Ongelijkheid loopt als een rode draad door het klimaatverhaal

De klimaatstrijd is klassenstrijd

Ongelijkheid loopt als een rode draad door het klimaatverhaal. We zitten niet allemaal samen in dezelfde boot. Daarover gaat het protest van de “gele hesjes” en dat van “Extinction Rebellion” in Londen.

Andrew (CC BY-SA 2.0)

 

De feiten. Vandaag is de gemiddelde temperatuur op aarde al één graad warmer dan in het pre-industriële tijdperk. Jaarlijks sterven er een half miljoen mensen door de gevolgen van de klimaatopwarming en slaan er 21 miljoen op de vlucht voor extreme weersomstandigheden. Het poolijs smelt aan het snelste tempo van de laatste 1500 jaar en we stevenen af op de zesde massa-extinctie van planten en dieren.

Willen we kans maken om de temperatuurstijging te beperken tot 1,5 graad moeten we wereldwijd tegen 2040 klimaatneutraal zijn en moeten we daarna CO2 uít de atmosfeer halen. We moeten dus op ongezien korte tijd alle sectoren van de samenleving — mobiliteit, industrie, landbouw, energie, ruimtelijke ordening etc — volledig omvormen.

We hebben als mensheid nog nooit voor een uitdaging gestaan van die grootteorde op zo’n korte tijd en we zijn niet op het goede pad. De huidige klimaatplannen van alle landen samen — indien uitgevoerd – leiden tot een stijging van 3,2 graden. De concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer stijgt jaar na jaar. De komende tien jaar zijn cruciaal om het gebrek aan ambitie recht te trekken. Het is al lang geen vijf voor twaalf meer.

De planeet is ziek, ze heeft koorts, schrijft weervrouw Jill Peeters in haar boek. Maar koorts is en symptoom en geen diagnose. Als we de volledige monitor aanleggen gaan er heel wat meer alarmen af. Verlies van biodiversiteit, verzuring van de oceaan, aerosol in de atmosfeer, nitraten in de bodem, microplastics in de oceaan…

Al in 1972 kwamen de auteurs van het rapport grenzen aan de groei met de boodschap dat een economisch systeem gebaseerd op oneindige groei en kapitaalaccumutatie botst met een planeet met eindige grenzen.

Het is dus méér dan een kwestie van broeikasgassen en koorts. De planeet heeft allerlei grenzen, die we schaamteloos met de voeten treden. Er is een fundamenteel probleem met hoe we als mensheid in relatie staan tot de natuur. De stofwisseling zit scheef. Al in 1972 kwamen de auteurs van het rapport “grenzen aan de groei” met de boodschap dat een economisch systeem gebaseerd op oneindige groei en kapitaalaccumutatie botst met een planeet met eindige grenzen.

Voor het kapitalisme heeft de natuur enkel maar instrumentele waarde. Het is een “vrije gift” aan de mens, om grondstoffen te exploiteren aan het begin van de productieketen en als stortplaats op het einde. De vooruitgang in de natuurwetenschappen, de ontdekking van de wetten van de natuur, de classificering van de soorten en de verlichting gaven ons het idee als mens heer en meester te zijn van de natuur in plaats van onderdeel ervan. Veni, vidi, vinci.

We moeten breken met die logica om een uitweg te vinden uit de crisis. Einstein leerde ons dat je een probleem niet kan oplossen met de denkwijze die het veroorzaakt heeft. Na een jarenlange strijd tegen klimaatontkenners gesponsord door de fossiele brandstofindustrie staan we nu dus voor een heel andere uitdaging: de strijd tegen de valse oplossingen en een apolitieke visie op de klimaatproblematiek. Een visie die leeft in verschillende geledingen van de maatschappij en stelt dat we het klimaat kunnen redden zonder fundamenteel aan het economisch en politiek systeem te raken.

Er is het individualistisch discours waarin we elkeen als consument de wereld gaan redden door de juiste keuzes te maken. Favoriet van onze politici. Toen we dreigden zonder stroom te vallen door het gebrek aan energievisie van onze overheid kwam minister Marghem met de campagne “Off en we blijven on”, een site met tips van energiebesparing met recepten voor eenpansgerechten en de gekende kortere douches en dikke truien. Of toen Joke Schauvliege in antwoord op de Klimaatzaak — waar burgers de overheid voor de rechter dagen wegens schuldig verzuim inzake klimaat beleid — doodleuk de Tatcheriaanse kaart trekt en schrijft: ‘Ik pleit schuldig, ik ga met de auto naar het werk en met het vliegtuig op vakantie, durven jullie ook schuldig te pleiten? De staat is niet zomaar een kantoor in Brussel, maar de optelsom van ons individueel gedrag’.

Een samenleving waarin politici bedrijfswagens met miljarden subsidiëren, besparen bij NMBS en De Lijn en dan schaamteloos de burger met de vinger wijzen.

There is no such thing as society. Alsof we onze consumptiekeuzes maken in een vacuüm waarin onderwijs, wetten en regulering geen rol spelen. Waarin politici bedrijfswagens met miljarden subsidiëren, besparen bij NMBS en De Lijn en dan schaamteloos de burger met de vinger wijzen.

Ook een deel van de milieubeweging vertelt dit verhaal. En hoewel het een daad van verzet en autonomie kan zijn om als individu duurzame keuzes te maken, vaak tegen de stroom in, is het consumenten-discours in essentie disempowering, het ontneemt ons kracht. Van complexe wezens met meerdere identiteiten en taken — zorgdrager in een familie, werknemer, burger in een staat — worden we gereduceerd tot consument, met onze koopkracht als enige overblijvende wapen om de wereld te veranderen. Een illusie in een systeem waarin steeds minder bedrijven bepalen welke producten er op de markt komen en noden en behoeften gecreëerd worden door de reclame-industrie. Ook een asociale visie waarin het maken van duurzame keuzes weggelegd is voor de gegoede middenklasse.

De eenzijdige focus op de consument trekt onze aandacht weg van de beslissingen die genomen worden aan de productiekant. Het is de wereld op z’n kop. Om biologische wapens te verbannen verbieden we de productie ervan. Willen we geen ivoor meer dan komt er een verbod op het schieten van dieren voor hun ivoor. Maar in het klimaatakkoord van Parijs komt het woord fossiele brandstoffen geen één keer voor. Een geplande uitfasering en uiteindelijk verbod op de exploitatie van fossiele brandstoffen is taboe.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Nochtans, als we kijken naar de productiekant – naar de bedrijven die ervoor kiezen fossiele brandstoffen uit de grond halen en het primaire energie-aanbod op de markt bepalen – dan zijn slechts 90 bedrijven verantwoordelijk voor 2/3 van de uitstoot van de voorbije 200 jaar. Negentig. De grootsten daarvan staan in de top tien van meest winstgevende bedrijven wereldwijd en hebben reeds voor biljoenen dollars geinvesteerd in reserves aan steenkool, olie en gas die nu nog onder de grond zitten. Als het aan hen ligt halen we die er allemaal uit, tot de laatste druppel. In de energy outlook van ExxonMobil blijft olie nummer één in 2040 en halen we zelfs dan nog maar 6% van onze energie uit hernieuwbare bronnen. 2040. Het jaar waarin we volgens het internationaal klimaatpanel aan nuluitstoot moeten zitten.

De grootste leugen in het klimaatverhaal is dat we allemaal samen in dezelfde boot zitten.

Als het van de gevestigde orde afhangt, doen we verder zoals we bezig zijn. En dat is de meest gevaarlijke piste. Een piste waarin de mens als heer en meester de natuur verder naar zijn hand zet, de elite zich verrijkt en wapent tegen de klimaatopwarming en de zwaksten het onderspit delven. De grootste leugen in het klimaatverhaal is dat we allemaal samen in dezelfde boot zitten. Alle aardbewoners, jong en oud, arm en rijk gelijk. En dat we nu allemaal samen ons gedrag moeten aanpassen. De leugen dat klimaatverandering apolitiek is en het ideologische overstijgt, de verschillen tussen links en rechts doet vervagen en ons allen samen brengt. De gevaarlijkste ideologie, is de ideologie die geen ideologie meer is.

Maar de waarheid is dat ongelijkheid als een rode draad door het klimaatverhaal loopt en dat we helemaal niet allemaal samen in dezelfde boot zitten. De tien procent rijkste aardbewoners zijn verantwoordelijk voor de helft van de uitstoot. Overal ter wereld zijn het diegenen die laagst op de sociale ladder staan die slachtoffer zijn van de rampen, mislukte oogsten en vernielde huizen door de klimaatverandering. En in tijden van rampspoed komt structurele discriminatie in de maatschappij bloot te liggen. Tijdens hurricane Katrina bleef de Afro-Amerikaanse bevolking achter wegens gebrek aan reddingsdiensten in hun buurt. In de heropbouw werden hun buurten “opgekuist”. Ze staan nu vol van hippe koffiebars met vnl. blanken. De Afro-Amerikaanse inwoners kregen nieuwe woningen in het deel van de stad dat het minst hoog boven de zeespiegel ligt.

Ook de militaire industrie bereidt zich voor op de rampspoed. In de VS is het Pentagon de grootste klokkenluider rond de klimaatverandering. In haar ogen is het echter al te laat om ze nog tegen te gaan en moeten we ons — letterlijk — wapenen tegen wat op ons af komt. Na het communisme en het terrorisme is klimaatverandering nu de grootste bedreiging voor international security. Het Pentagon pleit voor een uitbreiding van de oorlogsmachine en nieuwe basissen in Afrika. De VN Veiligheidsraad buigt zich over de mogelijke oprichting van een nieuwe internationale vredesmacht, de VN-groenhelmen, die kunnen worden ingezet tijdens de vele conflicten rond water, land en migratiestromen die een wereld van 3 graden warmer rijk zal zijn.

De heersende klasse misbruikt de klimaatcrisis om een extreem neoliberaal beleid door te drukken van exploitatie, discriminatie, gentrificatie en militarisering. De shock-doctrine in werking.

Intussen worden zaden en gewassen door privé bedrijven genetisch gemodifieerd om de toekomst van de industriële landbouw te vrijwaren en kleine boeren afhankelijk te maken. Het business as usual scenario is verre van apolitiek. De heersende klasse misbruikt de klimaatcrisis om een extreem neoliberaal beleid door te drukken van exploitatie, discriminatie, gentrificatie en militarisering. De shock-doctrine in werking.

Er is dus geen niet-radicale oplossing meer. Geen apolitieke weg waarin we kunnen rekenen op technologische oplossingen, en fundamentele vragen over ons economisch en politiek systeem kunnen vermijden. Het is een bepaalde ideologie die ons tot op de rand van de afgrond heeft gebracht en diezelfde ideologie zal ons te pletter doen storten als we niet radicaal van spoor veranderen.

We moeten de klimaatproblematiek herpolitiseren en durven de fundamentele discussies aangaan. Strijden voor een economie waar mens en milieu centraal staan, en niet winst. De privatiseringslogica in vraag stellen en onze gemeenschappelijke goederen herveroveren en onder democratische controle brengen. De rol van de staat, van planning, regulering en investering centraal stellen in plaats van de onzichtbare hand van de vrije markt. Solidariteit aanwakkeren in plaats van angst, haat en militarisering. Een nieuwe visie op de mens cultiveren, als sociaal wezen, dat deel uitmaakt van de natuur en van haar afhankelijk is. Onze rol als burger en aardbewoner opnemen, en de strijd aangaan tegen de vernietigingslogica van het kapitalisme. Zoals de slogan die we hadden op de klimaattop in Parijs: We are not fighting for nature, we are nature defending itself.

Maar de echte radicalen van vandaag zijn de bedrijven die naar olie gaan zoeken onder de smeltende poolkappen.

Overal ter wereld komen mensen in opstand tegen de uitbuiting van mens en natuur. Ze gebruiken hun lichamen om de graafmachines van de fossiele industrie te stoppen en vechten tegen de privatisering van ons water, de lucht, onze bossen, de gewassen en de grond. Velen van hen worden nog vervolgd of vermoord, of gezien als radicalen, dromers en idealisten. Maar de echte radicalen van vandaag zijn de bedrijven die naar olie gaan zoeken onder de smeltende poolkappen. En de activisten van vandaag, zijn de helden van morgen.

We hebben als mensheid nog nooit voor een dergelijke uitdaging gestaan. Het is vijf na twaalf. Er is géén apolitiek pad. De klimaatstrijd is klassenstrijd, de één versus de 99%. En het is aan ieder van ons om kant te kiezen. Ik hoop jullie opnieuw te zien op de barricades en op de klimaatmanifestatie volgende week zondag in Brussel om 12u.

Claim the Climate!

Natalie Eggermont is spoedarts en klimaatactiviste. Ze is onder meer actief bij Climate Express en schreef het boek ‘Climate Express: Sporen naar verandering.’ Dit voorjaar was ze ook te zien in Watt op Canvas, een documentaire serie over de energie- en klimaatproblematiek in de wereld en in ons eigen land. Op 12 december is ze te gast op onze MO*talks over de klimaatcrisis. Ze bracht deze tekst op De Staat van de Waarheid op donderdag 22 november in NTGent.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.