Wit-Russische dissidenten vrij na internationale druk

‘Dankzij de sancties van de Europese Unie is de regering geplooid’, meent de voormalige presidentskandidaat Andrei Sannikov, die samen met zijn bondgenoot Zmitser Bondarenko werd vrijgelaten. Maar hij vindt ook dat de rol van zijn landgenoten niet mag worden genegeerd. ‘Dankzij de solidariteit van het hele land is de EU tot actie overgegaan’, klinkt het op de oppositiewebsite Charter 97.

Als reactie op de repressie hebben Europese landen geprobeerd om Lukashenko te isoleren. Ze trokken massaal hun ambassadeurs uit Minsk terug en honderden Wit-Russische ambtenaren mochten niet meer reizen binnen de EU. Deze maand beslissen de Europese ministers van Buitenlandse Zaken of de sancties worden opgeheven.

Bruno Vandecasteele van de faculteit EU-studies van de UGent denkt ook dat de EU een belangrijke rol heeft gespeeld, hoewel ook andere internationale spelers van belang waren. ‘Naast de EU hebben ook de Verenigde Staten sancties ingesteld tegen het Wit-Russische regime. Het was al die negatieve internationale aandacht die het regime tot de vrijlatingen heeft aangezet’, legt hij uit. ‘Ik kan mij niet voorstellen dat die oppositiefiguren vervroegd zouden worden vrijgelaten zonder de internationale druk die er nu is.’

Gemarteld in werkkamp

De twee werden vorig jaar opgepakt wegens het ‘verstoren van de vrede en aanzetten tot rellen’ na de frauduleuze herverkiezing van Alexander Lukashenko als president op 19 december 2010. Sannikov, die de belangrijkste oppositiekandidaat was, kreeg een gevangenisstraf van vijf jaar en Bondarenko moest voor twee jaar achter de tralies. Sannikov zou de voorbije zestien maanden zowel fysiek als mentaal gemarteld zijn in een werkkamp in het noordoosten van het land.

In het Britse dagblad The Independent zegt Sannikov dat Europa niet mag inbinden vooraleer alle politieke gevangenen op vrije voeten zijn. ‘We moeten blijven strijden. Er zitten nog steeds politieke gevangenen in de Wit-Russische cellen’, klinkt het. ‘Ze moeten allemaal onmiddellijk en onvoorwaardelijk worden vrijgelaten.’

‘Het was al die negatieve internationale aandacht die het regime tot de vrijlatingen heeft aangezet’

Politieke gevangenen worden pas vrijgelaten als ze hun verontschuldigingen aanbieden aan president Lukashenko. Ook Sannikov en Bondarenko hebben zich verontschuldigd voor misdaden die ze eigenlijk niet hebben begaan. ‘Het is tegen de principes van het moderne Europa en in strijd met de menselijke waardigheid om mensen te dwingen misdaden die ze nooit hebben begaan te bekennen’, aldus EU-commissaris van Uitbreiding en Nabuurschap, Štefan Füle op EUobserver.

Symbolen

Er zitten nog een tiental dissidenten achter tralies die weigeren om zich te verontschuldigen. Onder wie voormalig presidentskandidaat Nikolai Statkevich. Volgens Füle kunnen de relaties met Wit-Rusland niet normaliseren zolang er dissidenten opgesloten zitten. Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken Catherine Ashton had het over de vrijgelaten dissidenten als symbolen van het democratische Wit-Rusland.  

‘Ik denk niet dat de EU minder druk zal uitoefenen op het regime van Lukashenko’, aldus Vandecasteele. ‘Wel integendeel, als de vrijlating van de dissidenten het gevolg is van sancties zullen de EU-diplomaten dat zien als het ultieme bewijs van de doeltreffendheid van de sancties. Hierdoor zullen de sancties op meer steun kunnen rekenen.’ Volgens Vandecasteele zullen de sancties pas worden verlicht of opgeheven als alle politieke gevangenen vrijgelaten zijn, of na beloftes van Lukashenko. ‘Maar ik betwijfel dat één van beide er zit aan te komen.’

Rol van Polen

Op 16 en 17 april vond in Warschau een seminarie over privatisering en private ondernemingen plaats. Het seminarie maakt deel uit van het EU-programma voor de modernisering van Wit-Rusland.  ‘Wij Polen kennen de bittere realiteit van repressie’, vertelt de Poolse minister van Buitenlandse Zaken Radosław Sikorski. ‘We willen de Wit-Russen helpen, maar we mogen hen de hervormingen niet opdringen. Enkel als de bevolking het wil en als ze zelf de hervormingen doorvoert kan de modernisering een succes worden.’

Volgens Vandecasteele is Polen heel betrokken bij de Wit-Russische politiek omdat in Wit-Rusland een grote Poolse minderheid woont. ‘Polen heeft met Wit-Rusland een buurland met een onvoorspelbare leider, terwijl hun voorkeur natuurlijk uitgaat naar een stabiele buur. De Polen zijn dus zeer actief in verband met het Wit-Ruslandbeleid van de EU en ze willen voorkomen dat de aandacht van Brussel voor het land afneemt.’