‘Om de pijn van de klimaatcrisis tegen te gaan, grijpen we naar middelen die haar erger maken’

De klimaatverandering teistert vandaag direct de inkomens en levens van honderden miljoenen mensen. MO*redacteur John Vandaele ziet dat we vastlopen in vicieuze cirkels. ‘Dat ecologie economie wordt, geldt het scherpst in de armste samenlevingen.’

Het werd al menigmaal voorspeld in talloze rapporten: de klimaatverandering ondergaan zal ons veel meer geld kosten dan het voorkomen ervan. En het voorbije jaar werd meer dan ooit voelbaar waarom dat zo is.

Voor onze ogen wordt ecologie op een zeer directe manier economie. Ecologische onevenwichten en verschuivingen zijn nu van die omvang en aard dat ze rechtstreeks het inkomen van mensen aantasten en soms ook hun leven bedreigen.

Bestrijden met foute middelen

Even het rijtje overlopen. De hittegolf die dit voorjaar grote delen van India trof, zal de oogst van miljoenen boeren verminderen met twintig, dertig of meer procent. Het was ook zo heet dat mensen die buiten moeten werken, straatwerkers en bouwvakkers bijvoorbeeld, daar eigenlijk niet toe in staat waren. Hun productiviteit was alleszins veel lager dan gebruikelijk.

Studies hadden al voorspeld dat het in de tweede helft van deze eeuw tijdens grote delen van het jaar fysiek onmogelijk zou worden om nog buitenshuis te werken in Zuid-Azië en het Midden-Oosten. Daar wonen nu 1,8 miljard mensen.

Om de huidige pijn van de klimaatverandering tegen te gaan, wordt gegrepen naar middelen die haar op termijn nog erger maken.

De beslissing van de Indiase regering om meer steenkool op te graven, om voldoende stroom te produceren om de airco’s aan de praat te houden, illustreerde eens te meer hoezeer we intussen in vicieuze cirkels zitten. Om de huidige pijn van de klimaatverandering tegen te gaan, wordt gegrepen naar middelen die haar op termijn nog erger maken.

Droogtes teisteren ook de Hoorn van Afrika en zuidelijk Afrika. Vermits grote delen van de bevolking er nog leven van wat hun veld hen opbrengt, bedreigt zoiets niet alleen hun inkomen maar ook hun leven. Dat is des te meer zo als de internationale gemeenschap niet adequaat reageert, omdat ze vooral kijkt naar een Russische oorlog in Oekraïne.

Daarbovenop kwamen nog de dodelijke overstromingen aan de kusten van Mozambique (in de eerste maanden van dit jaar) en Zuid-Afrika (in april en mei).

Ecologie is economie geworden

In grote delen van Zuid-Amerika zorgde de droogte van vorige zomer, dat is onze winter, voor lagere opbrengsten van de landbouw. In Argentinië verminderde de maïsoogst van 56 naar 48 miljoen ton. De sojaoogsten op het continent kregen eveneens rake klappen: min 20 miljoen ton.

De waterstanden van de rivieren waren extreem laag, en dat raakte dan weer de elektriciteitsproductie in landen die erg afhankelijk zijn van waterkracht. Zoals Brazilië, waar president en klimaatontkenner Jair Bolsonaro opriep geen liften of warme douches meer te gebruiken. Schepen konden slechts halfvol geladen worden opdat ze met hun lading soja via de Paraná naar de wereldmarkt konden varen.

Ook Taiwan kreeg te maken met een droogte die in een halve eeuw niet meer gezien was. Eén miljoen huishoudens zag zijn water gerantsoeneerd worden. Boeren kregen twee dagen per week geen water, wat uiteraard hun productie raakte. Wetenschapsparken moesten het met een kwart minder water doen.

De realiteit is dat de klimaatverandering dezer dagen direct de inkomens en de levens van honderden miljoenen mensen teistert.

Dat bedreigde de mondiale voorziening van computerchips. 90 procent van ’s werelds meest gesofisticeerde chips wordt immers gemaakt door één Taiwanees bedrijf, de Taiwan Semiconductor Manufacturing Company. Die heeft elke dag 150.000 ton water nodig voor zijn productieprocessen.

Ons land maakte dan weer kennis met de klimaatverandering via de waterbom van vorige zomer, die dood en vernieling zaaide in het oosten van België. 42 doden en talloze levens die zwaar ontwricht werden. Hoeveel jaar zal Wallonië moeten betalen om de gevolgen daarvan te verteren?

We kunnen zo nog een tijdje doorgaan. De realiteit is dat de klimaatverandering dezer dagen direct de inkomens en de levens van honderden miljoenen mensen teistert. Ecologie is economie geworden.

Klimaat en conflict

De klimaatverandering maakt ons kwetsbaar voor conflict. We zijn als mensheid minder bestand tegen conflicten.

Een wereld waar de voedselvoorziening al onder druk staat, kan er moeilijker een oorlog in Oekraïne bij nemen. Als diverse regio’s hun productie zien tegenvallen, is het extra lastig waneer de Russische invasie de wereldhandel in graan belemmert en de voedselprijzen op de wereldmarkten de hoogte injaagt. De klimaatverandering is een gemeenschappelijke vijand, waardoor oorlogen sneller hongersnoden in de hand werken. De mensheid heeft minder marge.

Anderzijds vergroot de klimaatverandering ook de kans op conflicten. Mensen die hun inkomen zien aftakelen en hun levensonderhoud bedreigd weten, raken makkelijker in conflicten verzeild. Al was het maar omdat ze strijden om schaarser voedsel en water of omdat ze zich verplaatsen naar plekken waar het beter leven is.

De 100 miljard die rijke landen beloofden voor de klimaataanpassing van armere landen, is ook een investering in de eigen veiligheid en stabiliteit.

En dan dreigt een andere vicieuze cirkel: samenlevingen die in conflicten verzeilen, kunnen minder goed reageren op de klimaatuitdaging. Ze zijn niet meer in staat om de consensus te smeden die nodig is om een krachtig klimaatbeleid te voeren. En een kokende planeet leidt dan tot de chaos en instabiliteit die een sterk klimaatbeleid bemoeilijken.

100 miljard voor klimaataanpassing

Dat ecologie economie wordt, geldt het scherpst in de armste samenlevingen. In landen waar nog een groot deel van de bevolking leeft van wat het eigen veld voortbrengt en niet veel spaarcenten heeft. Een droogte tast in zo’n situatie meteen je voedselvoorziening aan. Je hebt dan bovendien niet de koopkracht om elders voedsel te kopen.

Het maakt duidelijk waarom de 100 miljard dollar klimaatgeld van rijke landen voor armere landen, een tot nu toe onvervulde toezegging van jaren geleden, zo nodig is. Wanneer rijke landen de armere bijstaan om adequaat te reageren op de klimaatverandering, maakt dat hen veerkrachtiger en minder kwetsbaar voor hongersnood en conflict en al wat daarmee gepaard gaat. Daardoor kunnen ze ook zelf nog een klimaatbeleid voeren.

Als je het zo bekijkt, is die 100 miljard van de rijke landen ook een investering in de eigen veiligheid en stabiliteit.