Brazilië verlengt steenkoolgebruik tot 2040, verpakt als “rechtvaardige transitie”

Brazilië zal steenkool als energiebron blijven subsidiëren tot ten minste 2040, volgens een zogenaamde “rechtvaardige energietransitie”-wet. Maar die zal zowel de consument als het klimaat schaden, zeggen experten.

Doorgaans wordt met een ‘rechtvaardige transitie’ bedoeld dat de voordelen van een omschakeling naar een groene economie zo breed mogelijk gedeeld moeten worden, en dat wie economisch de dupe dreigt te worden ondersteuning krijgt, of dit nu landen, industrieën, gemeenschappen, werknemers of consumenten zijn.

80 procent van de energie uit Santa Catarina moet geproduceerd moeten worden uit steenkoolwinning in de regio.

Maar een nieuwe Braziliaanse wet geeft het begrip een heel andere invulling. De wet bevoordeelt juist de steenkoolproducenten door de activiteiten van kolencentrales in de staat Santa Catarina met nog eens achttien jaar te verlengen.

De wet draait de eerdere beslissing terug om de subsidies voor kolencentrales te stoppen in 2027, en de exploitatievergunning van drie grote centrales in Santa Catarina al in 2025 te beëindigen.

De nieuwe wet legt de overheid op om tegen een vast bedrag energie in te kopen die wordt opgewekt door een groep thermische centrales in Santa Catarina. Ook zou 80 procent van de energie geproduceerd moeten worden uit steenkoolwinning in de regio.

Verkeerde kant van de energietransitie

‘Dit is slecht nieuws voor de consument en het milieu’, zegt Ricardo Baitelo, projectcoördinator bij het Instituut voor Energie and Milieu (IEMA), een Braziliaanse non-profitorganisatie.

Bijna de helft van de elektriciteit in Brazilië komt momenteel uit hernieuwbare energiebronnen, waaronder wind- en waterkracht. De rest komt van fossiele brandstoffen, blijkt uit overheidsgegevens. Steenkool produceert nu zo’n 3 procent van alle stroom in Brazilië, vertelt Baitelo.

Volgens Abrace, een industriële groep van grote energieverbruikers in Brazilië, zal de nieuwe wet consumenten 840 miljoen reais (130 miljoen euro) extra per jaar kosten, omdat steenkool duurder is dan schone energie zoals zonne- en windenergie.

Toen de Senaat het wetsvoorstel op 13 december goedkeurde, schreven Abrace en andere brancheorganisaties in een open brief aan het Congres dat de wet ‘aan de verkeerde kant van de energietransitie staat, met aanzienlijke gevolgen voor het milieu en toenemende kosten voor iedere energieverbruiker.’

Regionale politici verwelkomden de wet echter als uitstel voor de kolenindustrie.

Senator Epiridião Amin, die de wet opstelde, schreef op sociale media dat Santa Catarina ‘een belangrijke prestatie’ had geleverd omdat het wetsvoorstel ‘beleid creëert dat de kolensector helpt’.

Ondermijning landelijk beleid

De wet valt binnen een recente trend van politici die zich bemoeien met de nationale energieplanning om te profiteren van duurdere en vervuilendere vormen van energieopwekking, vertelt Baitelo. Vorig jaar werd het belangrijkste elektriciteitsbedrijf van Brazilië, Eletrobras, door een wetsontwerp voor de privatisering verplicht om gedurende ruim vijftien jaar energie te kopen van aardgascentrales in verschillende regio’s.

Hierdoor zal Brazilië nieuwe elektriciteitscentrales op fossiele brandstoffen moeten bouwen, zeggen experts, wat volgens een schatting van de IEMA de koolstofemissies van de energie-industrie met zeker 25 procent zal verhogen.

Om klimaatverandering aan te pakken, heeft Brazilië beloofd om de totale uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 50 procent te verminderen en tegen 2050 zelfs CO₂-neutraal te worden. ‘Elektriciteit werd hierbij gezien als een voorspelbare sector, met duidelijke regels’, aldus Baitelo. ’Maar dit wordt nu ondermijnd.’

Werkgelegenheid

De nieuwe wet roept ook een ‘rechtvaardige energietransitieraad’ in het leven. Die moet werken aan een plan om de regio Santa Catarina uiteindelijk van steenkool af te helpen.

Maar die raad wordt gevormd door overheidsinstanties, bedrijven en vakbonden die stuk voor stuk voorstander van steenkool zijn, zegt Nelson Karam, projectcoördinator rechtvaardige transitie bij DIEESE, een vakbonds- en onderzoeksinstelling.

‘Er moet een écht rechtvaardige transitie worden opgebouwd door alternatieven te presenteren.’

Als alle steenkoolgerelateerde activiteiten in Brazilië zouden worden stopgezet, schat DIEESE dat er ongeveer veertigduizend banen verloren gaan. Dit zou een onevenredige impact hebben op sommige steden in Santa Catarina, waar steenkool een grote werkgever is, zegt Karam.

Maar de werkgelegenheid in de industrie zou hoe dan ook afnemen omdat de meeste processen nu geautomatiseerd zijn, aldus Karam.

Hij vindt dat de wet het concept ‘rechtvaardige transitie’ toe-eigent om de discussie over een effectieve transitie uit steenkool uit te stellen. ‘Er moet een écht rechtvaardige transitie worden opgebouwd door alternatieven te presenteren. Daar moet zwaar in worden geïnvesteerd’, besluit hij.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Thomson Reuters News Foundation.