China en VS gaan weer praten - tenminste over het klimaat

Ondanks een neergeschoten spionageballon en spanningen rond Taiwan blazen China en de VS - de twee grootste economieën ter wereld- hun klimaatgesprekken nieuw leven in. De Chinese topgezant Xie Zhenhua nodigt zijn Amerikaanse tegenhanger John Kerry uit voor een bezoek.

De twee toponderhandelaars spraken elkaar vorige week al virtueel tijdens het Major Economies Forum on Climate, dat georganiseerd was door de VS. Tijdens dat gesprek heeft Xie Kerry uitgenodigd, liet Kerry weten aan het tijdschrift Foreign Policy.

‘Ik hoop dat die gesprekken ons terug kunnen brengen naar waar we twee jaar geleden waren, want we moeten in staat zijn om samen te werken rond dit probleem’, zei Kerry.

Hoewel de Amerikaanse president Joe Biden heeft geprobeerd om de klimaatonderhandeling gescheiden te houden van de bredere relatie tussen de VS en China, hebben verschillende twistappels, zoals de onafhankelijkheid van Taiwan en de recent neergeschoten Chinese spionageballon toenaderingen tussen de twee grootste economieën ter wereld verhinderd.

Kerry spreekt in het interview ook van gezondheidsproblemen. Xie zou een ‘soort beroerte’ gehad hebben in januari, waardoor hij ‘zo’n anderhalve maand’ buiten strijd was. Xie heeft sindsdien geen buitenlandse reizen gemaakt en er rijzen twijfels over zijn deelname aan de volgende klimaattop in november.

Oude vrienden

Joe Biden stelde Kerry kort na zijn verkiezingsoverwinning in november 2020 aan als klimaatgezant. De Chinese president Xi Jinping riep drie maanden later Xie Zhenhua terug uit zijn pensioen om hem dezelfde positie te geven.

Xie en Kerry delen een lange persoonlijke vriendschap en maakten in 2015 het Klimaatakkoord van Parijs mogelijk.

Dat is niet toevallig: Xie en Kerry delen een lange persoonlijke vriendschap en maakten in 2015 het Klimaatakkoord van Parijs mogelijk. De aanstelling van de twee toponderhandelaars in 2020 werd gezien als een signaal dat beide landen zouden kunnen samenwerken in de strijd tegen de klimaatverandering.

Na tientallen ontmoetingen, ook virtueel, kreeg die hoop nog een flinke boost toen beide landen op de klimaattop in Glasgow met een gemeenschappelijke verklaring kwamen. Ze beloofden er onder meer samen hun methaanuitstoot sterk te verminderen.

De bedoeling was dat experten en topambtenaren van beide landen in september 2022 zouden starten met onderhandelingen over onder meer schone elektriciteit, de kringloopeconomie en methaan.

Bezoek Pelosi

Maar in augustus 2022 maakte Nancy Pelosi als hoofd van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden een officieel bezoek aan Taiwan, dat de Chinese regering als deel van China beschouwt.

China reageerde door de klimaatgesprekken te annuleren, een beslissing die Kerry ‘teleurstellend en misleid’ noemde. In de plaats van een samenwerking volgden er Twitterdiscussies tussen beide landen over hun klimaatinspanningen.

Enkele maanden later, in november, bedaarden de gemoederen, dankzij een vergadering tussen Biden en Xi in de rand van de G20-top in Indonesië. Beide leiders kwamen er overeen om samen te werken rond het klimaat, en hun onderhandelingsteams op de klimaattop in Egypte kregen groen licht om weer formeel rond de tafel te gaan zitten.

Na die ontmoeting werd ook een officieel bezoek aangekondigd van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken aan China. Maar dat bezoek werd in februari dan weer geannuleerd, nadat de VS een Chinese spionageballon hadden neerschoten in het Amerikaanse luchtruim.

McCarthy

Vervolgens ontmoette de Taiwanese president Tsai Ing-Wen in de VS Pelosi’s opvolger Kevin McCarthy.

Maar volgens voormalig klimaatonderhandelaar Thom Woodroofe, onderzoeker aan het Asia Society Policy Institute, was die ontmoeting veel minder provocerend voor China omdat ze plaatsvond in McCarthy’s thuisstaat Californië, en niet in het Amerikaanse Congres of Taiwan zelf.

De Amerikaanse regering minimaliseerde het bezoek ook als een “tussenstop” van Tsai op weg naar de Caraïben.

Relatief makkelijk

Ondanks de verschillende tegenslagen zitten de onderhandelingen volgens Kerry opnieuw op de rails, en ‘kunnen we nu hopelijk vorderingen maken.’ Maar, zei hij ook, ‘dat is pure speculatie op dit moment.’

Kerry hoopt te kunnen onderhandelen over vermindering van methaanuitstoot, de energietransitie en de strijd tegen verlies van bossen. In vergelijking met bijvoorbeeld geopolitiek of intellectueel eigendom worden die thema’s gezien als een relatief makkelijk onderwerp voor de twee landen.

‘Als beide landen nog niet kunnen praten over zo’n onderwerp met gedeelde belangen, dan zou ik niet weten wat er wel nog overblijft in de bilaterale relatie’, zegt Li Shuo van Greenpeace Oost-Azië.

En als de VS en China gaan samenwerken, dan is nu wel het moment, zegt Woodroofe. Kerry praat al over zijn pensioen, Xie kampt met gezondheidsproblemen en er kan volgend jaar net zo goed een Republikein in het Witte Huis zitten.

‘Diplomatie heeft alles te maken met mensen en persoonlijkheden’, zegt Woodroofe. ‘Het feit is dat we hier twee oudere staatsmannen hebben, die allebei de capaciteit hebben om resultaten te boeken. Het is een zeldzame en significante situatie die vooruitgang mogelijk kan maken. Als zij het nu niet kunnen doen, wie dan wel?’

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Climate Home News.