Etnische onrust veroorzaakt crisis in Ethiopië

Het begon allemaal in november met een voetbalveldje dat lokale ambtenaren hadden toegewezen aan een projectontwikkelaar. Daarop gingen studenten de straat op in Ginchi, een stadje op 80 kilometer afstand van hoofdstad Addis Abeba. Hun protest werd snel in de kiem gesmoord, maar het was te laat. De Oromo, de grootste etnische groep van Ethiopië en goed voor ongeveer een derde van de 95 miljoen inwoners, zagen hun kans schoon om hun ongenoegen over het beleid te ventileren.

Buitenlandse investeerders

De grond in Ethiopië is allemaal in handen van de staat. Het is een netelige kwestie geworden, omdat wereldwijd steeds meer investeerders op zoek zijn naar alternatieven voor de volatiele aandelenmarkten, bijvoorbeeld grond in een ontwikkelingsland.

De Ethiopische regering heeft snel gereageerd op deze interesse. Sinds 2009 least ze zo’n 2,5 miljoen hectare aan meer dan 50 buitenlandse investeerders uit onder andere India, Turkije, Pakistan, China, Soedan en Saoedi-Arabië.

De Oromo zagen dit als een verontrustende trend. Veel van hen zijn immers kleinschalige boeren. Maar ook nadat hun regionale partij de regering zover had gekregen dat ze haar masterplan om buitenlandse investeerders aan te trekken afvoerde, ging het protest gewoon door.

‘De wijdverbreide, aanhoudende en terugkerende betogingen zijn een duidelijk signaal van een jong en rusteloos segment van de bevolking, dat zich gemarginaliseerd voelt’, schreef de krant Fortune in februari in een hoofdartikel.

Onderdrukking of anarchie

Hoewel de protesten een etnisch karakter hebben en zich toespitsten op beschikbaarheid van land, merken veel waarnemers op dat er achterliggende oorzaken zijn. Veel ontevreden Ethiopische kiezers verwijzen naar corruptie, oneerlijke verkiezingen, politieke en sociaaleconomische uitsluiting.

Internationale organisaties, activisten en waarnemers schatten dat er sinds november bij onlusten 80 tot meer dan 250 mensen zijn gedood.

Internationale organisaties, activisten en waarnemers schatten dat er sinds november bij onlusten 80 tot meer dan 250 mensen zijn gedood. Sommige inwoners van Addis Abeba verkiezen dergelijke aantallen doden boven een situatie waarin de regering de controle zou verliezen, en die zou kunnen uitmonden in totale anarchie en nog meer doden.

Het klopt dat er naast het bekende verhaal van repressie door een wrede Ethiopische regering die geen tegenspraak duldt, ook berichten zijn over plunderingen en gewapende bendes, die fabrieken van buitenlanders en regeringsgebouwen aangevallen zouden hebben. Zelfs kerken werden beschadigd in februari, bij een zeer gewelddadige uitbarsting in het zuiden van het land.

‘Ethiopische burgers hadden het recht om het masterplan ter discussie te stellen, maar de betogingen werden gekaapt door mensen die geweld willen uitlokken’, vermoedt Getachew Reda, een regeringswoordvoerder.

Ondanks de eerder genoemde onlusten in het zuiden, menen waarnemers dat het merendeel van de protesten waarbij Oromo uit alle lagen van de bevolking lucht gaven aan hun ongenoegen, vreedzaam is verlopen.

Incompetente leiders

‘Het gaat om een incompetente regeringsstructuur’, stelt Daniel Berhane, een prominente politieke blogger uit Addis Abeba, die schrijft voor de website Horn Affairs. ‘Je hebt ministeries die naast elkaar liggen maar niet met elkaar praten, en op elk niveau (regio, zone of district) zijn er bestuurders die discussiëren over wie verantwoordelijk is en die elkaar bekritiseren.’

De regering heeft naar het volk geluisterd, vindt Getachew. Ook waarnemers vinden dat de regering lof verdient omdat ze de zorgen rond het masterplan ernstig heeft genomen.

Er zijn gevallen bekend waarbij de politie op het hoofd mikte en mensen in de rug schoot.

Maar diezelfde waarnemers zeggen ook dat de regering de Ethiopiërs moet toestaan om hun recht op protest uit te oefenen, op een manier die de situatie niet laat ontsporen. Vaak wordt bij protesten het leger ingezet om de politie te ondersteunen. Beide diensten worden regelmatig beschuldigd van genadeloze onderdrukking. Er zijn gevallen gemeld waarbij de politie op het hoofd mikte en mensen in de rug schoot.

Dat hoeft niet te verbazen, verklaart een buitenlandse bron in de hoofdstad. ‘Op afgelegen plaatsen, waar versterking vaak van honderden kilometers verderop moet komen, kunnen betogingen een zeer gewelddadig karakter krijgen.’ De bron verklaart ook dat bepaalde milities de kant van de betogers kozen, zich achter vrouwen en kinderen verscholen en vanuit die positie de politie onder vuur namen.

Ethiopische diaspora

Hoe dan ook hebben het schieten op manifestanten en de willekeurige arrestaties – vooral van studenten, die aanvankelijk het hart van de betogingen vormden – een lange geschiedenis in Ethiopië. Zulke praktijken gaan terug tot de militaire dictatuur van 1974 tot 1991.

Velen die toen zijn gevlucht, maken nu deel uit van de grote Ethiopische diaspora. Volgens de regering manipuleren vooral in de VS gevestigde activisten via sociale media de situatie.

‘Het klopt dat de diaspora het nieuws over de gebeurtenissen verspreidt. Maar op het niveau van de dorpen in Ethiopië gaat het protest over diepgewortelde ontevredenheid’, verklaart Jawar Mohammed, directeur van de Amerikaanse zender Oromia Media Network, die er door de regering en sommige waarnemers van beschuldigd wordt het conflict aan te jagen.

‘De politieke ruimte is aanzienlijk verkleind, in tegenstelling tot de verscheidenheid aan wensen en belangen in de Ethiopische samenleving’, aldus Mohammed. ‘De huidige regering is slachtoffer van haar eigen succes. De grondwet die ze opstelde na de militaire dictatuur deed beloftes en de mensen vertrouwden de politieke coalitie. Nu eist het volk zijn rechten op, en antwoordt de regering met kogels en geweld.’