Huber Ballesteros: ‘Sociale activisten zijn kwetsbaar doelwit in Colombia’

Het vredesproces in Colombia kabbelt voort: De FARC-guerrilla leverde haar wapens in om de stap naar een politieke partij te zetten.

Het Nationale Bevrijdingsleger (ELN), na het neerleggen van de wapens door de FARC de grootste guerrillabeweging in het land, zit aan de onderhandelingstafel met de Colombiaanse regering. Beide partijen kondigden vorige week een bilateraal staakt-het-vuren af met ingang op 1 oktober.

Mensenrechten en sociale gerechtigheid in Colombia kunnen het vredesakkoord maken of kraken.

De Paus was in Colombia en gaf zijn zegen aan de vrede.

Zelfs de Golfclan, een van de meest gevreesde neo-paramilitaire groepen en drugsbendes, gaf in een video te kennen zich onder bepaalde voorwaarden over te willen geven.

Ondertussen strijden activisten in uiterst moeilijke omstandigheden voor wat het vredesproces kan maken of kraken: mensenrechten en sociale gerechtigheid in Colombia.

Akkoorden ondertekenen, en niet nakomen

Op een regenachtige dag in Antwerpen treedt Huber Ballesteros in gesprek met leden van de Belgische vakbond Algemene Centrale-ABVV Antwerpen. Ballesteros is activist en vakbondsleider. Hij is nationaal secretaris van het uitvoerend comité van de agrarische vakbondskoepel FENSUAGRO, partnerorganisatie van FOS en AC-Antwerpen, en lid van het uitvoerend comité van de nationale vakbondskoepel CUT.

Ballesteros maakt ook deel uit van de leiding van Marcha Patriotica, een sociale en politieke organisatie van meer dan tweeduizend organisaties, van vrouwenbewegingen tot jongerenbewegingen, LGTB-bewegingen, politieke groepen en partijen en inheemse en Afro-Colombiaanse organisaties. De gemeenschappelijke noemer van deze bonte verzameling Colombianen: Vrede in Colombia via de weg van de onderhandelingen.

Nadat Ballesteros een korte inleiding geeft, vullen de vele vragen drie uur dappere strijd in Colombia. De agenda is uitgebreid: eerlijk werk, mensenrechten, een integrale landbouwhervorming, syndicale vrijheden, gezondheidszorg, waardig wonen, werkgelegenheid –ook voor de 7,4 miljoen intern ontheemden.

‘De Colombiaanse overheid heeft zich gespecialiseerd in het ondertekenen van overeenkomsten, om ze niet uit te voeren.’ 

Dit zijn niet alleen Colombiaanse aangelegenheden. In het kader van internationale handel en vrijhandelsakkoorden is internationale druk op de Colombiaanse overheid om de mensenrechten te respecteren heel belangrijk. Het vredesakkoord biedt de politieke en juridische instrumenten om tegen het grootgrondbezit te vechten, maar ook het kapitalistische systeem zorgt voor ongelijke landverdeling en monocultuur zoals palm en suiker.

Ballesteros klinkt hoopvol, maar is enorm kritisch tegenover de overheid: ‘De Colombiaanse overheid heeft zich gespecialiseerd in het ondertekenen van overeenkomsten, om ze niet uit te voeren. Voorafgaand aan het vredesakkoord sloot de overheid al een hele reeks akkoorden met landbouwers en etnische groepen. De overheid kwam de overeenkomsten stuk voor stuk niet na.’ In oktober is er daarom een grote nationale staking gepland, om er bij de overheid tot aan te dringen om de akkoorden na te komen, alle akkoorden.

Constante bedreigingen

Sociaal leider zijn tijdens het Colombiaanse gewapend conflict was geen gemakkelijke opdracht. In de postconflictperiode van Colombia is het nog ingewikkelder.

‘Ze zijn ons aan het uitmoorden.’

‘Ze zijn ons aan het uitmoorden’, zegt Ballesteros over sociale leiders en mensenrechtenverdedigers, die het slachtoffer zijn van paramilitaire groepen. Ballesteros vertelt hoe hij, maar ook zijn familie het slachtoffer van constante bedreigingen zijn.

‘Er moet de garantie komen dat syndicalisten en activisten niet meer vervolgd worden. De overheid moet het recht op vakbonden en sociaal protest garanderen’, zegt Ballesteros.

Niet alleen paramilitaire groepen bedreigen het essentiële vredeswerk dat vakbondsleiders als Ballesteros verzetten. Ballesteros zat meer dan drie jaar gevangen nadat hij in 2013 bij de nationale landbouwstaking als onderhandelaar optrad.

De beschuldigingen waren rebellie en terrorisme, een veel terugkerend afleidingsmaneuver bij de criminalisering van sociaal protest in Latijns-Amerika. Het Colombiaanse en internationale middenveld, waaronder FOS en AC-ABVV, ijverden om zijn vrijlating. Het Belgische actieplatform Stop The Killings reikte Ballesteros de Human Rights Award uit.

‘Ik krijg wekelijks doodsbedreigingen.’

Ballesteros sluit zijn voordracht af na een vraag over hoe het nu eigenlijk met hemzelf gaat. Plots zien we een andere man. Hij vertelt zonder te verpinken, maar met al zijn moed bijeen verzameld, dat het heel moeilijk is: ‘Ik krijg wekelijks doodsbedreigingen. Mijn dochter moest de universiteit stopzetten en naar het buitenland verhuizen en mijn vrouw was recent het slachtoffer van een aanval.’

Ballesteros voegt er nog aan toe dat de bedreigingen hem niet stoppen in zijn strijd: ‘Ik moet voortzetten, voor mijn familie, zodat de offers de strijd waard zijn.’

Een gedroomd Colombia

MO* kan na de bijeenkomst nog even samenzitten met Ballesteros. Zijn overtuiging en inzet voor een Colombia waar velen van dromen, brengt een vraag naar voor: Gezien de grote hoop die het vredesproces met zich meebrengt: hoe ziet uw gedroomd Colombia eruit?

Huber Ballesteros: Een gedroomd -en mogelijk- Colombia, droom van onze generatie die te midden van het conflict geboren werd, is een land in vrede. We willen syndicaal werk kunnen uitvoeren en ideeën uitdrukken zonder angst voor een gevangenisstraf of vermoord te worden.

‘Sociale conflicten zullen blijven bestaan, maar ze zullen beslecht worden met de dialoog, niet met geweld.’

We dromen van een land waar de landbouwers grondbezitters zijn.

Een democratisch land dat kan kiezen en verkozen worden, geen verkoop van stemmen.

We verlangen ook naar rechtvaardigheid. Colombia heeft een hoog bruto nationaal product, maar de rijkdom is ongelijk verdeeld. We zijn wereldwijd het derde land met de hoogste ongelijkheid. In Latijns-Amerika is Colombia koploper waar enkel Haïti ons voorbij steekt.

We dromen van een land waar de rechten van de vrouw gerespecteerd worden.

Sociale conflicten zullen blijven bestaan, maar ze zullen beslecht worden met de dialoog, niet met geweld.

We dromen dat de volken soevereiniteit hebben.

We dromen van een land zonder drugstrafiek. We willen een land zijn van dialoog, culturele uitwisseling, commerciële banden, maar niet gekend om de internationale drugstrafiek.

Er zijn veel dromen.

Het land waar ik van droom is een land zonder corruptie, zodat de rijkdom naar alle Colombianen gaat.

Hoe loopt de weg hiernaartoe?

Huber Ballesteros: De sociale organisaties zijn essentieel. Het moet een combinatie zijn, de sociale strijd en de electorale weg maken daar beiden deel van uit.

‘Niets verandert zomaar, wij zullen het moeten realiseren.’

En zo neemt een verhaal over alles wat het vredesakkoord in de weg ligt een andere wending en wordt het een verhaal over de mogelijkheden van de postconflictperiode en een Colombia in vrede. Een droom die niet gaat over kokosnoten en zandstranden, maar over sociale gerechtigheid.

De sociale bewegingen nemen ondertussen hun rol in. In oktober is er de grote nationale staking met inheemse bewegingen, landbouworganisaties, arbeiders, gepensioneerden en studenten. ‘De bevolking staat op’, zegt Ballesteros. ‘Niets verandert zomaar, wij zullen het moeten realiseren.’