De nieuwe voorzitter van de Europese Commissie

Portret van Ursula von der Leyen, de hofdame van de kanselier

© Brecht Goris

Geert Van Istendael

Ze werd geboren in Elsene, pardon, Ixelles, en zo ziet ze er uit, helemaal. Une fille de bonne famille, een telg van de gegoede burgerij, de Brusselse burgerij, al is ze dan op en top Duits. Bcbg, bon chic bon genre, maar natuurlijk weer niet té.

Een en al stijl, maar discreet. Nooit extravagant, oei nee. Wel heeft haar optreden de vanzelfsprekendheid die je van kindsbeen af meekrijgt als je het voorrecht hebt op te groeien in de hogere klassen.

Ik vind dat ze heel veel weg heeft van Antoinette Spaak, toen die nog voorzitter was van het FDF. Ook mevrouw Spaak is geboren in Elsene, ook mevrouw Spaak is de telg van gegoede burgerij, zij het op en top Belgisch. Mocht iemand zeggen, Ursula is de dochter van Antoinette Spaak, ik zou geneigd zijn het te geloven.

Tussen haakjes, het is me een raadsel waarom al die machtige buitenlandse vrouwen hun eigen achternaam wegmoffelen

Stel dat de verkozen vertegenwoordigers van de Europese volkeren haar een meerderheid schenken in het parlement van Brussel en Straatsburg, dan zal de Europese Commissie de volgende jaren onder leiding staan van de adel en de hoogste burgerij. Ursula von der Leyen, née Albrecht, is de dochter van een Europees ambtenaar die later minister-president van de deelstaat Nedersaksen zou worden. Christendemocratisch, dus ook de politiek heeft ze ingezogen van kindsbeen af. En luthers, zoals Angela Merkel.

Tussen haakjes, het is me een raadsel waarom al die machtige buitenlandse vrouwen hun eigen achternaam wegmoffelen en de naam van hun echtgenoot of, nog onbegrijpelijker, van hun ex-man blijven gebruiken. Lagarde is de naam van de man met wie Christine Lallouette ooit getrouwd is geweest. Merkel heet de man van wie Angela Kasner zevenendertig jaar geleden scheidde. In de jaren vijftig van vorige eeuw gebruikte mijn moeder altijd haar eigen naam om officiële documenten te ondertekenen, iets anders kwam niet bij haar op, iets anders zou volgens de Belgische wet ongeldig zijn geweest. Mevrouw Spaak heette Spaak van bij haar geboorte en is Spaak gebleven, getrouwd of niet. Waren wij in België op dat ene punt tientallen jaren vooruit?

Haakjes dicht.

Het geslacht Albrecht levert al een paar eeuwen avocaten en hoge ambtenaren aan Noord-Duitse vorstendommen, meer bepaald aan het koninkrijk Hannover en dat is niet gering. Tot 1866 strekte het zich uit van de Waddenzee tot achter Lüneburg en Göttingen, waarna Pruisen het opslokte. Een van de voorvaderen, afkomstig uit Bremen, werd de grote pionier van de katoenindustrie in tsaristisch Rusland, wat hem bergen geld en een adellijke titel opleverde. Ook Ursula’s echtgenoot stamt uit een geslacht van industriële adel, zijn voorvaderen waren zijdewevers, eveneens puissant rijk.

Bij voorrechten horen plichten, bij de enorme voorrechten die Ursula Albrecht ten deel vielen door geboorte en huwelijk horen zware plichten. Daarvoor is ze nooit teruggeschrokken, haar protestantse ethiek is, zoals die van Angela Merkel, onberispelijk. Ze heeft bijvoorbeeld een Syrische vluchteling in haar eigen huis opgenomen.

Naast ethisch besef heeft ze, eveneens zoals Angela Merkel, een briljant verstand. Ze studeerde economie, aan de London School of Economics, en vervolgens geneeskunde. Sommigen onder ons zijn nu eenmaal begaafder dan de meesten. Toen haar man in Californië ging studeren, trok zij mee naar de Verenigde Staten. Dankzij Elsene en dankzij Stanford stapt Ursula von der Leyen nu moeiteloos over van Duits naar Frans naar Engels en terug. Tevens hield ze er een diepe bewondering voor de Verenigde Staten aan over.

Wat ik niet heb gelezen in de minachtende commentaren is, dat iedereen die in Duitsland het departement defensie moet leiden, een slechte minister zal zijn.

Iets zegt me dat, indien Ursula von der Leyen verkozen raakt, ze met haar ondervoorzitters Timmermans en Vestager Frans zal spreken, want ook zij kennen Frans. En uiteraard met onze Charles Michel. En met Macron. De Engelsen liggen er nog niet eens helemaal uit en daar doet de oude Europese bestuurstaal weer haar intrede, door de grote poort van de macht.

Er is allerlei lelijks geschreven en verteld over de manier waarop Ursula von der Leyen richting Brussel is opgeschoven. Er is allerlei lelijks verteld over Ursula von der Leyen zelf. Zij zou bijvoorbeeld een barslechte minister van Defensie zijn.

Wat ik niet heb gelezen in de minachtende commentaren, is dat iedereen die in Duitsland het departement defensie moet leiden, een slechte minister zal zijn. In die hoek is gewoon geen eer te behalen. Het Duitse leger is zowat kapotbespaard.

Op dat punt is Duitsland trouwens vergelijkbaar met heel wat andere Europese lidstaten. Daarbij komt dat je in het Duitse leger altijd wel radicaal rechtse types aantreft (terzijde bemerkt, net zoals bij de politie en de Verfassungsschutz, dat is de binnenlandse veiligheidsdienst).

Vóór die tijd, van 2005 tot 2013, is Ursula von der Leyen een opmerkelijke minister geweest van Gezin en van Werk. Zo heeft ze voor een ruimer aanbod aan crècheplaatsen gezorgd. Vreemd genoeg is dat in Duitsland tot op heden een controversiële zaak, zeker bij de christendemocraten.

Ze heeft voor de invoering van het minimumloon gestemd en ook dat was lange tijd onverteerbaar voor de meeste Duitse christendemocraten, in de eerste plaats voor Merkel. Ten slotte hoort ze bij de minderheid van christendemocraten (ongeveer één vierde) die voor het homohuwelijk heeft gestemd (Angela Merkel stemde tegen, ik kom daar op terug). Ze heeft dus meer dan een keer blijk gegeven van politieke moed, door tégen de hoofdstroom van haar eigen politieke familie in te gaan. Zonder aarzelen.

Moest de kandidaat van de grootste partij het halen? Maar die partij heeft bijlange geen meerderheid. In een democratie gaat het erom de meerderheid te halen.

En dan de maneuvers om Ursula von der Leyen op de hoogste troon van Europa te hijsen. Ik heb een paar diepgravende analyses gelezen (onder meer in onze eigen Tijd en in Le Monde) over de even ragfijne als geperverteerde, door en door ondemocratische politieke spelletjes die we de jongste weken mochten aanschouwen. Zo zou het Macron geweest zijn die op 1 juli de naam Von der Leyen zou hebben gesuggereerd aan Angela Merkel. Een staaltje van alom geroemde sluwe en gesofisticeerde Franse diplomatie? Twijfelen is toegestaan.

Sta me toe vooraf dit te zeggen.

Er is helemaal niets ondemocratisch aan dat gelaveer en geboetseer met allerlei kleine comités in achterafkamertjes. Moest de kandidaat van de grootste partij het halen? Maar die partij heeft bijlange geen meerderheid. In een democratie gaat het erom de meerderheid te halen.

Moest het de kandidaat van de tweede partij zijn, Frans Timmermans? Dat wijst alleen maar op afspraken vóór de verkiezingen in allerlei andere comiteetjes in andere achterafkamertjes. We weten toch allemaal dat het gaat over kolossale functies van kolossaal belang voor een half miljard mensen (zolang de Britten er nog bij zijn). Dan lijkt het me zeer verstandig om de zaken eens goed en grondig door te praten, bij nacht en ontij desnoods en altijd beloken.

Nu naar de kern van de zaak.

Angela Merkel beseft beter dan wie ook dat ze zo langzamerhand op haar laatste kanseliersbenen loopt. Maar wie denkt dat ze daarmee ook uitgeteld zou zijn, onderschat haar schromelijk. Vanaf dag 1 van haar politieke leven heeft de zwijgzame Oost-Duitse natuurkundige de geringschatting door anderen meesterlijk gemanipuleerd in haar eigen voordeel. Zo heeft ze zelfs Helmut Kohl klein gekregen.

Bovendien beheerst ze de kunst van het politieke schaduwboksen als geen ander. Doe en zeg zelf zo weinig mogelijk. Laat de anderen komen. En uitglijden. En neersmakken. Neem bijvoorbeeld de stemming in het Duitse parlement over het homohuwelijk (juni 2017). Merkel wist zoals iedereen dat haar coalitiepartner SPD het voorstel samen met de oppositie zou goedkeuren. Ze heeft geen vinger uitgestoken om dat te beletten. Maar zelf stemde ze tegen. Geen conservatief die haar iets kon verwijten.

En ook nu weer.

  • Macron dácht dat hij de naam Von der Leyen aan Merkel suggereerde. Maar natuurlijk had Merkel via allerlei diplomatieke, politieke en journalistieke kanalen de naam Von der Leyen allang laten doorsijpelen tot in het Elysée. Toen Macron de naam liet vallen heeft ze geen spier vertrokken, denkend, aha, eindelijk, hij heeft het begrepen.
  • Bij de stemming over Von der Leyen heeft Merkel zich onthouden. Had ze voor gestemd, dan was haar coalitie thuis gebarsten, want de sociaaldemocraten zijn woedend omdat Frans Timmermans het onderspit moest delven. Juist nu kan ze een val van haar regering missen als kiespijn.
  • Merkel bezorgt de hoogste Europese functie aan iemand die ze door en door kent. Ursula von der Leyen was veertien jaar minister in Merkels regeringen. Dat zal haar laatste kanseliersjaren (of maanden?) toch wat veraangenamen.
  • En dan dit, voor binnenlands gebruik. De christendemocratische kandidaat, Manfred Weber, komt uit de rangen van de Beierse CSU. Merkel had nog enkele kilo’s appelen te schillen met de voormalige topman van de CSU, Horst Seehofer, die in haar regering minister is van Binnenlandse zaken en Heimat. Seehofer heeft Merkel destijds als een razende bestookt, na haar beklijvende zin Wir schaffen das. Hij heeft haar publiekelijk vernederd. Merkels wraak is even koud als zoet.
  • Voor het eerst zal een vrouw de Commissie leiden.
  • Ze kan Macron een wederdienst bewijzen door volop de kandidatuur van Christine Lagarde voor de Europese Centrale Bank te steunen. Twee vrouwen aan de absolute Europese top! Merkel vindt dat niet meer dan normaal. Macron mag paraderen als hypermoderne feminist.
  • Blijf op de hoogte

    Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
    Lagarde is, misschien nog meer dan Von der Leyen, je reinste klasbak en dat weet Merkel drommels goed. Maar, ook Lagarde wordt van alle kanten overladen met hoon. Ze is geen econoom, stel je voor, ze is slechts een juriste. Wel heeft ze een topfunctie vervuld in een van de grootste financiële advocatenkantoren ter wereld, maar ach, het mens heeft nog nooit voor een nationale bank gewerkt. Alsof de mevrouw die het Internationale Muntfonds leidt, geen verstand zou hebben van geld. Je kunt een paar dikke kwaaie boeken schrijven over Lagarde en zeker over het IMF, maar een ding staat vast. Haar voorganger Draghi heeft een paar jaar gewerkt voor Goldman Sachs, dit wil zeggen, Draghi heeft in dienst gestaan van het grootste gangstersyndicaat van de financiële wereld. Lagarde niet.

Von der Leyen moet nog een meerderheid achter zich krijgen in het Europees Parlement. Die zaak is niet gewonnen, lang niet. Vanochtend (9 juli) hoorde ik de groene fractieleider in het Europees Parlement, onze eigen Belgische Philippe Lamberts, de roemruchte bestrijder van misdadig hoge bankiersbonussen, hij wordt gehaat door de voltallige city van Londen, ik hoorde dus bij het ontbijt Philippe Lamberts op de radio. Die wond er geen doekjes om: de stem van de groene fractie krijgt Von der Leyen niet.

Hoe ze de stem van de sociaaldemocraten en de liberalen binnen wil halen, ik heb er geen flauw benul van. Misschien verzint Merkel een list.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Schrijver & voormalig journalist

    Geert van Istendael (°Ukkel, 1947) studeerde sociologie en wijsbegeerte. Hij werkte bij het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek, over ruimtelijke ordening.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.