Discussie in Israël: zijn Ethiopische immigranten wel "Joods genoeg"?

Wanneer Ethiopische Joden niet Joods genoeg zijn om in Israël te wonen

© Tiksa Negeri / Reuters

Een Ethiopische Jood uit de Falash Mura-gemeenschap. Duizenden mensen uit deze gemeenschap wachten in Ethiopië in kampen, in de hoop dat ze toestemming krijgen om naar Israël te migreren.

De Israëlische overheid wil 8000 Ethiopische Joden binnenhalen, zo besliste ze jaren geleden al. Maar een aantal van hen bleek enkele weken geleden toch niet aan de immigratiecriteria te voldoen: er is twijfel of ze wel “Joods” zouden zijn. ‘Een gevaarlijke fout’ is gemaakt, vindt Israël. Mogen ze blijven? En is dat dan om humanitaire redenen, of om het aantal Joden in de Israëlische bevolking te vergroten?

Een groep van 61 Ethiopiërs zou de voorbije maanden onterecht naar Israël zijn gemigreerd. Dat stond begin november in een vertrouwelijk rapport van de Israëlische bevolkings- en immigratiedienst. De Ethiopiërs in kwestie maken deel uit van de Falash Mura, een gemeenschap van Ethiopische Joden die naar Israël willen migreren.

Ethiopische Joden hebben al langer de mogelijkheid om naar Israël te verhuizen, en vóór vertrek voert de Israëlische bevolkings- en immigratiedienst normaal gezien grondige controles uit. Maar door de oorlog in Tigray besliste de Israëlische overheid eerder dit jaar om 2000 Ethiopiërs alvast naar Israël over te brengen, en pas nadien verder na te gaan of ze wel voldoen aan de criteria voor immigratie.

Voor 61 mensen is er volgens Israël nu ‘ernstige twijfel’ dat dat niet het geval is. Zij wilden in Israël komen wonen omdat ze er al een familielid hadden, maar de Israëlische immigratiedienst twijfelt aan de echtheid van die familiebanden én aan hun religie.

‘Demografische fout’

De kwestie lokt in Israël een fel debat uit. Een deel van de groep van 61 zou bestaan uit mensen die, in tegenstelling tot hun beweringen, géén familie in Israël hadden. Volgens de Israëlische Nationale Veiligheidsraad gaat het ook over een ‘demografische fout’; mogelijk zaten er bij de 61 mensen waarover twijfel is, christenen, terwijl Israël de bedoeling had enkel Joden het land binnen te laten.

De Veiligheidsraad sprak daarom van ‘een bezetting van mensen met messiaanse motieven’. Hij adviseerde daarom begin november om de migratie van Ethiopische Joden een halt toe te roepen. ‘Overhaaste beslissingen kunnen nog meer demografische fouten opleveren. Het is onnodig en gevaarlijk’, zo stelde het rapport volgens The Times of Israël.

Ook binnen de Ethiopische gemeenschap in Israël heerst verdeeldheid tegenover de Falash Mura. Net als de Nationale Veiligheidsraad gelooft een deel van die gemeenschap ‘dat het hier om christenen gaat die als missie hebben om Ethiopische Joden in Israël tot het christendom te bekeren’, zegt antropologe Lisa Anteby-Yemeni aan MO*. Ze bestudeert al twintig jaar de migratie van Ethiopische Joden naar Israël.

‘Wij hebben Israël opgericht om Joden in nood op te nemen. Maar als het om zwarte Joden gaat, is dat blijkbaar problematisch.’

Maar Pnina Tamano Shata, minister van Terugkeer en Integratie in Israël en zelf van Ethiopische afkomst, is een andere mening toegedaan. Ze reageerde boos in The Times of Israël: ‘Dit is geen veiligheidskwestie, maar een politieke beslissing van mensen in het politieke veld die de overgebleven Ethiopische Joden niet willen redden.’

Ori Frednik, hoofd van Jews of Ethiopia, of Beta Israel, noemde het rapport en het advies van de Veiligheidsraad in een interview met Army Radio puur racisme. ‘Wij heben dit land opgericht om Joden in nood op te nemen. Maar als het om zwarte Joden gaat, is dat blijkbaar problematisch.’

Wat maakt dit debat zo hevig?

Als het effectief klopt dat deze mensen niet Joods zijn, levert dat Israël een probleem op. Het binnenhalen van de Ethiopische Joden past in de strategieën van Israël om de samenstelling van zijn bevolking actief te sturen. Want de Joodse staat wil het aandeel Joden zo groot mogelijk houden. Die bewuste demografische strategie moet voornamelijk vermijden dat Palestijnen ooit de meerderheid zouden gaan uitmaken in Israël.

‘Demografie is een belangrijke politieke kwestie in het Israëlisch-Palestijns conflict’, schreef Noorulain Khawaja al in 2018. ‘Rechtse Israëli’s maken gebruik van de angst om in de minderheid te zijn ten opzichte van een Arabische meerderheid; zij vrezen dat Israël zo zijn Joodse identiteit zou verliezen.’

Voor linkse partijen daarentegen, stelt Anteby-Yemeni, is de migratie van Ethiopiërs een manier om te tonen dat Israël niet racistisch is en opkomt voor humanitaire rechten van de Ethiopische Joodse gemeenschap.

Ook voor religieuze partijen is dat zo. ‘Zo hopen ze stemmen te winnen, want wie het voorbije jaar migreerde, moet zich tot het jodendom bekeren bij aankomst.’

Alia en de Wet op Terugkeer

Een belangrijke pijler in het demografische beleid van Israël is de terugkeer van Joden uit de diaspora, ook alia genoemd. De Israëlische Wet op Terugkeer, ingevoerd in 1950, moet die mogelijk maken.

De angst leeft dat Joden in Israël de minderheid zouden vormen, naast een Arabische meerderheid.

Volgens die Israëlische wet heeft elke Jood in de diaspora het recht om te migreren naar Israël. De wet voorziet automatisch staatsburgerschap voor hen, maar ook voor hun niet-Joodse kinderen, kleinkinderen en echtgenoten.

De Wet op Terugkeer werd ingevoerd twee jaar nadat de Israëlische staat werd uitgeroepen. Hij maakt deel uit van het heersende politiek zionistisch beleid, dat stelt dat alle Joden thuis horen in de staat Israël. Sinds de wet werd ingevoerd, migreerden in totaal al zo’n 3.340.000 Joden naar het beloofde land, volgens een bron bij het Joods Agentschap voor Israël.

Daarbij waren, sinds 1950, ook 95.000 Ethiopische Joden. Vooral in de jaren ‘90 piekte die migratie, door de toenmalige burgeroorlog in Ethiopië. De Ethiopiërs die toen migreerden, maakten voornamelijk deel uit van de gemeenschap Beta Israel. Israël erkent die gemeenschap sinds de jaren ‘70 als Joods, waardoor de leden gebruik kunnen maken van de Wet op Terugkeer.

En de Ethiopiërs die vandaag willen migreren?

Als vandaag over Ethiopische migratie wordt gesproken, gaat het voornamelijk om mensen uit een andere Joodse gemeenschap in Ethiopië, de Falash Mura. Zij wonen vooral in de noord- en noordwestelijke regio’s van Ethiopië, waaronder Tigray en Amhara. Daar wordt vandaag fel gevochten. De Falash Mura vinden dat ze net als andere Ethiopische Joden het recht hebben om naar Israël te migreren volgens de Wet op Terugkeer.

Ook Falash Mura trokken in 1991 naar hoofdstad Addis Abeba toen Israël Operatie Solomon opzette, een operatie die Ethiopische Joden naar Israël moest overbrengen ten tijde van de Ethiopische burgeroorlog en de hongersnood. Leden van Beta Israel mochten toen mee op het vliegtuig, maar de Falash Mura werden door het Israëlische leger niet aan boord toegelaten.

Eerdere generaties van de Falash Mura zouden zich, voornamelijk begin 20ste eeuw, tot het christendom bekeerd hebben. Zij beweren daartoe gedwongen te zijn geweest. ‘Niemand kent hun exacte origine’, zegt Mitchell Bard, uitvoerend directeur van American-Israeli Cooperative Enterprise (AICE), aan MO*. AICE voert onderzoek naar de Joodse geschiedenis, Israëlische politiek en cultuur en heeft als doel deze informatie voornamelijk in de Verenigde Staten te promoten.

‘Het klopt dat in het verleden Joden in Ethiopië vervolgd werden’, zegt Bard. ‘Daarom verborgen sommigen hun identiteit of bekeerden ze zich tot het christendom.’

Maar volgens Anteby-Yemeni zijn er weinig aanwijzingen dat de Falash Mura zich toen echt gedwongen moesten bekeren. ‘Voor zover ik weet, was dat voornamelijk om geaccepteerd te worden in de maatschappij of om kinderen naar school te kunnen sturen. Protestantse missionarissen bouwden in de 19de en begin 20ste eeuw scholen in Ethiopië. In de regio’s waar de meeste Ethiopische Joden leefden waren weinig of geen scholen, dus besloten velen zich te bekeren zodat hun kinderen naar school konden gaan.’

Doordat ze zich tot het christendom bekeerden, hebben de Falash Mura volgens de Israëlische overheid vandaag niet het recht om te migreren. Ook een deel van de Beta Israel-gemeenschap in Ethiopië is kritisch. ‘Volgens hen zouden de Falash Mura opportunisten zijn die in het verleden niet hebben afgezien zoals andere Ethiopische Joden’, zegt Anteby-Yemeni.

Daardoor bleven de Falash Mura in 1991 achter in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba. Hulporganisaties moesten er kampen opzetten en de bewoners voorzien van medische hulp en eten. Steeds meer Falash Mura trokken naar de kampen, waardoor het aantal inwoners er bleef stijgen. Tot op vandaag wonen er enkele duizenden mensen in twee kampen, een in Addis Abeba en een in Gondar.

‘Humanitair gebaar’

Een paar duizend Falash Mura trok naar de kampen bij de hoofdstad, in de hoop ook naar het beloofde land te mogen migreren.

In 1997 besliste de Israëlische overheid dan toch dat zo’n 4000 Falash Mura in kleine groepen naar Israël mochten migreren. Dat gebeurde niet volgens de Wet op Terugkeer, maar wel op basis van humanitaire gronden, en op voorwaarde dat ze al familiale banden in het land hadden. Ook moesten ze zich tot het joodse geloof bekeren bij aankomst.

Dit ‘humanitaire gebaar’, zoals de Israëlische overheid het noemde, zorgde ervoor dat nog meer Falash Mura naar de kampen trokken, in de hoop ook naar het beloofde land te mogen migreren. ‘Eigenlijk was dat een doos van Pandora. Doordat enkele duizenden Falash Mura in 1997 mochten migreren en zich bekeerden, kregen hun achtergebleven familieleden ook de mogelijkheid om te migreren. Daarom trokken ze naar de kampen, om er te wachten.’

Op die manier liep het aantal mensen dat sinds 1997 in de kampen verbleef al snel op tot enkele tienduizenden en werden de levensomstandigheden er mensonwaardig. Bard noemt de kampen daarom een ‘vergiftigd geschenk’. ‘Ze zorgen ervoor dat er nu al jarenlang mensen vastzitten.’

Volgens AICE migreerden sinds 1997 al ruim 38.000 Falash Mura naar Israël. In 2015 besloot de Israëlische overheid dan dat ook de 8000 overgebleven Falash Mura mochten immigreren. Dit jaar kwamen de eerste 2000 daarvan dus aan.

Wat nu?

Het Israëlische ministerie van Binnenlandse Zaken moet nu beslissen hoe het verder moet met de 61 Ethiopische Joden die niet zouden voldoen aan de immigratiecriteria. Bronnen binnen de overheid zouden de Israëlische krant Haaretz gezegd hebben dat zij niet zouden worden teruggestuurd naar Ethiopië.

De overgebleven Falash Mura, een paar duizend mensen, blijven intussen wachten in de kampen van Gondar en Addis Abeba. De Israëlische president, Isaac Herzog, pleitte ervoor dat Israël hen snel zou overbrengen, onder andere omwille van de conflictsituatie in de noordelijke Ethiopische deelstaat Tigray. Maar het migratieproces gaat traag — volgens de Israëlische overheid door de pandemie en om budgettaire redenen.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Maar Anteby-Yemeni en Bard wijzen erop dat ook de geopolitieke relatie tussen Israël en Ethiopië meespeelt. Die was al fragiel, omdat Ethiopië zijn inwoners niet naar Israël wil zien vertrekken. Het land doet daar eigenlijk al een toegeving op sinds de jaren ‘90, door Ethiopische Joden naar Israël te laten migreren omwille van hun religie. Maar met de recente emigratie heeft Ethiopië het nog moeilijker, omdat die de indruk wekt dat Ethiopiërs ook welkom zijn in Israël omdat ze de burgeroorlog ontvluchten.

Israël op zijn beurt wil niet de indruk geven dat het de Ethiopiërs actief aanspoort om hun land te verlaten. Bard: ‘De Ethiopische overheid stemt toe dat Falash Mura vertrekken, maar wil niet dat iedereen vertrekt. Het zou nu lijken alsof Israël alle Ethiopiërs binnen laat.’

De Israëlische journalist Anshel Pfeffer bevestigde begin november in de krant Haaretz nog dat de geopolitieke belangen van beide landen spelen. ‘Voor Isräel is de Hoorn van Afrika een kritieke uitvalsbasis tegen de Iraanse expansie naar Afrika. Het Ethiopische leger op zijn beurt gebruikt dan weer Israëlische wapensystemen. En er bestaan vele private handelsbetrekkingen tussen de twee landen.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.