De boer verstikt zich in de korte keten

Vorige week deed MO*columniste en klimaatactiviste Katrin Van den Troost een rondvraag op de boerenmarkt die ze mee organiseert in Borgerhout. ‘Wat is dat nu met dat stikstofakkoord?’ Dat de natuur beschermd moet worden, daar zijn ze het over eens. ‘Maar de landbouw betaalt een hoge prijs, terwijl voor transport en industrie de rode loper uitgerold wordt.’

Elke week organiseer ik mee de boerenmarkt in Borgerhout. Boeren van rond Antwerpen brengen dan hun lekkers van het veld naar de stad. Ze doen babbeltjes met de stadsmens en zorgen voor kwaliteitsvolle producten in de stinkstad.

De groene bakken met witloof, knolselder, verse rucola rollen dan het binnenplein van het lokale buurthuis op. Buurtbewoners komen hun portie verse zuivel, malse biefstuk en knapperige groentjes halen. Dat is elke week ook een gezellig moment van elkaar ontmoeten en koffietjes drinken.

Het cliënteel? Dat zijn doorgaans twee verdieners die hun - al dan niet jonge — kinderen kwaliteitsvol eten willen geven en de lokale boer willen steunen.

Vorige week deed ik ook een rondvraag bij de boeren op de markt. Wat betekent het stikstofakkoord voor jouw bedrijf? Helpt dit jouw bedrijf vooruit? En hoe zie je het nieuwe mestactieplan? Gaan we daarmee onze klimaatdoelstellingen halen en onze laatste natuur beschermen?

Nodig, maar oneerlijk verdeeld

De vleesboer wacht met een bang hart op de definitieve versie van het akkoord. ‘Een bericht daarover in de media wil niet zeggen dat het allemaal beklonken is. De gevaren schuilen in de laatste details, waarover momenteel onderhandeld wordt.’ Hij wil zijn bedrijf, een eenmanszaak waarin hij runderen en schapen kweekt, zelf versnijdt en verkoopt in zijn hoevewinkel, in alle eer en glorie kunnen doorgeven aan zijn zoon.

Steeds meer en steeds groeien, dat kan geen enkel ecosysteem volhouden, ook de boerenstiel niet.

De groenteboer ziet vooral een politiek steekspel. De Boerenbond is al jaren aanvuurder van een verkeerd landbouwmodel. Steeds meer en steeds groeien, dat kan geen enkel ecosysteem volhouden, ook de boerenstiel niet. Hij begrijpt dat de N-VA nu eindelijk komaf wil maken met het huwelijk tussen de CD&V en de Boerenbond. Dat de boer daar beter van gaat worden/wordt, betwijfelt hij ten zeerste.

Over de noodzaak van een stikstofakkoord is iedereen het met elkaar eens. Het stikstofbad loopt over en onze natuur moet beschermd worden. Maar de landbouw betaalt een hoge prijs van regeltjes, een vergunningenstop en dure technologische investeringen, terwijl voor transport en industrie de rode loper uitgerold wordt.

Zo kreeg Total Energies recent een vergunning voor 20 jaar voor zijn raffinaderij in de haven van Antwerpen en mag Ineos er een nieuwe ethaankraker bouwen. Beide zijn goed voor een serieuze portie stikstof in onze atmosfeer. Ondertussen worden de rijvakken van de Oosterweelverbinding verdubbeld. Van een vergunningenstop kan je niet spreken in industrie en transport.

Investeringen en steeds meer regeltjes

Een andere groenteboer kijkt naar Wallonië. Daar neemt boerenvakbond Fugea een speciale rol op. Zij gaan op bedrijfsniveau samen met de boer kijken hoe het rendabel kan zijn om samen met de natuur te boeren. Omdat het kan, maar ook omdat de omschakeling tijd vraagt en inzicht in investeringen — maar niet de zware luchtwassers die Vlaams minister-president Jambon en Vlaams minister van Omgeving Demir (beiden N-VA) voorstellen.

En dan ontstaat er een gesprek tussen stadsmensen en de mensen van het veld. De lokale boer krijgt het steeds moeilijker. Het nieuwe mestactieplan maakt de lijst met regels enkel groter en de bureaucratie nog zotter voor woorden.

Zo moet de boer nu 5 meter afstand houden tussen het veld dat hij bemest en de waterloop langs zijn veld. Die verloren gegane landbouwgrond mag hij dan weer niet opeisen van een rijke buur die paarden houdt op landbouwgrond.

De stadsmensen staan er machteloos bij en knikken instemmend om de frustratie van de boeren te zalven. Samen met de buren staan de boeren versteld van de politieke beslissingen en de show.

Korte keten spartelt

De korte keten heeft het moeilijk en de politiek beslist voor 3,6 miljoen euro ondersteuning voor de grote boeren om verder te doen hoe ze bezig zijn.

Tijdens corona kozen veel mensen bewust voor de korte keten. Men had tijd om lekker te koken, te experimenteren met vergeten groenten. Onze boerenmarkt boomde en het cliënteel verdriedubbelde.

De energiecrisis duwde dat enthousiasme snel weer de kop in. De korte keten spartelt om te overleven. Nochtans zijn dit de boeren die ánders proberen te boeren. Weg van de veiling, van grote technologische investeringen. Boeren die zelf verwerken en proberen samen met de natuur een bedrijf te runnen.

Lokale boeren en verwerkers gaan overkop. De kleine bakker moet ermee stoppen door de hoge kosten. De korte keten heeft het moeilijk en de politiek beslist om 3,6 miljard euro ondersteuning vrij te maken voor de grote boeren om verder te doen hoe ze bezig zijn.

Lees ook

Waarom we het over het Vlaamse stikstofprobleem moeten hebben

Mijn hart breekt als ik zie hoe de passie van boeren, het voortbestaan van onze natuur op het spel worden gezet om verder te gaan met hetzelfde mantra: groei ten koste van natuur, lokale boeren en de kleine verwerkers.