Polen gebruikt Oekraïne om steenkool op te dringen

De regering wil in de aanloop van de Europese verkiezingen op 25 mei de aandacht op Oekraïne vasthouden, weg van de binnenlandse kwesties. “Want daarop kunnen de Poolse kiezers Burgerplatform veel gemakkelijker bekritiseren na zes jaar bestuur”, verklaart Lukasz Lipinski, analist bij de denktank Polityka Insight in Warschau.

Energie-unie

En dus deed premier Tusk eind maart een Pools voorstel voor de oprichting van een Europese “energie-unie” die de EU moet wapenen tegen crisissen zoals het Russisch-Oekraïnse conflict. “De voorbije weken hebben geleerd dat Europa moet streven naar solidariteit op het vlak van energie”, zei Tusk in Tychy, een stad in de zuidelijke steenkoolregio Silesia.

De Poolse premier presenteerde in Tychy de zes pijlers van zijn energie-unie: een solidariteitsmechanisme voor de gasbevoorrading in het geval van een crisis, EU-financiering om die energiesolidariteit vooral in Oost-Europa te garanderen, collectieve energie-aankopen, steenkool als valabele energiebron, ontginning van schaliegas en de radicale diversificatie van de gastoevoer naar de EU.

“Het is erg ontgoochelend dat maatregelen rond energie-efficiëntie hierin volledig ontbreken, hoewel die vorige maand centraal stonden in de besluiten van de Europese Raad over de Krimcrisis”, meent Julia Michalak, die bij de ngo Climate Action Network (CAN) Europe het EU-klimaatbeleid volgt.

“Als de Krimcrisis de regering niet heeft doen beseffen dat energie-efficiëntie de gemakkelijkste en goedkoopste manier is om de Europese energiebevoorrading veilig te stellen, dan weet ik het ook niet meer”.

Steenkool en schaliegas

Sommige maatregelen die Tusk voorstelt, zouden inderdaad de Europese solidariteit binnen de energiesector vergroten. Maar het pleidooi voor steenkool en schaliegas klinkt dan weer erg Pools. De EU heeft momenteel geen bindend schaliegasbeleid en landen als Frankrijk en Bulgarije hebben zelfs een moratorium op de ontginning van het gas. Daarenboven maken de EU-klimaatdoelstellingen een comeback van steenkool erg onwaarschijnlijk.

Volgens Michalak is de steenkool en het schaliegas in het Poolse zespuntenplan enerzijnds bedoeld voor het Poolse kiespubliek — om te bewijzen dat het de regering menens is – en anderzijds als onderhandelingsmiddel om toegevingen van Brussel te verkrijgen.

Poolse milieuminister

De regering-Tusk heeft hemel en aarde bewogen om in schaliegas geïnteresseerde buitenlandse bedrijven aan Polen te binden. Zo werd milieuminister Marcin Korolec ontslagen tijdens de VN-klimaattop vorig jaar (de zogenaamde COP19), naar verluidt omdat hij schaliegas te weinig genegen was.

Het is dan ook opvallend dat het Franse Total als vierde bedrijf in april een punt heeft gezet achter zijn exploratie in Polen, omdat het schaliegas er schaarser blijkt dan gedacht.

Ook de Poolse nationale consensus over steenkool begint barstjes te vertonen. Bijna 90 procent van de elektriciteit in Polen is van kolen afkomstig, en in de energiestrategie van regering blijft steenkool een hoofdrol vervullen tot 2060. De regering van Tusk is er niet in geslaagd de Europese klimaatdoelstellingen te kelderen, en het is op dit moment nog onduidelijk hoe de ze dat klimaatbeleid zullen verzoenen met hun door steenkool aangedreven economie.

In Polen heerst nog de perceptie dat steenkool een goedkope energiebron is. Maar deze maand deed een studie van de denktank Warsaw Institute for Economic Studies flink wat stof opwaaien in de media. Ze bewees namelijk dat de Poolse subsidies voor steenkool in de periode tussen 1990-2012 zijn opgeklommen tot 40 miljard euro.

Centrale van Belchatow

In 2013 hebben een aantal financiële instellingen, waaronder de Wereldbank en de Europese Investeringsbank, hun financiering van steenkool aan banden gelegd. Geld lenen voor Poolse kolen is door de nieuwe richtlijnen onmogelijk geworden.

Bovendien moet Polen de EU-richtlijn voor Industriële Emissies implementeren. Dat betekent dat er vanaf 2016 striktere vervuilingsnormen gelden voor energiecentrales — waarbij centrales die zich daar niet aan houden, gesloten zullen worden. Het is mogelijk in dat licht dat de eerder vermelde toegevingen vanuit Brussel aan Polen gezien kunnen worden.

In februari stond de Europese Commissie aan Polen toe dat 73 van zijn energieproductie-eenheden vrijgesteld zijn van de emissierichtlijn, inclusief twee gedateerde eenheden van de steenkoolcentrale Belchatow, de grootste thermische elektriciteitscentrale én grootste CO2-uitstoter van Europa.