Toenemende interne spanningen teisteren Soedan

In 2005 tekenden het regerende National Congress Party en de Zuidelijke rebellenbeweging Sudan People’s Liberation Movement het Comprehensive Peace Agreement (CPA). Dit vredesakkoord stelde ondermeer dat burgers uit Zuid-Soedan zich in een referendum zouden kunnen uitspreken over een mogelijke afscheiding van Soedan. Intussen zouden politieke leiders, zowel uit het Noorden als uit het Zuiden, er alles aan doen om de eenheid binnen Soedan te bewerkstelligen. De datum voor dit referendum is vastgelegd op 9 januari 2011.

Verbale oorlog

De opmerkingen van Al Bashir kwamen er als reactie op de uitlatingen van Salva Kiir, de leider van SPLM, president van Zuid-Soedan en tevens vice-president van Soedan. Kiir kwam eerder op de maand publiekelijk op voor afscheiding van Zuid-Soedan, wat volgens al-Bashir indruist tegen de bepalingen van het vredesakkoord uit 2005.
Ook vroeg Kiir ambassadeurs van de V.N.-Veiligheidsraad, die afgelopen week in Soedan waren, om vredestroepen te sturen naar de betwiste grens met het noorden, en daar een bufferzone in te stellen. Beide kanten beschuldigen elkaar ervan troepen te ontplooien aan deze grens. De V.N. kent reeds een troepenmacht van 10.000 soldaten om het vredesverdrag van 2005 in goede banen te leiden.
Kiir waarschuwde voor geweld indien het geplande referendum niet zou doorgaan op 9 januari. Het zuiden zou bereid zijn om zijn onafhankelijkheid uit te roepen via een zelf georganiseerd referendum, stelde hij.
De harde woorden van beide leiders in Soedan verhogen alleen maar de spanningen tussen noord en zuid. Sommige diplomaten die Soedan bezochten menen dan ook dat de kans op een burgeroorlog reëel is indien het referendum uitgesteld zou worden. ‘De volledige uitvoering van het vredesverdrag uit 2005 is essentieel voor de handhaving van vrede en stabiliteit doorheen Soedan’, benadrukte Lyall Grant, delegatielid van de Veiligheidsraad.

Twistpunten

Leiders uit het noorden en het zuiden zitten al maanden vast in kritieke onderhandelingen. Grootste twistpunten zijn de verdeling van de olie-inkomsten, de schuld en het rivierwater van de Nijl.
Over de bepaling van de grens onderhandelen de verschillende partijen niet expliciet, maar dat vormt wel een sleutelfactor. De ligging van de grens, het grensbestuur en relaties over de grenzen heen zullen bepalen wie beslag legt op de meerderheid van de olie-inkomsten van Soedan. De regeringen van Karthoum en de Zuidelijke hoofdstad Juba vallen beiden immers sterk terug op olie-opbrengsten die hoofdzakelijk uit de grensgebieden komen. Omgekeerd zullen thema’s zoals burgerschap, natuurlijke rijkdommen, economische samenwerking, landrechten en veiligheid een potentiële impact hebben op waar de grens exact wordt getrokken.
Het CPA riep in 2005 op om binnen de zes maanden de grens af te lijnen tussen het noorden en het semi-autonome zuiden. Vijf jaar later is deze opdracht nog steeds niet volbracht. Een oplossing voor de grensproblematiek impliceert immers ook het definiëren van de karakteristieken van die grens, het besturen van de grens en de toekomstige relaties van de gemeenschappen aan beide kanten van de grens. Het uitvaardigen en het definiëren van de grens moet daarbij vermijden dat de grens oorzaak wordt van een vernieuwd conflict, stelt een rapport van International Crisis Group.
Stabiliteit langs de grens zal deels afhangen van de mate waarin lokale actoren zich gehoord voelen in het definiëren van het grensbestuur en intergrensrelaties. Grensgemeenschappen zijn direct beïnvloed door de sfeer van post-referendum onzekerheid. Een onderzoek naar de gecontesteerde gebieden kan aantonen dat de grens heel verschillende dingen kan betekenen voor politieke elites en voor gemeenschappen die er leven.

Toenemende spanningen

Dit weekend raakten voorstanders van de onafhankelijkheid van Zuid-Soedan in de clinch met de oproerpolitie en  pro-Soedanese manifestanten in Khartoum.
De confrontaties onthullen de aanwezige spanningen in de aanloop naar het referendum van 9 januari. Experts waarschuwen voor een mogelijke escalatie van geweld de komende maanden.