Oudste Europese woud in gevaar

De wouden, die zich uitstrekken over Polen en Wit-Rusland, vormen een schatkamer van biodiversiteit met onder meer wolven, lynxen, herten, everzwijnen en 450 Europese bizons die er vrij rondzwerven.
Vorige maand werd een van de bizons neergeschoten door een jager die hem naar eigen zeggen verwarde met een everzwijn. Voor de vele activisten die betrokken zijn bij de bescherming van het woud is het een veelzeggend incident. Ze eisen dat het woud zo snel mogelijk wordt uitgeroepen tot jachtvrije zone. “Dat is de eenvoudigste manier om dit soort incidenten te vermijden: het nationaal park uitbreiden tot het hele Bialowiezawoud”, zegt Robert Cyglicki, hoofd van Greenpeace in Polen.

Houtkap

De jacht is maar een deeltje van het probleem. Volgens wetenschappers en milieuverenigingen staan de wouden aan rand van de afgrond door toedoen van de houtkap door staatsbedrijven en commerciële houtbedrijven.
De bescherming is gebrekkig. In 1921 werd het Nationaal Park Bialowieza opgericht, dat sinds 1992 op de Werelderfgoedlijst van de Unesco staat. Maar dat park beschermt aan de Poolse kant maar 103 van de 600 vierkante kilometer woud, waar volop gekapt wordt. En zelfs in het park gaat het kappen door onder het mom van de strijd tegen schorskevers.
Het effect is vernietigend. “De bewering dat houtkap iets te maken heeft met de bescherming van het woud is een leugen”, zegt journalist Adam Wajrak die in een dorp in het woud woont. Zelfs het chirurgisch verwijderen van dood maar commercieel interessant hout leidt volgens de journalist tot het uitsterven van zeldzame dieren, paddenstoelen en korstmossen die afhankelijk zijn van dode bomen.
De Poolse regering wil tot nog toe niet weten van een beperking van de jaarlijks gekapte oppervlakte van 100.000 naar 30.000 vierkante meter per jaar of een uitbreiding van het Nationaal Park Bialowieza. Vooral de lokale besturen, waar houtkapbedrijven en jagers invloed hebben, voeren oppositie. Sinds enkele jaren beschikken ze over vetorecht waardoor plannen en voorstellen steeds opnieuw afgewezen worden.

Omkoping

Het ministerie van Leefmilieu heeft een ontwikkelingsprogramma voorgesteld dat de oppervlakte van het park moet verdubbelen tot 35 procent van het woud. De Poolse overheid wil daarvoor 18 miljoen euro vrijmaken om de betrokken gemeenten over de streep te trekken, onder meer met investeringen  in zonnepanelen, rioleringswerken en toeristische ontwikkeling.
Dat is een pak meer dan de jaarlijkse begroting van al die dorpen samen. Critici zeggen dan ook dat het plan neerkomt op omkoping. “Dit is een slecht precedent”, zegt Cyglicki van Greenpeace. “Bovendien hebben ze al eens 7,5 miljoen euro gekregen, maar trokken ze later hun steun voor een uitbreiding van het park in. We willen dat niet nog eens meemaken.”
Bovendien ziet het plan van het ministerie er goed uit op papier, maar komt het er eigenlijk op neer dat de bestaande reservaten bij het bestaande park gevoegd worden. Het uitgebreide park zou dan bestaan uit drie afzonderlijke delen, en dat is vanuit ecologisch stadpunt verre van optimaal.
Greenpeace ziet het plan dan ook liever in de prullenmand verdwijnen en probeert 100.000 handtekeningen te verzamelen om op die manier een wetsvoorstel in het parlement te krijgen. Dat wetsvoorstel schrapt het vetorecht van lokale besturen. “De respons is enorm, we denken de handtekeningen al tegen eind oktober bijeen te hebben”, zegt Cyglicki.
“Ik leef in het woud, dus ik kan je vertellen dat enkel een kleine, invloedrijke groep voor de houtkap is”, zegt journalist Wajrak. “De meeste mensen zien in dat de bescherming van het woud niet botst met hun eigen belangen. Alle andere gemengde laaglandbossen in Europa en Amerika zijn al gekapt en vervangen door bosplantages. Bialowieza is als het laatste koraalrif – we moeten het beschermen, en niet kappen als barbaren.”