Lang vermoed en nu bewezen: ontbossing leidt tot minder regen

IPS . 3 maart 2023

Tropisch regenwoud moet plaats ruimen voor een kolenmijn op het Aziatische eiland Borneo in 2013.

© Andrew Taylor/ WDM (CC BY 2.0)

Ontbossing in de tropen leidt lokaal tot vermindering van de neerslag. Dat werd al lang vermoed, maar is nu ook bewezen in een Britse studie. Zowel lokaal als mondiaal heeft dat kwalijke gevolgen voor mens en natuur.

Mensen in tropische bosgemeenschappen klagen al langer over heter en droger klimaat nadat er bomen zijn gekapt, maar tot nog toe konden wetenschappers geen duidelijk verband vastleggen.

Een onderzoeksteam van de Universiteit van Leeds is daar nu wel in geslaagd, door veertien jaar aan satellietgegevens van ontbossing en regenval te combineren. De studie in Nature zoomt in op drie gebieden in de tropen: de Amazone, Congo en Zuidoost-Azië.

Systeem regen in de war

‘Er moeten meer inspanningen worden geleverd om te voorkomen dat bossen verloren gaan en om verloren en aangetaste gebieden te herstellen.’

Het onderzoek gaf aan dat verlies van tropisch bos het hele jaar door verminderde regenval veroorzaakte. De sterkste absolute daling van de neerslag werd waargenomen in het natte seizoen. Voor elke procent bosareaal die verdween, viel er per maand 0,6 mm minder regen uit de lucht.

Maar de impact is waarschijnlijk het grootst in het droge seizoen, omdat verdere uitdroging de ecosystemen van planten en dieren onder druk zet.

Hoe het mechanisme werkt is nog niet duidelijk. De onderzoekers vermoeden dat ontbossing het proces verstoort waarbij vocht via de bladeren - via een mechanisme dat ‘evapotranspiratie’ heet - wordt teruggevoerd naar de atmosfeer, waar het uiteindelijk regenwolken vormt.

Bossen onder druk

Op basis van hun theorie schatten ze dat, als de ontbossing in Congo aanhoudt, de neerslag er met 8 tot 12 % kan afnemen. Dat zou een enorme impact hebben op de biodiversiteit en de landbouw.

Lees ook Nieuw reservaat in Ecuador beschermt miljoen hectare bos

‘Tropische bossen spelen een cruciale rol in de hydrologische cyclus omdat ze lokale en regionale neerslagpatronen in stand houden’, zegt onderzoeker Callum Smith. ‘De vermindering van regenval als gevolg van tropische ontbossing zal gevolgen hebben voor mensen die in de buurt wonen, via toenemende waterschaarste en lagere oogstopbrengsten.

Maar ook voor de bossen zelf zijn er belangrijke implicaties. Minder regen kan ook een bedreiging vormen voor de levensvatbaarheid van de bossen, die bij de grootste koolstofreservoirs ter wereld behoren.

‘De studie toont het cruciale belang aan van tropische bossen bij het aanhouden van regenval’, vertelt Dominick Spracklen, hoogleraar Klimatologie aan de Universiteit van Leeds. ‘Hoewel er pogingen zijn om de ontbossing een halt toe te roepen, gaat het verlies aan bosareaal in de tropen door. Er moeten meer inspanningen worden geleverd om te voorkomen dat bossen verloren gaan en om verloren en aangetaste gebieden te herstellen.’