Verdacht. Verliezende president “wint” plots toch weer

Het is zondag 26 november, verkiezingen in Honduras. In tegenstelling tot vorige verkiezingen sluiten de stembureaus abrupt om vier uur ‘s middags hoewel er op verschillende plaatsen nog vele mensen in de rij staan. Vanaf dan wordt het wachten op de uitslag. Lang wachten.

Na middernacht geeft de kandidaat van de oppositie, Salvador Nasralla een persconferentie en verklaart zichzelf winnaar. Hij behaalde 45 procent van de stemmen. Anderhalf uur later geeft de huidige president Juan Orlando Hernández ook een persconferentie waarin hij zichzelf voor de tweede keer die dag feliciteert met een volgende ambtstermijn. De strategie om zichzelf vroegtijdig als winnaar uit te roepen en zo voldongen feiten te creëren werkte bij de vorige verkiezingen.

Statistisch gezien zou het bijna onmogelijk zijn dat Hernández alsnog zou winnen.

Na deze verklaringen kon het kiestribunaal niet meer zwijgen. Bijna tien uur nadat de stembureaus dicht gingen bevestigde de voorzitter, gelinkt aan de regeringspartij, de cijfers van oppositielid Nasralla. Hij lag bijna vijf procent voor op president Hernández. 57 procent van de stemmen waren geteld.

De binnen- en buitenlandse media kroonden Nasralla tot president. Statistisch gezien zou het bijna onmogelijk zijn dat Hernández alsnog zou winnen.

Eerst zien, dan geloven

Nasralla aanhangers trokken feestend en zingend door de stad. Ze schreeuwden uit volle borst ‘JOH buiten’, een leuze die je vier jaar lang op elke manifestatie kon horen. In de volksmond wordt Juan Orlando Hernández hier gewoon JOH genoemd.

‘Ze zullen de macht niet zo gemakkelijk uit handen geven.’

De eerste vreugdekreten slaan al gauw over in een afwachtende houding. ‘We weten waartoe ze in staat zijn’, vertelt de Hondurese student Juan aan MO.be. ‘Er kan nog volop gefraudeerd worden. Ze zullen de macht niet zo gemakkelijk uit handen geven.’

Een front tegen Herández

Deze uitslag verwondert de waarnemers nochtans. Hondurese en buitenlandse analisten waren het roerend eens vooraf. De huidige president Juan Orlando Hernandez van de Partido Nacional zou de verkiezingen winnen. Niet zozeer omdat hij de populairste was maar omdat hij gedurende zijn beleid de macht op een even ingenieuze als corrupte manier naar zich had toegetrokken.

Om een front tegen zijn kandidatuur te vormen verenigden verschillende partijen zich in de ‘Alianza de Oposición contra la Dictatura’ of ‘Oppositie Alliantie tegen de dictatuur’.

Nasralla, in een vorig leven een TV presentator, behoort tot de Anti-Corruptie Partij, maar de grootste partij in het bondgenootschap is LIBRE. Die partij ontstond uit de politieke beweging die zich verzette tegen de staatsgreep van 2009, de voorzitter ervan is de toen afgezette president Manuel Zelaya. Het is Zelaya die de echte touwtjes in handen heeft bij de Alliantie.

Het kiestribunaal zwijgt, de spanning stijgt

Na de eerste vreugdekreten van de Nastalla aanhangers stijgt vooral de spanning. Dat het kiestribunaal zo lang treuzelde met informatie is ongezien. De vorige verkiezingen verklaarde men bovendien al nadat 43 procent van de stemmen geteld waren dat Hernández de winnaar was.

Na de eerste vreugdekreten stijgt vooral de spanning.

Wanneer na die eerste verklaring zondagnacht het kiestribunaal opnieuw zwijgt, vergroot het wantrouwen. Dinsdagochtend geeft de waarnemerscommissie van de EU dan maar een persconferentie. Ze rapporteren enkele onregelmatigheden en roepen het kiestribunaal op transparanter te communiceren.

Dat het wantrouwen stijgt en velen beginnen te vrezen voor geweld is niet zo verwonderlijk. Hernández is enorm machtig. Via benoemingen, hervormingen en wetsvoorstellen kreeg hij disproportionele controle over cruciale staatsinstellingen, waaronder het kiestribunaal. Zo slaagde hij er in zich terug kandidaat te stellen voor een nieuw mandaat terwijl herverkiezing ingaat tegen de grondwet. Bovendien heeft hij de steun van het leger, de elite, de media en de VS.

Tegen dinsdagnamiddag zijn er nog steeds geen nieuwe cijfers van het kiestribunaal. Nu beginnen vele mensen bang te worden.  Sommigen gaan alleen naar buiten indien nodig. Wie wel nog op straat komt zijn de aanhangers van beide partijen, men vreest voor confrontaties. Op sociale media maar ook onder internationale organisaties beginnen er geruchten over een mogelijke staatsgreep te circuleren.

Geruchten over een staatsgreep

Ook in de whatsapp groepen waar MO.be deel van uitmaakt worden vlijtig geruchten en zekerheden gedeeld. Foto’s van scherpschutters, filmpjes van tientallen legertrucks, fraude met stembiljetten, verdachte elektriciteitspannes gedurende de tellingen, de regeringspartij die aan het onderhandelen zou zijn om niet vervolgd te worden voor corruptie en drugshandel.

Sommigen vermoeden dat deze geruchten vooral een strategie zijn om angst te zaaien

Sommigen vermoeden dat deze geruchten vooral een strategie zijn om angst te zaaien. In een land waar in 2009 nog een staatsgreep plaatsvond, gepleegd door de bondgenoten van Hernández en dat sinds zijn beleid gebukt gaat onder een verregaande militarisering is de vrees voor een staatsgreep of repressie niet ongegrond.

Ook het vermoeden van fraude is niet gratuit in één van de meest corrupte landen van Latijns-Amerika.

Wint Hernández dan toch?

Hoewel Luis Zelaya, de presidentskandidaat van de andere voornaamste oppositiepartij Partido Liberal, en Eduardo Facussé, één van de machtigste grootgrondbezitters van Honduras, de huidige president opriepen om zijn nederlaag toe te geven blijft Hernández volhouden dat hij de winnaar zal zijn eenmaal alle stemmen geteld zijn.

Donderdagavond zijn 94,3 procent van de stemmen geteld. Hernández staat 1,5 procent voorop

Misschien krijgt hij gelijk. Tegen dinsdagavond publiceert het kiestribunaal eindelijk nieuwe cijfers. Vanaf dan publiceert het kiestribunaal op geregelde tijdstippen, hoewel woensdag naar verluidt hun computersysteem het even begaf. Tegen donderdagnacht zijn 94,3 procent van de stemmen geteld. Hernández staat 1,5 procent voorop.

Voor vele Hondurezen is dit een bevestiging dat Hernández en co zoveel macht hebben dat ze de tellingen naar hun hand kunnen zetten. Geruchten gaan de ronde dat stembiljetten in Nasralla’s voordeel niet meer geteld werden.

Filmpjes en foto’s beginnen te circuleren die moeten bewijzen dat er gefraudeerd werd. Hondurezen weten het nu zeker,  Hernández zal tot winnaar uitgeroepen worden. Gabriel Garcia Marquez had het niet surrealistischer kunnen bedenken.

Al sinds woensdag hangt er een grimmige sfeer in Honduras. Aanhangers van beide kandidaten komen op straat, de ene al feestend de anderen kwaad. De betogingen van Nasralla-aanhangers worden met traangas uiteen gedreven. De universiteit en vele scholen gaan dicht. Ook ambassades en internationale organisaties raden mensen aan om niet naar buiten te komen. De militaire politie, een creatie van Hernández, waarschuwt zij die de overwinning van Hernández niet respecteren en protesteren, bestraft zullen worden onder de anti-terrorisme wet, nog zo’n creatie van Hernández.

Donderdagavond slaat de sfeer om. Op verschillende plaatsen in het land vinden blokkades en protesten plaats. In de volkswijken en op cruciale verkeerspunten ontstaan brandhaarden. Naar verluidt schoot de militaire politie twee manifestanten dood. Overal in de hoofdstad Tegucigalpa hoort men schoten, militaire standbeelden worden vernield. Het voelt zoals de staatgreep in 2009. Er wordt opgeroepen om vrijdag massaal op straat te komen. Hondurezen zijn woedend en ontgoocheld.

‘We wisten dat deze verkiezingen slecht een tonneel waren om de dictatuur te verankeren.’

‘We wisten dat deze verkiezingen slecht een toneel waren om de dictatuur te verankeren. We hebben meegespeeld maar als ze onze stem niet willen horen bij de verkiezingen dan laten we ze op de straat horen’, raast een vriend op facebook.  ‘Ze stelen alles van ons, ons geld, ons land en nu onze stem. Dit laten we niet zomaar gebeuren.’

Nog eens vier jaar Hernández betekent meer van hetzelfde volgens Sara, een jonge Hondurese artieste. ‘Meer machtsconcentratie en misbruik, meer corruptie, meer militairen, meer neoliberale megaprojecten.’

Dit zal niet naar de zin zijn van grote delen van de bevolking. Sociale conflicten zullen toenemen. ‘We zullen nog meer moorden krijgen op activisten zoals Berta Caceres. Na deze verkiezingen zullen “zij” zich helemaal onaanraakbaar voelen’, besluit Sara. 

Honduras blijft een kruitvat

Hoewel veel Hondurezen zich geen illusies maakten dat ook de Alliantie zou lijden aan kwalen als corruptie en machtsmisbruik betekende Nasralla voor velen de hoop om Hernández zijn macht te doorbreken en de hoop op een iets progressiever beleid. Het zou moeilijk regeren geweest zijn want de partij van Hernández heeft de meerderheid in het parlement en gemeenten. Zoals de staatsgreep van 2009 aantoonde zou een president als Nasralla niet naar de zin geweest zijn van de Hondurese elite, het leger en de VS. Gezien die recente geschiedenis en machtsverhoudingen verbaast het verloop van de voorbije week misschien iets minder.

Hondurezen hopen met straatprotesten Hernández zijn zoveelste greep naar de macht tegen te houden

Hondurezen hopen met straatprotesten Hernández zijn zoveelste machtsgreep tegen te houden maar velen weten uit ervaring dat alleen de internationale gemeenschap, en dan vooral de VS, iets te zeggen hebben aan Hernández.

Bij de Amerikaanse ambassade was het muisstil deze week. Misschien helpen de straatprotesten wel om druk uit te oefenen op die internationale gemeenschap en waarnemerscommissies zodat ze fraude uitsluiten voor ze de verkiezingsresultaten aanvaarden. 

Maar uit ervaring weten veel Hondurezen ook dat de internationale gemeenschap zal oproepen tot kalmte, uiteindelijk de verkiezingen zullen erkennen en dat de waarnemers dan naar huis zullen gaan. 

Het was een spannende week in Honduras. De komende dagen blijven cruciaal. De presidentskandidaten en hun aanhangers zullen hun tegenstanders de overwinning niet gunnen. Straatprotesten komen er zeker, hoe ontwrichtend die zullen zijn en hoe lang die zullen duren weet niemand. Repressie komt er zeker ook. De straatprotesten zullen na een poosje uitdoven, maar de druk in het kruitvat Honduras zal met deze verkiezingen weer iets hoger zijn. En Hernández’ macht onaangetast.