‘Klimaatslimme landbouw komt niet van de grond’

Klimaatslimme landbouwtechnieken, zoals het niet ploegen van de grond, vinden maar langzaam ingang in de wereldwijde landbouw. De VN-Voedsel- en Landbouworganisatie FAO pleit voor een stimuleringsbeleid.

De Zimbabwaanse boer Handrixious Zvomarima was verrast dat zijn bonenplanten het goed deden op grond die hij niet geploegd had. Sterker nog, zijn oogst verdriedubbelde, terwijl andere boeren nauwelijks opbrengst hadden als gevolg van droogte door El Niño.

Zvomarima woont in het district Shamva, 120 kilometer ten noordwesten van de hoofdstad Harare. Hij stapte over op niet-kerende grondbewerking, een methode uit de klimaatslimme landbouw die gestimuleerd wordt door de VN-Voedsel-en Landbouworganisatie (FAO). De FAO wil op deze manier de productiviteit verhogen en boeren weerbaarder maken tegen de klimaatverandering. Daarnaast moeten de klimaatslimme methoden waar mogelijk de uitstoot van broeikasgassen terugdringen.

Beleid blijft achter

‘Beleidsmakers hebben een rol in het stimuleren van innovatie in de landbouw. Dat kan bijvoorbeeld door belastingvoordelen te introduceren om de kosten te verlagen en het rendement voor boeren te verhogen’, zegt Federica Matteoli, projectmanager bij de afdeling Klimaatverandering en Milieu van de FAO in Rome.

Het beleid moet volgens haar in overeenstemming gebracht worden met de doelen van klimaatslimme landbouw. Italië loopt volgens Matteoli voorop met onderzoek en het ontwikkelen van wetenschappelijk ondersteund beleid in relatie tot klimaataanpassing. Om klimaatslimme landbouw te laten slagen, moeten boeren volgens haar tijdig betrokken worden bij het innovatieproces en goede informatie krijgen. Ook ontbreekt het aan goede opleidingsprogramma’s en bewustwordingscampagnes.

Trage innovatie

voor het opschalen van klimaatslimme landbouw is beleid nodig en daaraan ontbreekt het.

Onderzoekers zeggen dat de klimaatslimme landbouwtechnieken effectief zijn en dat er een noodzaak is om ze snel te introduceren, omdat de klimaatverandering de landbouwproductie bedreigt. Tot de innovatieve technieken behoort ook de introductie van zaden en veerassen die beter tegen klimaatverandering kunnen, tijdige weersinformatie en weerindexverzekeringen. Maar voor het opschalen van klimaatslimme landbouw is beleid nodig en daaraan ontbreekt het.

Een andere Zimbabwaanse boer, Fugisai Masanga (44), bespaarde 150 dollar aan arbeidskosten door conservatielandbouw, wat valt onder klimaatslimme landbouw. Ze plantte maïs samen met bonenplanten (cowpea) die stikstof fixeren, duivenerwt en lablab. ‘Op deze manier telen we meer gewassen op hetzelfde veld’, zegt Masanga, moeder van vijf kinderen. ‘Een deel van de cowpea hebben we geoogst en zelf gebruikt. Binnenkort beginnen we aan de maïsoogst. Het komt allemaal van hetzelfde veld, dat we niet geploegd hebben.’

Zimbabwe heeft een nationaal investeringsraamwerk waarin conservatielandbouw erkend wordt als een duurzame methode voor klimaataanpassing. In Zuidelijk Afrika vinden de innovatieve technieken echter maar langzaam ingang, tot ergernis van wetenschappers. Enkele oorzaken daarvan zijn het gebrek aan goede machines en de extra tijd die het wieden van onkruid in de eerste jaren na de overstap vraagt.

Wereldwijde agenda

Diverse landen die het Klimaatakkoord van Parijs in 2015 ondertekenden, hebben landbouw opgenomen in hun nationale ontwikkelingsplannen en klimaatstrategie. Maar als er eenmaal een beleid is dat klimaatslimme technologie ondersteunt, moeten er bredere beleidsmaatregelen worden genomen, zegt Bruce Campbell, directeur van het CGIAR-Onderzoeksprogramma voor Klimaatverandering, Landbouw en Voedselzekerheid (CCAFS).

Hij wijst op het verbeteren van raamwerken voor weerindexverzekeringen, ICT-regulering zodat de verspreiding van mobiele telefoons en connectiviteit verbetert, en verbeteren van het ondernemersklimaat, zodat de private sector goed kan functioneren.

Wat levert het op

Voedselzekerheid heeft prioriteit, maar de landbouw is vergeleken met andere sectoren traag als het gaat om investeringen in zowel onderzoek als innovatie, zegt Campbell. De sector loopt volgens hem achter als het gaat om enthousiasme voor innovatie. ‘Als aan klimaatoplossingen wordt gedacht, denken mensen aan elektrische auto’s en windenergie. De landbouw moet beter zijn best doen en ook beter communiceren over de geweldige innovaties die er al gaande zijn.’

De wereldwijde kosten voor klimaataanpassing in de landbouw worden geschat op 7 tot 12,6 miljard dollar per jaar, maar slechts 2,5 procent van de publieke financiering voor het klimaat gaat naar landbouw.

Maar daarvoor is geld nodig, en dat is er niet in de sector. De wereldwijde kosten voor klimaataanpassing in de landbouw worden geschat op 7 tot 12,6 miljard dollar per jaar, maar slechts 2,5 procent van de publieke financiering voor het klimaat gaat naar landbouw. Het grootste deel van de financiering zal moeten komen uit private bronnen, waardoor het dringend noodzakelijk is dat landbouwmarkten goed gaan functioneren in Afrika. Momenteel is Afrika een netto-voedselimporteur, met jaarlijks meer dan 50 miljard dollar aan import.

Jongeren en vrouwen

‘Zonder goede beleidsomgeving bereiken we niet veel’, zegt Oluyede Ajayi, programmacoördinator bij het Technical Centre for Agricultural and Rural Cooperation (CTA). CTA, dat gevestigd is in Wageningen, heeft onlangs voor 1,5 miljoen euro een project gelanceerd om 150.000 kleine boeren in Malawi, Zambia en Zimbabwe te helpen zich aan te passen aan de klimaatverandering.

Stabiel en duidelijk beleid is nodig om publieke investeringen te stimuleren, zoals in weerstations, datakwaliteit en opleiding, zegt Ajayi. ‘De overheid en private sector moeten samenwerken om klimaatslimme landbouw op te schalen. Daarbij moet ook voldoende aandacht worden besteed aan jongeren en vrouwen.’

Kritiek

Het concept klimaatslimme landbouw is oorspronkelijk ontwikkeld door de FAO en de Wereldbank. Zij zien het als een manier om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, aanpassing door te voeren (gewassen die beter bestand zijn tegen het veranderende klimaat) en de opbrengst te verhogen.

De vrees bestaat dat klimaatslimme landbouw zich vertaalt in verplichtingen voor ontwikkelingslanden om een “oneerlijke mitigatielast” op hun schouders te nemen.

De ngo ActionAid beweert echter dat er verwarring heerst over de betekenis en voordelen van klimaatslimme landbouw. Een aantal industrielanden (met name de VS) en een aantal agribusinessbedrijven zijn momenteel de belangrijkste promotors van het concept, zegt ActionAid. Sommige overheden en ngo’s maken zich volgens ActionAid ook zorgen dat klimaatslimme landbouw zich gaat vertalen in verplichtingen voor ontwikkelingslanden om een “oneerlijke mitigatielast” op hun schouders te nemen. Hun landbouwsystemen hebben het minst bijgedragen aan het klimaatprobleem, terwijl mitigatieverplichtingen hun mogelijkheden om zich effectief aan te passen aan de klimaatverandering, kunnen hinderen.

‘Uiteindelijk is het niet mogelijk om te garanderen dat klimaatslimme landbouw echt slim is voor het klimaat, de landbouw of boeren’, stelt ActionAid.

Hoewel er discussie bestaat over de voor- en nadelen van klimaatslimme landbouw, hebben technieken zoals conservatielandbouw de productiviteit voor boeren zoals Zvomarima verbetert. ‘Conservatielandbouw heeft mij goede resultaten opgeleverd. En ik ben ervan overtuigd dat mijn oogsten alleen maar beter zullen worden, naarmate ik de methoden meer toepas’, zegt hij.