'Waar was Europa al die tijd?'

Savas Robolis van de Panteion Universiteit in Athene vertegenwoordigt op de conferentie Griekenland: op dit moment het zorgenkindje van de Europese Unie. Anders dan zijn collega’s uit Portugal en Ierland moet hij het zonder presentatie met cijfers stellen.
‘De situatie verschilt per week in Griekenland. Er zijn rellen in het land en de sociale situatie is nog nooit zo slecht geweest. Griekenland is te vergelijken met een ziekte. Warm en pijnlijk, daarna koud en je slap voelen. Onze regering heeft de afgelopen tien jaar niet geprofiteerd van de welvaart die het land heeft gekend. Daar worden de Grieken nu voor gestraft. Hoe het zover heeft kunnen komen? Er is niet ingegrepen. Niet door onszelf en niet door Europa.Waar was Europa al die tijd?’

‘Oplossing moet een Europese zijn’

‘Door de stilstand van de industrie in Griekenland zijn er ook veel werklozen bijgekomen. Grieken worden vaak weggezet als luie mensen, maar dat beeld klopt niet. Veel mensen hebben er twee of drie banen om te overleven. Bovendien zijn we allemaal slachtoffer van de corruptie in ons land. Het is moeilijk om hiervoor een oplossing te vinden. En als die er is, moet die oplossing een Europese oplossing zijn.’

Ierland en Portugal

De situatie in Ierland is niet veel beter. De Ierse regering heeft al verschillende maatregelen getroffen om te voldoen aan de doelstellingen die de Europese Unie voorschrijft. Zo heeft Ierland gesnoeid in de werkgelegenheid onder jongeren, heeft het de kerstbonussen afgeschaft, de subsidie voor kinderopvang ingetrokken en de pensioenen met vier procent verlaagd. De werkgelegenheid van de beroepsbevolking (15-65 jaar) is gedaald naar 58 procent en de werkloosheid gestegen naar veertien procent. Het Ierse beleid is erop gericht de meest kwetsbaren te beschermen.  In 2011 heeft de bezuinigingsronde meer invloed op de arme bevolking gehad dan op de rijke terwijl de voorspelling voor 2009 – 2011 net het tegenovergestelde aangaf. Driekwart van de huishoudens telt een of meer personen zonder baan.

Portugal kampt met een relatief hoog armoedecijfer. In het buurland van Spanje is achttien procent van de bevolking arm. Dit percentage zal naar verwachting alleen maar toenemen. De kans op een baan is voor veel Portugezen niet groot. Er zijn voor hen ook weinig mogelijkheden op de huizenmarkt vanwege de hoge huizenprijzen. De Portugezen worden ouder, waardoor steeds meer inwoners pensioen ontvangen. Het aantal wordt momenteel geschat op twee miljoen. Een neveneffect is dat de beroepsbevolking steeds kleiner wordt, waardoor er minder geld binnenkomt. Ook in Portugal schrapte de regering de kerstbonussen. Daarnaast is de Portugese consumptie afgenomen, zijn de inkomstenbelasting en de pensioenkosten gestegen en is in de publieke sector besloten de lonen te bevriezen. Om nog maar te zwijgen over de verhoogde BTW en hypotheken.

‘Geen botsing tussen sociale cohesie en economisch beleid’

Odile Renaud Basso die op de conferentie voorzitter van de Europese Raad Van Rompuy vertegenwoordigt, is niet bang dat de sociale situatie verslechtert door het economische beleid.

‘Een botsing tussen de sociale cohesie en het macro economisch beleid is mogelijk. Ik denk echter niet dat dit gaat gebeuren, omdat het EU-beleid op langere termijn een sociaal beleid is. In de Raad is echter verdeeldheid over de invloed van de EU. Dat maakt het voor ons ook moeilijk om sociaal beleid uit te stippelen. We geven elke lidstaat wel de ruimte, maar sommige lidstaten kunnen deze niet naar behoren invullen, omdat ze meer hulp nodig hebben. Het blijft een moeilijk en gevoelig debat. Sommige landen zijn niet bereid -of kunnen niet- investeren in een noodlijdend collegalid. Als we als voorbeeld Griekenland nemen, dan zijn de hervormingen nodig om de situatie daar niet te laten escaleren. Solidariteit is dus nodig om de Europese Unie te doen slagen.’

Armoedebestrijding

De Europese Unie heeft met de EU 2020 doelstellingen een langetermijnstrategie uitgestippeld voor een sterke en duurzame Europese economie. Een centraal punt in deze strategie is de bestrijding van de armoede binnen de EU. In 2020 moeten tenminste twintig miljoen Europeanen een uitweg hebben gevonden uit het risico op armoede. Op dit moment is het nog maar afwachten of dit serieus haalbare doelstellingen zijn. Odile Renaud Basso: ‘Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk worden niet op de vingers getikt wat betreft hun lage inkomens. Ze hebben een slecht laag inkomensbestrijdingsbeleid. We geven hen de kans om zelf een oplossing te vinden voor dit probleem, maar op langer termijn is ingrijpen wellicht gewenst. In 2011 is er ook aan geen enkele lidstaat advies gegeven over de armoedebestrijding. Wellicht doen we dat in 2012 wel, omdat er dan andere maatstaven en cijfers zijn.’

‘Het kapitalisme vernietigt zichzelf’

Pierre Defraigne van het Madariaga College is een van de aanwezige denktanks die zich duidelijk uitspreekt tegen het beleid dat de EU momenteel voert.
 ‘De Europese Unie is geobsedeerd door de economische groei. We zien op dit moment dat de groei in Europa zijn hoogtepunt heeft bereikt. Het systeem is nu erg instabiel. De vernietiging van het kapitalisme is al ingezet door de overloed aan welvaart. Hierdoor zijn enorme schulden ontstaan die als een grote last worden ervaren. In de Verenigde Staten zagen we ditzelfde een paar jaar geleden gebeuren. Kijk nu eens met wat voor schulden zij zitten. Het kapitalistische systeem is gewoon kapot gegaan.’

‘Geen harde politiek in Brussel’

Edwin van Rooyen, entrepeneur bij Birdsong Europe en researcher aan de Universiteit Groningen, studeerde politicologie en internationale betrekkingen in Amsterdam. Hij is vrij pessimistisch over de negatieve spiraal waarin Europa zich bevindt:

‘Er is niet iets als een Europees sociaal beleid. In de jaren negentig werd hier wel over gedebateerd, maar toen al bleek dat dit een onmogelijk voorstel was vanwege het verschil tussen de verschillende lidstaten. De sociale systemen wijken erg van elkaar af. Elke lidstaat wil ook zijn eigen soevereiniteit behouden. Dit maakt het erg moeilijk een gezamenlijk sociaal beleid te ontwikkelen. Toen de euro werd ingevoerd, namen de Duitsers en Fransen een loopje met het stabiliteitsplan. Hierdoor werd het niet meer vanzelfsprekend dat afspraken binnen de EU altijd de steun krijgen van de lidstaten.’

Van Rooyen: ‘Europa heeft effect op de sociale situatie in de verschillende lidstaten, omdat ze maatregelen treft om bepaalde EU-doelstellingen te halen. Het probleem is wel dat deze doelstellingen vrijblijvend van aard zijn. Geen enkele lidstaat is verplicht zich eraan te houden. Daarmee maakt het de politiek in de EU meer voor de bühne. Het gaat daar niet om harde politiek zoals we dat kennen in Nederland.’

‘De Europese Commissie mag wetsvoorstellen indienen, maar het is van de lidstaten en het Europees Parlement afhankelijk of die voorstellen ook worden goedgekeurd. Het is niet eenvoudig om zo tot besluiten te komen. Dit maakt de besluitvorming niet veel eenvoudiger. De Fransen en de Duitsers hebben hierin het voortouw. Als zij weigeren mee te gaan in de besluitvorming of ze varen een andere koers, dan wordt het een moeilijk verhaal voor het betreffende wetsvoorstel.’

‘Ik denk dat de eurocrisis grotere vormen aan gaat nemen dan nodig is. De lidstaten oefenen ook erg veel druk uit op de EU. Daar zijn verschillende redenen voor. In Duitsland denkt Merkel bijvoorbeeld al aan de verkiezingen in eigen land. Dat heeft ook invloed op de wijze waarop de Duitse regeringsleider met Europa omgaat. Ik ben bang dat het ergste nog moet komen in Europa. Er zal hoogstwaarschijnlijk geen oorlog uitbreken in Europa zoals een Poolse minister eerder in de media riep. Dat zal alleen gebeuren als de situatie heel erg uit de hand gaat lopen in Europa. De wetenschap leert ons dat democratiën doorgaans niet met elkaar in oorlog gaan. Dat gebeurt in de regel veel vaker tussen democratiën en totalitaire regimes,’ aldus de Nederlandse politicoloog.

Veel ontwikkelingen binnen Europa

Nieuws uit de verschillende EU-lidstaten volgt zich in hoog tempo op. Joaquin Almunia, eurocommissaris voor Mededinging, riep nog maar net dat verschillende Franse banken een liquiditeitsprobleem hebben toen alweer bekend werd dat de kredietwaardigheid van Italië van de A+ naar de A-status verlaagd werd.

Griekenland zal begin volgende week een bezoek krijgen van inspecteurs die de begrotingsdoelstellingen inspecteren van Griekenland. Zonder de acht miljard euro hulp, dreigt het land namelijk in gebreke te blijven bij zijn schuldaflossing. Begin oktober komt het besluit of Griekenland een deel van de noodlening krijgt.

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) verwacht tevens een zwaardere recessie. Het verlaagt zijn groeivooruitzichten voor de wereldeconomie. Voor 2011 en 2012 gaat het IMF nu uit van vier procent groei. Eerder voorspelde het nog 4,3 procent groei dit jaar en 4,5 procent volgend jaar. In Griekenland wordt een inkrimping verwacht van vijf procent in 2011 en twee procent in 2012. Gedacht werd nog aan een groei voor 2012.