“Vrijheid” van Wang Quanzhang legt precaire mensenrechtensituatie in China bloot

Sinds zijn vrijlating op 5 april is de Chinese mensenrechtenadvocaat Wang Quanzhang nog steeds niet herenigd met zijn gezin. De nasleep van die vrijlating toont hoe pover het gesteld is met mensenrechten in China. Zonder sterke buitenlandse reactie komen ook internationale mensenrechten in het gedrang, waarschuwen Amnesty International en Human Rights Watch.

Officieel kwam de Chinese mensenrechtenadvocaat Wang Quanzhang op 5 april na 4,5 jaar vrij. Maar meteen na zijn vrijlating moest Quanzhang 2 weken in quarantaine in zijn huis in de stad Jinan omdat volgens de Chinese autoriteiten corona zou heersen in gevangenis waarin hij vastzat.

Hoewel die quarantaineperiode op 18 april afliep, is hij nog steeds niet herenigd met zijn gezin, dat 400 kilometer verder in Jinan verblijft, liet zijn vrouw Li Wenzu via Twitter weten. Volgens de Internationale Federatie voor Mensenrechten (FIDH) staat hij zelfs onder constante controle.

In Jinan kocht Quanzhang een gsm, maar die werd hem volgens Li Wenzu afgenomen. De communicatie tussen het koppel verliep nadien onder supervisie van de politie, blijkt uit haar tweets. Op 20 april kreeg hij die gsm terug.

Diezelfde dag legde de advocaat een interview af met de Amerikaanse radiozender RFA (Radio Free Asia), waarin hij verklaarde flink verouderd te zijn, maar in redelijk goede gezondheid te verkeren. ‘Ik hoop dat ik zo snel mogelijk met mijn familie herenigd kan worden’, zei hij nog. Op dinsdag 21 april zag hij zijn zus, die naar Jinan afreisde, voor het eerst in 5 jaar terug.

‘Alles wat ik zeg kan tegen mij gebruikt worden. Ik kan niet echt veel zeggen.’

In een ander interview met de South China Morning Post vermeed Quanzhang vragen over foltering. Hij verklaarde dat bepaalde mensen boos konden worden, mocht hij zich daarover uitspreken. ‘Alles wat ik zeg kan tegen mij gebruikt worden. Ik kan niet echt veel zeggen.’

De Europese Unie en de Verenigde Staten riepen China op om Quanzhang zijn volledige vrijheid te geven. ‘De Chinese juridische organen behandelen zaken in overeenstemming met de wet. Wij maken bezwaar tegen elke tussenkomst in onze binnenlandse zaken en juridische soevereiniteit onder elk voorwendsel’, reageerde Geng Shuang, de woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

雨桐的话给我和全璋很大的安慰和鼓励，谢谢雨桐！ https://t.co/cI3otbctKi

— 李文足（王全璋妻子） (@709liwenzu) April 20, 2020

“709 crackdown”: een keerpunt in de moderne Chinese geschiedenis

‘Wang Quanzhang is een van de vele mensenrechtenadvocaten die werden opgepakt tijdens de “709 crackdown” van 9 juli 2015’, vertelt Stijn Deklerck, China-kenner van Amnesty International. Sinds die dag werden volgens Amnesty International op korte tijd meer dan 200 mensenrechtenadvocaten en -activisten opgepakt. ‘Het was de grootste arrestatiegolf van mensenrechtenadvocaten en- activisten in de recente Chinese geschiedenis’, aldus Deklerck.

‘Sinds zijn arrestatie, duurde het meer dan drie jaar vooraleer hij contact kreeg met iemand. Het is bijzonder stuitend dat Wang Quanzhang zo lang van de buitenwereld werd afgesloten’, vertelt Declerck. Bovendien was het voor Wang Quanzhang meer dan 3 jaar wachten op een vonnis. In januari 2019 werd hij veroordeeld tot vierenhalf jaar gevangenisstraf.

Volgens Frontline Defenders, een organisatie die zich bezighoudt met de bescherming van mensenrechtenverdedigers, werd hij veroordeeld omdat hij het staatsgezag ondermijnd zou hebben. Zoals vele andere advocaten die gearresteerd werden tijdens de crackdown, nam hij de verdediging op van onderzoeksjournalisten, voorstanders van de democratie en leden van de verboden spirituele beweging Falun Gong. Sinds 1999 worden leden van die laatste beweging geïntimideerd en vervolgd omdat ze een bedreiging zouden vormen voor de sociale en politieke stabiliteit van het land.

‘Voor die “709 crackdown” was het al heel moeilijk om in China als mensenrechtenadvocaat te werken, daarna werd het bijna onmogelijk. De crackdown was een keerpunt in de moderne Chinese geschiedenis.’

De arrestatiegolf vond plaats met Xi Jinping aan het hoofd van het land. Sinds hij aan de macht kwam, is de mensenrechtensituatie in het land erg achteruitgegaan, meldt Human Rights Watch.

‘Mensenrechten moeten centraal staan, ook bij handelsrelaties’

Volgens de Wereldbank heeft China vandaag de tweede grootste economie ter wereld. Die economische positie staat in schril contrast met de precaire toestand van de mensenrechten in het land, stellen mensenrechtenorganisaties Amnesty International en Human Rights Watch. Amnesty International wijst daarbij op de beperkte vrijheid van meningsuiting, folterpraktijken en het oneerlijke rechtssysteem.

‘China vormt een bedreiging voor het internationale mensenrechtensysteem’, aldus Kenneth Roth in het Wereldrapport 2020 van Human Rights Watch. Door China’s economische macht, komen niet alleen mensenrechten in eigen land, maar wereldwijd in het gedrang.

‘China is niet bang om de economie in te zetten om kritische stemmen, binnen en buiten China, het zwijgen op te leggen.’

Dat bevestigt Deklerck: ‘China is niet bang om zijn groeiende economische macht uit te spelen en aarzelt niet om de economie in te zetten om kritische stemmen over de mensenrechten het zwijgen op te leggen.’

Kenneth Roth meent dat China die economische macht zelfs gebruikt om het internationale mensenrechtensysteem aan te vallen. Het Wereldrapport 2020 van HRW stelt dat de invloed van China niet alleen in de top van mensenrechtenorganisaties merkbaar is, maar ook bij de Verenigde Naties. Zo zou Antonio Guterres, secretaris-generaal van de VN, China niet publiek willen oproepen om de Oeigoeren in Xinjiang vrij te laten.

Lees ook

Gescreend, opgesloten, gefolterd: de realiteit van een miljoen Oeigoeren in China

Volgens Deklerck is het belangrijk dat landen zich bewust zijn van de Chinese aanval op het mensenrechtensysteem. ‘Landen moeten reageren en stappen ondernemen om het huidige mensenrechtensysteem te beschermen en te versterken. De bescherming van de universele mensenrechten moet een centrale plaats krijgen in al hun relaties met China, ook in de handelsrelaties.’

De Europese Unie geeft aan zich in haar diplomatische relaties niet te laten leiden door eventuele economische samenwerking met landen. ‘De Europese Unie uit haar bezorgdheid over bepaalde zaken zowel via direct contact met landen als via publieke statements’, zegt Virginie Battu-Henriksson, woordvoerster van de Buitenlandse Zaken en het Veiligheidsbeleid van de Raad van de EU. ‘De Europese Unie komt ook geregeld samen met China om mensenrechtenproblemen te bespreken.’

‘De EU sprak zich ook uit over de situatie van Wang Quanzhang en over de grove mensenrechtencrisis in Xinjiang. De EU en haar lidstaten zijn zich bewuster van China’s actieve inspanningen om het internationale mensenrechtensysteem te ondermijnen. Maar er is nog heel wat werk aan de winkel om dit op een consistente manier aan te kaarten in al hun relaties met China’, bevestigt Deklerck.

In haar rapport stelt Human Rights Watch daarentegen dat de EU vaak kansen mist om het op te nemen voor de mensenrechten. De interne verdeeldheid van de unie zou het moeilijk maken om een sterk signaal te geven als het over mensenrechten in China gaat.

‘Amnesty International is niet tegen de economische opkomst van China. Maar het moet, net als andere landen, zijn internationale mensenrechtenverplichtingen nakomen, en het is cruciaal om China hierop consequent te blijven aanspreken’, aldus Deklerck.