Polen struikelt over Duitse vluchtelingententoonstelling

‘Gedwongen paden’ vertelt het verhaal van miljoenen Europeanen die de afgelopen eeuw hun land ontvluchtten. Het handelt over de massamoorden op Armeniërs in 1915-16, de holocaust, vluchtelingen in Cyprus en het voormalige Joegoslavië. Maar ook over de Duitsers die aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werden verdreven uit het huidige Polen en Oost-Europa.

“Een erg slechte, verontrustende en trieste gebeurtenis”, noemt de Poolse premier Jaroslaw Kaczynski de tentoonstelling in het Kronprinzenpalast in Berlijn. Die zwakt het ware verhaal van de Tweede Wereldoorlog af, vindt hij. Een groep Polen protesteerde bij de opening van de exhibitie, vorige week.

De organiserende stichting heeft nauwe banden met de Federatie van de Verdrevenen, een groep die opkomt voor de naar schatting 12 miljoen Duitsers en hun afstammelingen die na de oorlog uit hun huizen moesten wegvluchten. Duitsland viel in september 1939 Polen binnen. Na de nederlaag van het Nazi-regime schoven de Poolse grenzen op naar het westen, en vele Duisters werden gedwongen te vertrekken. Ook uit Tsjechië werden na de oorlog veel Duitsers verdreven.

De organisatoren van ‘Gedwongen paden’ hopen dat de exhibitie de eerste stap is naar een nieuwe, permanente tentoonstelling over het onderwerp. Die doelstelling heeft al een controverse uitgelokt in Duitsland zelf, maar Polen staat helemaal op zijn achterste benen.

“Veel Polen denken nu dat Duitsland zich niet bewust is van de Poolse bezorgdheden”, zegt Marcin Zastrozny van het Poolse Instituut in Berlijn, een instelling die gesubsidieerd wordt door de Poolse overheid. “Deze nieuwe tentoonstelling bemoeilijkt de relaties tussen Duitsland en Polen. Het zou goed zijn als de Duitse regering er afstand van nam, maar ze geeft het tegengestelde signaal: regeringsafgevaardigden woonden de opening bij.”

Unesco

En het boterde al niet tussen de twee buurlanden. De negatieve spiraal startte vorige zomer. Toen namen Poolse politici aanstoot aan Duits-Russische plannen om een gaspijpleiding aan te leggen op de bodem van de Baltische Zee. De Polen vonden dat hun grote buren boven hun hoofd aan het samenzweren waren.

Vervolgens, eerder dit jaar, stoorden Poolse politici zich aan de uitspraak ‘Poolse vernietigingskampen’, een zegwijze die volgens hen steeds vaker dient om door de Duitse nazi’s in Polen gebouwde concentratiekampen zoals Auschwitz te beschrijven. Sommige Polen zagen het als een onderdeel van een ruimere Duitse poging om de geschiedenis te herschrijven.

Warschau verzocht de Unesco om de naam van het kamp op de Werelderfgoedlijst te veranderen van ‘Concentratiekamp Auschwitz’ in ‘voormalig nazi-Duits concentratiekamp Auschwitz-Birkenau’. Ambassades deden hun beklag bij Duitse kranten die het hadden over Poolse vernietigingskampen.

Aardappeloorlog

En net twee maanden geleden haalde de Pools-Duitse ruzie opnieuw de krantenkoppen met wat “de aardappeloorlog” is gaan heten. De Poolse machthebbers vielen toen over een satire in de Duitse krant de Tageszeitung. Die noemde de Poolse president Lech Kaczynski en zijn tweelingbroer Jaroslaw - de premier - nieuwe aardappelen en sneerde dat Jaroslaw nog altijd bij zijn moeder woont.

De Poolse regering eiste officiële verontschuldigingen van Duitsland, die zich echter beriep op de persvrijheid. Volgens de Duitse media vonden functionarissen de hele toestand in hun hart vrij belachelijk.