Afghaanse vrouwen vrezen voor terugkeer naar ‘donkere tijden’ onder Taliban

Terwijl buitenlandse troepen zich terugtrekken uit Afghanistan groeit de vrees dat de Taliban de rechten van vrouwen zullen terugdraaien. ‘Als de Taliban weer aan de macht komen en hun oude, duistere mentaliteit opdringen, moet ik misschien vertrekken.’

De snelle opmars van de Taliban in grote delen van Afghanistan baart ontwerpster Marzia Hafizi zorgen: over het voortbestaan van haar bedrijf, maar ook over de vooruitgang die vrouwen de afgelopen twintig jaar hebben geboekt in het land.

De 29-jarige Hafizi opende in 2018 haar kledingwinkel Lora in de Afghaanse hoofdstad Kabul. Daarmee vervulde ze een lang gekoesterde droom: zakenvrouw worden in haar conservatieve, door mannen gedomineerde land - ondenkbaar tijdens het Taliban-bewind tussen 1996 en 2001.

‘Als de Taliban weer aan de macht komen en hun oude, duistere mentaliteit opdringen, moet ik misschien vertrekken’, vertelt Hafizi. Ze staat boven draaiende machines terwijl mannen en vrouwen haar nieuwste ontwerpen knippen, naaien en strijken.

‘Al mijn vrienden en familie zeggen dat ik moet stoppen en het land moet verlaten. Maar mijn vastberadenheid om bedrijven van vrouwen te promoten, banen voor hen te creëren en een zelfredzaam Afghanistan te zien, houdt me hier, vechtend om te overleven.’

Geen school of werk

Met behulp van openbare zweepslagen, geseling en stenigingen handhaafden de Taliban tijdens hun regime een strikte interpretatie van de islamitische wet. Dat eindigde toen ze na de aanslagen van 11 september 2001 door Amerikaanse bombardementen werden verdreven.

Maar nu de door de VS geleide buitenlandse troepen hun terugtrekking voltooien, boeken de Taliban snel terreinwinst. Daardoor groeit de angst bij veel vrouwen dat hun rechten op het gebied van onderwijs, werk en bewegingsvrijheid zullen worden teruggedraaid.

De Taliban beweert te zijn veranderd en zegt nu dat de islam vrouwen wel rechten geeft in werk, zaken, erfenissen en onderwijs.

Tijdens het Talibanbewind moesten vrouwen hun lichaam en gezicht met een boerka bedekken en mochten ze niet naar school, gaan werken of het huis verlaten zonder een mannelijk familielid.

De militante beweging beweert te zijn veranderd en zegt nu dat de islam vrouwen wel rechten geeft in werk, zaken, erfenissen en onderwijs. De groep heeft weinig details gegeven; meldt alleen dat dergelijke zaken worden besloten volgens de islamitische sharia, wat bij veel vrouwen argwaan wekt.

Onderhandelingen

Analisten van de Amerikaanse inlichtingendienst National Intelligence Council (NIC) voorspellen dat de situatie voor vrouwen zal verslechteren, zelfs zonder een overwinning van de Taliban. Daarmee schrijft de NIC de recente winsten van vrouwen toe aan externe invloed in plaats van binnenlandse steun.

De regering heeft gezworen geen compromissen te sluiten op het gebied van vrouwenrechten in ruil voor vrede. Maar gesprekken tussen de Taliban en Afghaanse politici hebben vooralsnog geen resultaat opgeleverd.

Fawzia Koofi is een van de weinige vrouwelijke onderhandelaars in de vredesbesprekingen tussen Afghaanse politici en de Taliban. ‘Het verzet dat de vrouwen van Afghanistan hebben geboden, zal niet ineens teruggaan naar nul’, zeg Koofi, die twee moordaanslagen heeft overleefd. ‘We zullen er alles aan doen om de aanwezigheid van vrouwen in de samenleving en in het politieke en sociale leven te behouden… We zullen niet terugkeren naar het donkere verleden.’

Vermoord me of laat me werken

Vrouwen hebben de afgelopen twee decennia aanzienlijke vooruitgang geboekt: steeds vaker ronden ze een opleiding af en een groeiend aantal vrouwen werkt in voorheen mannelijke bastions, zoals de politiek en media, de rechterlijke macht, horeca en de IT-sector.

In steden als Kabul, Herat en Mazar-i-Sharif lopen jonge vrouwen vrij over straat, gebruiken hun smartphones, dragen westerse kleding en komen in cafés en winkelcentra samen met mannen.

President Ashraf Ghani heeft in alle provincies vrouwen tot vicegouverneurs benoemd en hun ministersposten toebedeeld. Vrouwen bezetten dankzij een quotum 27 procent van de zetels in de Tweede Kamer - meer dan het wereldwijde gemiddelde van 25 procent, volgens de Interparlementaire Unie.

‘Als de Taliban aan de macht komen, zullen ze me ofwel moeten doden of me mijn werk laten voortzetten.’

Volgens de Afghaanse Kamer van Koophandel voor Vrouwen bezitten vrouwen bijna zestigduizend bedrijven, voornamelijk in Kaboel. Daaronder vallen restaurants, schoonheidssalons en handwerkwinkels.

De geïnterviewden zeggen dat ze te ver zijn gekomen om nu hun prestaties te laten afpakken. ‘Wat de omstandigheden ook zijn, ik geef mijn werk niet op’, zegt de 28-jarige Nilofar Ayubi. Zij runt het interieurontwerpbureau Maria Clothing, populair bij de elite van Kaboel. ‘Als de Taliban aan de macht komen, zullen ze me ofwel moeten doden of me mijn werk laten voortzetten.’

Afgelegen gebieden

In landelijke gebieden waar conservatieve families en radicale islamisten de scepter zwaaien, dragen de meeste vrouwen nog steeds een boerka en gaan ze alleen het huis uit voor ziekenhuis- of familiebezoek. Jonge meisjes worden hier nog altijd uitgehuwelijkt aan oudere mannen.

‘We hopen en bidden tot Allah dat de donkere tijden van de Taliban nooit meer terugkeren.’

‘Er moet nog zoveel meer worden gedaan om de fundamentele rechten van gezondheid en onderwijs uit te breiden, zodat we ook vrouwen in plattelandsgebieden bereiken. En dan niet alleen in de door de Taliban bezette gebieden, maar in alle afgelegen steden en dorpen’, zegt Nezam Uddin, hoofd van de Vredes- en Mensenrechtenorganisatie.

‘Mensen lopen nog steeds ver achter op het gebied van ontwikkeling en dienstverlening, in vergelijking met Kaboel, en al helemaal vergeleken met de normen van landen in de regio.’

De 23-jarige Massoma Jafari, die in Kaboel sieraden en make-up verkoopt, zegt wel te weten welke prijs vrouwen zullen moeten betalen als de fundamentalisten de nationale macht grijpen. ‘Ik kom uit Ghor, waar in het verleden veel vrouwen zijn gestenigd door de Taliban. Maar kijk naar mij, ik belichaam het verzet.’

Jafari verwijst naar de westelijke provincie waar de Taliban vorige maand Afghaanse troepen dwongen om zich terug te trekken. ‘We hopen en bidden tot Allah dat de donkere tijden van de Taliban nooit meer terugkeren’, zegt ze, terwijl ze haar sluier goed doet.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Thomson Reuters Foundation.