Vier vragen over de Palestijnse staat

1. Wat willen de Palestijnen?

De Palestijnen willen een onafhankelijke en soevereine staat binnen de grenzen van vóór 1967: de Westelijke Jordaanoever, de Gazastrook en Oost-Jeruzalem. Reeds in 1974 bevestigde de Algemene Vergadering van de VN het Palestijnse recht op zelfbeschikking. In 1988 riep de PLO, de koepel van de Palestijnse politieke partijen, de Palestijnse staat uit. Die onafhankelijkheidsverklaring lag aan de basis van de vredesgesprekken die in 1991 startten met als principe: ‘land voor vrede’.

Israël zou zich terugtrekken uit de gebieden die het sinds 1967 bezet (conform onder meer resolutie 242 van de VN-Veiligheidsraad) en de Palestijnen zouden Israël erkennen. Dit gebeurde tijdens het Oslo-vredesproces in 1993. Israël zette echter de nederzettingenbouw voort, wat onder meer leidde tot de verdrievoudigding van het aantal kolonisten (ongeveer 500.000) op de Westoever en in Oost-Jeruzalem. Twintig jaar onderhandelen leverden de Palestijnen geen eigen staat op.

2. Wat zal de Palestijnse Autoriteit in de VN ondernemen?

De Palestijnse Autoriteit (PA) besliste in het voorjaar van 2011 om niet louter te vertrouwen op onderhandelingen met Israël onder leiding van de Verenigde Staten. De VS stelden in februari 2011 in de Veiligheidsraad immers hun veto tegen een resolutie over de nederzettingen. Palestijnse leiders zoals president Abbas en premier Fayyad stelden een nieuwe diplomatieke strategie op, gericht op de multilaterale arena.

Het plan is om het officiële lidmaatschap bij de VN vragen mogelijk reeds tijdens de Algemene Vergadering van de VN in september. De PLO (die de Palestijnen internationaal vertegenwoordigt) heeft er nu slechts de status van waarnemer. Ook willen de Palestijnse leiders een maximum aantal landen overtuigen om de onafhankelijkheid van de Palestijnse staat binnen de grenzen van vóór 1967 te erkennen. Een honderdtal landen (vooral uit Latijns-Amerika, Azië en Afrika) erkende de Palestijnse staat reeds op bilaterale basis in 1988. Als reactie op het nieuwe Palestijnse initiatief volgden meer staten (vooral uit Latijns-Amerika) in 2010 en 2011.

3. Zal dit iets veranderen voor de Palestijnen?

De toelating en officiële erkenning van een Palestijnse staat binnen de VN, de belangrijkste supranationale instelling en bron van internationaal recht, kan een grote impact hebben. Het probleem is dat de Veiligheidsraad zijn advies moet geven over het lidmaatschap alvorens de Algemene Vergadering zich hierover buigt. Hoogst waarschijnlijk zullen de VS hun veto tegen het Palestijnse lidmaatschap stellen. Bovendien erkennen staten elkaar op bilaterale basis, en gebeurt dit niet in de Algemene Vergadering.

De Palestijnen erkennen echter dat ze vooral een symbolische daad willen stellen, gedreven uit wanhoop over het wegkwijnen van de tweestatenoplossing. Tegelijkertijd stellen ze dat dit hun recht is, zoals de internationale gemeenschap reeds bevestigde, en ze hiervoor geen toestemming nodig hebben, net zoals Israël die niet nodig had voor zijn onafhankelijkheidsverklaring in 1948. Maar ze hopen dat het initiatief politieke gevolgen heeft waardoor ze gemakkelijker juridische acties tegen Israël kunnen ondernemen. Op het terrein zal het weinig veranderen, omdat de bezetting voortgaat en Israël de oprichting van een soevereine staat blokkeert.

4. Hoe is de reactie van de internationale gemeenschap?

Israël is tegen het initiatief, dat het als unilateraal bestempelt, en lanceerde een lobbycampagne ertegen. Minister van Buitenlandse Zaken Lieberman dreigde ermee de akkoorden met de Palestijnse Aurtoriteit te beëindigen als ze naar de VN gaat. Israël probeert diezelfde landen te overtuigen, de Palestijnse staat niet te erkennen. Het wil zich niet terugtrekken tot wat het ‘onverdedigbare’ grenzen noemt.

Ook de VS en enkele Europese landen zoals Duitsland en Italië kantten zich publiekelijk tegen het initiatief. President Obama waarschuwde in zijn speech in mei dat ‘symbolische acties om Israël binnen de VN te isoleren niet zullen leiden tot een onafhankelijke staat.’ Sommige Europese landen zoals Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk lijken dan weer positief tegenover het plan te staan, maar zijn ook ambigu. Ze stellen dat hun beslissing zal afhangen van de resolutie die de Palestijnen zullen indienen. Er wordt aangenomen dat de EU zal proberen om de formulering van die resolutie te beïnvloeden en de Palestijnen te overtuigen om de onderhandelingen te hervatten.