‘Dit businessmodel is enkel gebaseerd op uitbuiting’

In ‘moestuin’ van Europa verliezen arbeidsmigranten hun schamele woning

© Boerenforum

Van de omvangrijke krottenwijk El Walili blijft enkel een hoop afval over.

Tussen de massa serres in het zuiden van Spanje leven arbeidsmigranten noodgedwongen in krottenwijken van plastic en pallets. El Walili bij Níjar, waar vorig jaar nog tot 600 landwerkers woonden, was een van de meest omvangrijke kampen tot het lokale bestuur het eind januari van de kaart veegde.

Vroeg in de ochtend ruimden bulldozers en graafmachines de eerste geïmproviseerde woonsten van El Walili. De krottenwijk bij Níjar in het zuiden van Spanje telde vorig jaar nog 600 migrantenarbeiders, maar op maandag 30 januari brak de lokale overheid het af. De huurwoningen die ze als alternatief zou voorzien, zijn nog niet klaar.

De streek rond de Andalusische kuststad Almería staat bekend als de ‘moestuin van Europa’. Het tapijt van serres waar tomaten of paprika’s gekweekt worden, verdubbelde de laatste twintig jaar in oppervlakte in de gemeente Níjar zelf, schrijft het Spaanse elDiario. Als dat cijfer in 2001 nog maar 3370 hectare bedroeg, was het gebied in 2022 al meer dan 6500 hectare of 9200 voetbalvelden groot. Dankzij de broeikassen telen de eigenaars ook in de winter zomergroenten.

Maar ze betalen hun werknemers ook lage lonen. Voornamelijk mannen uit Marokko en Sub-Saharaans Afrika migreren naar de Spaanse landbouwkern om er het fysiek zware werk te verrichten. In het westen van de provincie Almería, waar Google Maps een grote witte vlek toont, heeft volgens de Spaanse krant El País op bepaalde plekken 30 procent van de bevolking niet de Spaanse nationaliteit.

© Google Maps (printscreen)

 

Noodopvang of andere krottenwijk

De serrebouw breidde alsmaar uit, maar woningen voor de extra werkkrachten volgden niet. Rond de populaire badstad zijn toeristen de prioriteit voor de huizenmarkt. De landwerkers trokken in huisjes van verlaten boerderijen waar ze van hun bazen in mochten slapen, of ze maakten hutten van plastic en pallets die ze bij de bedrijven haalden.

Uit die gebrekkige huisvesting ontstonden krottenwijken aan de rand van de landbouwgronden, waar in de kleine gemeente Níjar alleen al zo’n 3000 migranten in bedenkelijke omstandigheden leven. El Walili was een van die gemeenschappen waar vorig jaar nog tussen de 600 en 800 bewoners, vaak zonder papieren, verbleven.

In een halve dag hadden de machines het kamp herleid tot een hoop afval. Van de 254 aanwezigen die de gemeente in de laatste drie maanden kon registreren, waren er die maandagmorgen nog maar 180 personen in de krottenwijk overgebleven. Vermoedelijk weken de meesten uit naar andere kampen in de buurt of overnachtten ze bij bevriende collega’s die wel een huis kunnen huren.

De uitzetting verliep relatief vreedzaam ondanks twee beperkte branden die volgens het lokale bestuur waren aangestoken, maar die de brandweer snel bluste. Ongeveer 60 oud-bewoners stapten op de bus die hen naar een noodopvang van de plaatselijke autoriteiten bracht. Daar vingen verschillende ngo’s waaronder Dokters van de Wereld hen op en vonden ze een maaltijd en onderdak. Toch beschouwen de geholpen landwerkers het centrum niet als een oplossing, want het ligt te ver van hun werkposten.

Uit het zicht

Andere ngo’s zoals Derecho a Techo (Recht op Dak) en de lokale landbouwersvakbond SOC-SAT klagen aan dat de getroffenen hun verblijfplaats kwijt zijn terwijl er geen duurzaam alternatief is voorzien. Tegen december vorig jaar hadden de Andalusische en lokale overheid 62 nieuwe huurwoningen beloofd, maar die zullen ten vroegste in juli klaar zijn.

‘We gooien die woningen plat en we doen alsof die mensen niet bestaan’, beschrijft Birgit Haepers van Boerenforum de houding van de machthebbers in Almería. De organisatie ijvert voor lokale en eerlijke landbouw en is daarvoor aangesloten bij het internationale verbond La Via Campesina. Boerenforum bezocht en schreef de Spaanse ambassade eerder tevergeefs aan om de afbraak van El Walili te verhinderen.

‘Dat businessmodel is puur en alleen gebaseerd op uitbuiting.’
Birgit Haepers (Boerenforum)

Minstens 15 jaar bestond de krottenwijk waar telkens nieuwe arbeiders bij kwamen. Sommigen leefden er al zo lang als de wijk oud is. Buren zagen er elkaar in de moskee of in de kapperszaak. Naast mannen maakten ook enkele vrouwen en kinderen deel uit van de gemeenschap.

Basisbehoeften zoals stromend water en elektriciteit ontbraken. Zelfs in die penibele situatie bleven de arbeidsmigranten in El Walili omdat ze zich geen betere accommodatie konden veroorloven, die ook nog eens in de buurt van hun werkplek lag.

© Boerenforum

Een oud-bewoner van El Walili probeert zo veel mogelijk van zijn bezittingen mee te nemen.

Het gerechtelijk bevel om de constructies te verwijderen argumenteerde dat de krotten geen bouwvergunning hadden en in een staat van ruïne verkeerden. Dat bracht volgens de rechter de bewoners in gevaar voor ‘instorting, brand, explosie en elektrocutie’. Hoewel de bezorgdheden realistisch zijn, wijzen de ngo’s erop dat zowel de landbouwbedrijven als de lokale overheid er baat bij hebben dat het kamp uit het zicht verdwijnt.

Grondbezitters zouden de levensomstandigheden van hun werknemers liever niet tonen. Zeker nu ze gouden zaken doen met ecologische producten.

‘Het enige doel dat is bereikt is de verspreiding van de personen die de nederzetting bewoonden naar andere minder zichtbare nederzettingen in het gebied zodat deze nederzetting – op de weg naar het natuurpark Cabo de Gata niet door toeristen gezien kan worden’, laat Derecho a Techo weten in een persbericht. De grondbezitters zouden volgens de ngo’s op hun beurt de levensomstandigheden van hun werknemers liever niet tonen aan bezoekers, zeker nu ze gouden zaken doen met ecologische producten.

Enkel binnen serres duurzaam

Op politiek niveau verzet de radicaal-linkse Spaanse partij Podemos zich tegen wat de bewoners van El Walili overkwam. Europarlementslid Idoia Villanueva Ruiz stelde nog dezelfde dag van de operatie twee vragen aan de Europese Commissie: ‘Hoe beoordeelt de Commissie de uitzetting zonder woonalternatief in El Walili? Hoe denkt de Commissie het recht op huisvesting van de uitgezette personen te beschermen?’

Ze haalde daarbij de parlementaire resolutie over de toegang tot een waardige en betaalbare woning uit 2021 aan. Die kaartte de precaire situatie van de migranten- en seizoensarbeiders aan en verzocht de Europese Commissie en lidstaten om ‘de gedwongen uitzetting van thuisloze personen uit openbaar domein zonder zeker alternatief voor huisvesting’ te verhinderen. Zo ook de ‘vernietiging van hun persoonlijke bezittingen’.

De laatste jaren heeft duurzame fruit- en groenteteelt bijgedragen aan de hogere winstmarges voor de landbouwbedrijven in de provincie Almería. Uit cijfers van de bank Cajamar blijkt dat de sector het afgelopen seizoen, van 2021 tot 2022, meer dan 2,8 miljoen ton fruit en groenten ter waarde van zo’n 3700 miljoen euro exporteerde. Tegelijkertijd getuigt een arbeider aan elDiario dat hij en zijn collega’s moeten rondkomen met een uurloon van 4,5 of 5 euro, op dagen waarin ze zeven maar ook soms drie uur werken, als hun baas ze al oproept. 

Birgit Haepers baat zelf een CSA-boerderij uit in Lier waarbij haar lokale klanten — ongeacht de oogst -  haar personeelskosten vergoeden. Wat de landbouwindustrie in gemeentes zoals Níjar doet, bestempelt ze als concurrentievervalsing. ‘Dat businessmodel is puur en alleen gebaseerd op uitbuiting’, oordeelt ze. ‘Die lonen zitten in de serres en de infrastructuur. Daarmee kun je gigantisch investeren en je bedrijf uitbouwen.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.