VN beslissen over erkenning van de rechten van de boeren

De VN-Mensenrechtenraad beslist deze week over een historische verklaring die de rechten van meer dan 1 miljard boeren wereldwijd erkent.

Officieel spreekt men van de Verklaring van de Rechten van de Boeren en andere mensen die op het platteland werken.

Aan de voorbereiding van de definitieve tekst gingen zeven jaren van discussie vooraf in een gespecialiseerde werkgroep. Die moest het Zuiden, dat voorstander is van de verklaring, verzoenen met het Noorden, dat met uitzondering van Zwitserland niet warmloopt voor het initiatief.

Discriminatie van boerinnen

Het document bevat typische eisen van boeren, zoals het recht op land, naast meer actuele eisen, zoals het recht op zaden en het bannen van discriminatie van boerinnen en andere vrouwen die op het platteland werken.

De Verklaring gaat over iedereen die op kleine schaal aan landbouw doet, of probeert te doen, om daarvan te leven: ambachtelijke of kleine boeren, veetelers, herders, vissers, boswachters, jagers, verzamelaars en andere ambachtslieden die met landbouw of andere activiteiten op het platteland te maken hebben.

‘Ook al leveren kleine boeren een groot deel van het voedsel dat lokaal wordt geconsumeerd, woont 80 procent van de wereldbevolking die honger lijdt, op het platteland’

Het gaat om bijzonder veel mensen, wereldwijd meer dan 1 miljard. Samen met hun familieleden zijn ze goed voor een derde van de wereldbevolking. In alle statistieken duiken ze op als de meest kwetsbare sector op de planeet.

In april stemde een intergouvernementele werkgroep in met de ontwerptekst.

‘Ook al leveren kleine boeren een groot deel van het voedsel dat lokaal wordt geconsumeerd, tot 80 procent in Azië en Afrika ten zuiden van de Sahara, woont 80 procent van de wereldbevolking die honger lijdt, op het platteland’, zei de Australische Kate Gilmore bij die gelegenheid. Ze is de rechterhand van de VN-Hoge Commissaris voor de Mensenrechten.

‘De bescherming van de rechten van wie woont en werkt op het platteland is de belangrijkste voedselbron ter wereld’, zei Ruddy Flores, de Boliviaanse zaakgelastigde bij de VN in Genève, vrijdag bij het formele voorstel tot goedkeuring van de tekst in de Mensenrechtenraad.

Alle mensenrechten

Het betekent ook ‘de bescherming van de biodiversiteit waarvan de voedselsystemen, de banen en het levensonderhoud van miljoenen gezinnen afhangen, het bevorderen van de duurzaamheid van het milieu, van de veerkracht en van de aanpassing aan de klimaatverandering, en vooral de afkondiging van de gelijkheid van rechten’, aldus Flores.

De Boliviaanse vertegenwoordiging heeft de intergouvernementele werkgroep geleid en presenteerde daarom de tekst aan de Mensenrechtenraad, tijdens de 39ste zitting, die op 10 september begon en nu vrijdag eindigt.

Als de raad de tekst goedkeurt, gaat de ontwerpverklaring naar de Algemene Vergadering van de VN. Daar is de jaarlijkse sessie op 18 september begonnen. Ze eindigt op 1 oktober.

De Verklaring van de Rechten van de Boeren garandeert iedereen die op het platteland werkt het volledige genot van alle mensenrechten en fundamentele vrijheden die door de verklaringen, documenten en verdragen van het VN-systeem zijn aangenomen.

Ze wil boeren ook behoeden voor ‘alle vormen van discriminatie in de uitoefening van hun rechten, op grond van ras, huidskleur, afkomst, geslacht, taal, cultuur, burgerlijke staat, beperking, nationaliteit, leeftijd, meningen, waaronder politieke meningen, godsdienst, geboorte of economische, sociale of andere situatie.’

Recht op zaden

Voor vrouwen op het platteland biedt de verklaring ‘bijzondere garanties op het vlak van planning van ontwikkeling, van toegang tot gezondheidszorg, sociale zekerheid en onderwijs en van leven zonder geweld.’

Overheden moet ervoor zorgen dat vrouwen op het platteland gelijke toegang hebben tot het gebruik en beheer van grond en natuurlijke hulpbronnen, ongeacht hun burgerlijke staat.

Ondanks hun bijdrage aan de voedselproductie bezitten vrouwen minder dan twee procent van alle grond ter wereld.

Onderzoek van de organisatie Fian International heeft vastgesteld dat vrouwen, ondanks hun bijdrage aan de voedselproductie, minder dan 2 procent van alle grond ter wereld bezitten.

Volgens de Verklaring genieten alle boeren en plattelandswerkers het recht op zaden. Een studie van de Geneefse Academie voor Internationaal Humanitair Recht en Mensenrechten geeft aan dat boeren 10.000 jaar lang zaden hebben beschermd, geselecteerd, geruild en verkocht, gebruikt en hergebruikt om voedsel te produceren.

Dat gewoonterecht is sinds 2001 erkend door het internationale recht, een reactie op de uitdagingen van de bescherming van intellectuele-eigendomsrechten die zijn vastgesteld door de Wereldhandelsorganisatie (WTO) en door de Internationale Unie voor de Bescherming van Kweekproducten.

Veruit de meeste boeren in ontwikkelingslanden werken volgens traditionele systemen van productie en overdracht van voedsel en zaden, stelt de Geneefse Academie. De erkenning van dit recht ‘is van cruciaal belang om de mensenrechten van de boeren te realiseren’, aldus de instelling.

Neoliberale globalisering

Niet-gouvernementele organisaties die met boeren werken, speelden een sleutelrol in de lange discussie over de verklaring. Voor de Senegalese boer Ndiakhate Fall, de Afrikaanse vertegenwoordiger van de internationale organisatie Via Campesina, biedt de verklaring ‘een solide basis om de uitdagingen waarvoor de boeren in Afrika momenteel staan aan te gaan.’

De verklaring ‘kan vele vormen van discriminatie en mensenrechtenschendingen voorkomen en tegelijk voedselsoevereiniteit, het behoud van de biodiversiteit en een rem op klimatologische veranderingen garanderen’, zegt hij.

Melik Özden, directeur van het Centre Europe – Tiers Monde (Cetim) in Genève, merkt op dat ‘de neoliberale globalisering van de afgelopen decennia het monopolie van multinationals in de voedselketen in de hand heeft gewerkt.’ Dat heeft ‘de boeren hun middelen, land, zaden, water, huisvesting en andere zaken ontnomen.’

‘Plattelandswerkers hebben niet langer de controle over de processen, instrumenten en de commercialisering van hun producten’, zegt Özden. Daardoor komen ze terecht ‘aan de rand van steden of worden ze ‘illegale’ migranten in andere landen, en worden ze gedwongen hun arbeidskracht te verkopen in mensonterende omstandigheden.’