De oogkleppen van De Afspraak op Vrijdag

Het is vrijdag, en dan overlopen we de politieke week

(c) VRT

Vrijdagavond op Canvas. Ivan De Vadder opent zijn uitzending zoals elke week met de zin: ‘Het is vrijdag, en dan overlopen we de politieke week.’ De kracht van die herhaling, gecombineerd met de symbolische macht van het medium mist zijn uitwerking niet. Want terwijl de realiteit in principe de betekenis van woorden bepaalt, stellen we in een wereld die gedomineerd wordt door audiovisuele en sociale media vast dat die volgorde omgekeerd wordt. De inhoud van een tv-programma als De Afspraak op Vrijdag bepaalt intussen wat mensen beschouwen als de politiek relevante gebeurtenissen of uitspraken van de voorbije week.

Een “politieke week” is een rekbaar begrip. Deze voorbije week zag bijvoorbeeld incidenten in de Golf van Oman, dodelijk geweld in Burkina Faso, moordende repressie in Soedan – gesteund door de “gematigde Arabische staten” die we tot onze bondgenoten rekenen, bittere straatprotesten in Hongkong, een eerste eboladode in Oeganda.

De inhoud van een tv-programma als De Afspraak op Vrijdag bepaalt wat mensen beschouwen als de politiek relevante gebeurtenissen of uitspraken van de voorbije week.

En dat maakt van deze week geen uitzondering. Vorige week vond in Praag de grootste anti-regeringsbetoging sinds 1989 plaats, tegen premier Babiš die door de EU beschuldigd wordt van misbruik van Europese subsidies. In Denemarken vonden verkiezingen plaats waarbij extreemrechts zwaar verloor, de sociaaldemocraten de grootste partij bleven onder andere dankzij harde anti-migratiestandpunten en groene politiek voor andere partijen winst opleverde. In Moskou versterkten Poetin en Xi Jinping hun alliantie tegenover het Westen, terwijl in Normandië geprobeerd werd Moskou uit de geschiedenis van de overwinning tegen het nazisme te schrijven.

In Soedan gebruikte het leger zwaar geweld tegen geweldloze betogers, wat met enige vertraging voor een sterke reactie vanuit de Afrikaanse Unie zorgde. Donald Trump dreigde ermee steeds zwaardere taksen te heffen op producten vanuit Mexico als dat land de migratiestroom richting VS niet zou tegenhouden, en hij stopte de militaire opleiding van piloten uit NAVO-bondgenoot Turkije zonder waarschuwing of veel uitleg.

Het zijn maar een paar voorbeelden, maar het zijn wel telkens politieke gebeurtenissen uit een en dezelfde week, en ze hebben allemaal directe relevantie voor en impact op de Europese, Belgische of Vlaamse politiek. Daar inzicht in geven, is dan ook zonder meer de opdracht van de openbare omroep. En dus hoort duiding daarover thuis in een programma dat belooft “de politieke week” te overlopen. Maar geen van deze voorbeelden komt aan bod. Niet deze week. Nooit.

Wat buiten de grenzen van het eigen gouw of de eigen natie gebeurt, is niet politiek of niet gebeurd, het is niet relevant of niet opgemerkt. Het wordt in elk geval niet toegelicht, niet uitgelegd, niet benoemd.

De politieke week, vanuit het perspectief van Canvas, speelt zich af binnen de grenzen van de eigen gouw of de eigen natie. Wat daarbuiten gebeurt, is niet politiek of niet gebeurd, het is niet relevant of niet opgemerkt. Het wordt in elk geval niet toegelicht, niet uitgelegd, niet benoemd. Het probleem is uiteraard niet beperkt tot vrijdagavond, maar op andere avond opent De Afspraak tenminste niet met de bewering “de actualiteit van de dag” te overlopen. Dat doet De Vadder op vrijdag wel, en de bewuste en volgehouden keuze om vervolgens nieuws uit het nabije of verre buitenland of politieke actualiteit met mondiale dimensies buiten beeld te houden, legitimeert provincialistisch nationalisme.

De invulling van “de politieke week” is dus niet neutraal of onschuldig, ook al wordt ze ongetwijfeld niet met ideologische maar met media-technische argumenten onderbouwd: bereik en toegankelijkheid, in de beperking toont zich de meester, dat soort bon mots.

Bij sociale media en internetzoekmachines zijn het de algoritmes die uitvergroten wat we al denken en verbergen wat ons stoort of niet bezighoudt. Op tv en radio, en in alle eerlijkheid in toenemende mate ook in de geschreven media, speelt de format die rol. Noam Chomsky noemt het een vorm van censuur die onder de radar van mensenrechtenverdedigers blijft. Het is in elk geval een logica die stelselmatig een (groot) deel van de werkelijkheid onzichtbaar en onbespreekbaar maakt, terwijl andere posities en meningen net wel – en bij herhaling – gepresenteerd worden als politiek prioritair.

Ik heb al bij herhaling pogingen gedaan om De Afspraak (op Vrijdag) attent te maken op belangwekkende gebeurtenissen met een reikwijdte die veel verder gaat dan de Wetstraat, het Martelarenplein of het Schoon Verdiep. De herverkiezing van Narendra Modi in India en van Joko Widodo in Indonesië in eenzelfde week eind mei, bijvoorbeeld. De grootste en de derde grootste democratie ter wereld, met samen meer dan een miljard stemgerechtigde kiezers. De ene premier een hindoenationalist, de andere president een voorzichtige seculier die een alliantie aanging met de grootste moslimorganisatie ter wereld om te voorkomen dat militante islamisten via tegenkandidaat Prabowo aan de macht zouden komen. Dat zulke zaken tot de kern van “de politieke week” behoren, zou niet eens voorwerp van debat moeten zijn.

De format is geen natuurfenomeen, maar een voortdurende redactionele keuze. Een autonome redactie heeft alleen haar eigen keuzes en argumenten om een bepaalde aanpak mee te verantwoorden. Al de rest is secundair.

Of een dergelijk signaal op de redactie bekeken of besproken wordt, kan ik niet weten. Maar aangezien er nooit reactie op komt, ga ik ervan uit dat de format de selectie maakt: de drie gasten moeten over hetzelfde onderwerp kunnen meepraten, en welke politicus of wie van het kransje vaste opiniemakers weet nu waar Jakarta ligt? Of wie wil er iets zeggen over een premier in Praag die in de politiek zit om zijn eigen bedrijf op de eerste rij te zetten als Europese subsidies uitgedeeld worden?

Ik ben proMO*

 

Steun ons unieke non-profit mediaproject en word proMO*.

Je ontvangt ons magazine en geniet van een pak andere voordelen

Je maakt MO* mee mogelijk en steunt ons in onze missie.

Voor € 4,60/maand of € 60/jaar.

Ik word proMO*

Modi, Jokowi en Babiš geraken dus, veronderstel ik, niet voorbij de inbox van geadresseerde. Alleen: de format is geen natuurfenomeen, maar een voortdurende redactionele keuze. Zoals de drie gasten in De Afspraak Nederlandstalig zijn, tot Suzanne Vega langskomt. Een autonome redactie heeft uiteindelijk alleen haar eigen keuzes en argumenten om een bepaalde aanpak mee te verantwoorden. Al de rest is secundair.

Er zijn genoeg voorbeelden van radio- en zelfs van een paar tv-programma’s waarin – mondjesmaat, maar toch – aandacht is voor mondiaal nieuws. Deze roep om wat politiek relevant is opnieuw zijn volle en rijke betekenis te geven, en het politieke dus niet op te sluiten in nationale grenzen en partijpolitieke berekeningen, wil ik dus niet snel even veralgemenen tot een aanklacht tegen een medium (tv) of een zender (de VRT).

Het is de hoogste tijd dat de Reyerslaan het tijdperk Bracke achter zich laat, en een visie ontwikkelt op de maatschappelijke rol van televisie die niet rechtstreeks leidt tot antipolitiek, wantrouwen en angst voor de toekomst.

Al zijn er meer dan voldoende redenen om de nefaste impact van tv op het politieke bewustzijn van burgers aan te klagen, net als er redenen te over zijn om te signaleren dat de openbare omroep blijft ronddraaien in het media-paradigma dat opgelegd werd door de man die de omroep vervolgens verliet en verraden heeft. Het is de hoogste tijd dat de Reyerslaan het tijdperk Bracke achter zich laat, en een visie ontwikkelt op de maatschappelijke rol van televisie die niet rechtstreeks leidt tot antipolitiek, wantrouwen en angst voor de toekomst.

Intussen is duidelijk dat de commerciële zenders al helemaal verstek laten gaan op het vlak van mondiale duiding en berichtgeving, en dus is de openbare omroep de enige kans om het wereldbeeld van de Nederlandstalige kijker uit te dagen en open te breken. En die kans wordt zowat elke vrijdagavond verkeken. Wat politiek echt relevant is, is letterlijk “niet op de afspraak”. Alleen: dat is niet grappig, dat is zelfs meer dan triest. Het is schadelijk.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2770   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2770  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.