dat van een ander. Stress dient oorspronkelijk om ons af te scheiden van een bedreiging. Stresshormonen die over de sociale media razen, dragen dus alleen maar bij tot polarisatie.

Is het dan wel verantwoord dat media meegaan in dat hengelen naar likes en comments? Heeft pakweg een openbare omroep niet de verantwoordelijkheid om onze mentale gezondheid te ondersteunen in plaats van ondermijnen? Soms zou ik eens een vlieg willen zijn om tijdens die redactievergaderingen te kunnen observeren of nieuwsmakers zich bewust zijn van het effect op hun publiek.

Onderzoek wijst uit dat dagelijks politiek nieuws volgen, consistent negatieve emoties uitlokt.

Moeten we de actualiteit dan afzweren? Ik hoor zelf bij die steeds groeiende groep van mensen die zich al eens verliezen in ‘schreeuwen tegen het beeldscherm’. In de huidige crisis voel ik me genoodzaakt om mezelf te beschermen tegen die slinger van hoop en wanhoop. En dat herken ik ook bij cliënten. Een onderzoek wijst uit dat dagelijks politiek nieuws volgen, consistent negatieve emoties uitlokt.

Nieuws vermijden beschermt je tegen deze negatieve emoties, maar ook je actiebereidheid blijkt te verdwijnen. Er ontstaat een gelatenheid waarmee politici een vrijgeleide krijgen in hun machtsposities. De media, één van de hoekstenen van een democratisch systeem, lijken in deze digitale tijden onze democratie dus juist te ondermijnen.

Een ander onderzoek wijst uit dat emotional acceptance een betere strategie is. Je emoties bij nieuwsberichten aanvaarden, in plaats van ze te willen veranderen. Deelnemers vervielen niet in negativiteit en ook hun bereidheid tot actie hield stand.

In mijn eigen mediadieet laat ik me bijstaan door mijn “bullshitmeter”. Een ingebeelde thermometer die in het rood gaat als een nieuwsbericht botst met mijn rechtvaardigheidsgevoel. Vervolgens stel ik me de vraag: ‘Wat frustreert mij juist?’, en laat ik die frustratie er gewoon zijn. Als je je frustratie aanvaardt, benoemt en omdraait, kom je uit op één van je persoonlijke waarden: ‘Wat geeft mijn leven zin en betekenis?’.

Je bullshitmeter kan je ook helpen om van fast journalism naar slow journalism te gaan. Op zoek gaan naar genuanceerde duiding van actuele nieuwsverhalen.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Vaak erger ik me bijvoorbeeld aan al de commentaar die jongeren in deze coronacrisis over zich heen krijgen, terwijl ik in mijn praktijk vele jongeren er onder door zie gaan. Als ik die frustratie rond “onbegrip” omdraai, kom ik uit op “empathie en verdraagzaamheid” als waarden. Dan kan ik me de vraag stellen: ‘Hoe kan ik bijdragen aan meer empathie en verdraagzaamheid in de wereld?’.

Hetzelfde geldt voor duurzaamheid, gelijkheid, diversiteit, verbondenheid, en andere waarden die richting kunnen geven aan een leven dat energie geeft in plaats van kost. Hoe klein je bijdrage ook is, het is een nuttigere energiebesteding dan schreeuwen tegen een beeldscherm dat toch niet zal veranderen?

Je bullshitmeter kan je ook helpen om van fast journalism naar slow journalism te gaan. Je gaat dan op zoek naar genuanceerde duiding van actuele nieuwsverhalen. Je verdiept je interesses en leert de bredere problematiek zien waarin het incident van de dag zich ontwikkelt. Je gaat niet enkel op zoek naar feiten, maar ook naar achterliggende tendensen.

Je ziet het breaking news van de dag in samenhang met mondiale ontwikkelingen, waarin je vanuit je eigen persoonlijke waarden je verantwoordelijkheid kan opnemen om bij te dragen. Is het niet fijner om je betrokken te voelen met het grotere geheel, in plaats van er afstand van te nemen?

Jasper is klinisch psycholoog. Hij biedt stress coaching aan voor jongeren, volwassenen en artiesten. Ook werkt hij aan een boek rond hoe we ons meer verbonden kunnen voelen met anderen en de wereld waarin we leven.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.