Centraal-Aziatische landen vormen Euraziatische Unie

Met de ondertekening van het verdrag is de Euraziatische Economische Unie (EEU) een feit. Het idee ontstond in 1994 onder impuls van Kazachs president Nursultan Nazarbayev, maar werd pas na het aantreden van Russisch president Vladimir Poetin ernstig nagestreefd.

De EEU moet in de toekomst een nieuw machtsblok vormen naast de Europese en Chinese economische grootmachten, en omvat zo’n vijfde van de wereldwijde gasvoorraden en vijftien procent van de globale olievoorraden.

De nieuwe vrijhandelszone telt ruim 170 miljoen mensen, waaronder 140 miljoen Russen, maar krijgt een klap door de afwezigheid van Oekraïne en haar 45 miljoen inwoners. Wit-Russisch president Alexander Lukashenko: ‘Het akkoord is helaas niet helemaal geworden waarop we gehoopt hadden.’

Richting Azië

De EEU is een stokpaardje van Poetin en is niet alleen een economisch verdrag, maar ook een politiek statement. Samen met de recente ondertekening van een historisch gascontract met China moet de EEU aantonen dat Rusland nog steeds een belangrijke internationale speler is.

Een sterk Euraziatisch blok dat rijk is aan grondstoffen kan in de toekomst een betekenisvolle rol spelen als partner van China, en zo invloed bewaren op het wereldtoneel. De EEU kadert dan ook in de Russische kantelbeweging weg van Europa en naar Azië.

Zonder Oekraïne blijft de EEU echter vooral een energieleverancier en de leden rekenden op het land voor economische diversificatie. Volgens vele analisten zal de politieke toekomst van de EEU dan ook staan of vallen met de toetreding van Oekraïne.

Geen politiek blok

Daarnaast is de EEU niet het politiek blok geworden waarop Russisch president Poetin hoopte. Rusland krijgt met het nieuwe verdrag de rekening van de Oekraïne-crisis gepresenteerd en moet uigebreide toegevingen doen aan Kazachstan en Wit-Rusland.

Beide landen kennen grote Russische minderheden en de recente Russische activiteiten in Oekraïne hebben president Nazarbayev (en in mindere mate president Lukashenko) nerveus gemaakt. Een terugkeer naar het Sovjettijdperk is dan ook uitgesloten.

De Kazachse economie is veel sterker dan die van Wit-Rusland, dat economisch vrijwel volledig afhankelijk is van grotere broer Rusland, en president Nazarbayev verzet zich dan ook tegen al te uitgebreide Russische inmenging.

Het verdrag heeft Rusland garanties gekost, en al loopt veel Kazachse olie door Russische pijpleidingen, verwacht wordt dat de EEU Rusland de eerstkomende jaren tientallen miljarden zal kosten door de uitgebreide voordelen die zowel Wit-Rusland als Kazachstan krijgen.

Toekomst

Dat betekent echter niet dat de EEU een complete mislukking is. Hoewel het verdrag door de Oekraïense afwezigheid beperkte politieke impact heeft, zal het op lange termijn economische groei genereren en verder verlies aan Russische invloed in Kazachstan en Wit-Rusland helpen voorkomen.

Daarenboven kennen de lidstaten van de EEU een gecombineerd bbp van 2,7 biljoen dollar, dat volgens verwachtingen tegen 2030 met 900 miljard zal zijn toegenomen, en staan ook Kirgizië en Armenië aan te schuiven om zich bij de EEU aan te sluiten.

Armenië kan de economische groei goed gebruiken, en zal zich waarschijnlijk eind 2014 bij de unie aansluiten. Kirgizië vreest voor de macht van buurland China, en hoopt met het verdrag te kunnen schuilen bij de grote Russische broer.