Onderzoek naar Poolse oorlogsmisdaden in Afghanistan

Het incident gebeurde in augustus, toen een Poolse en Amerikaanse patrouille geraakt werden door een springtuig. De Poolse versterkingen die vervolgens arriveerden, reageerden met mortiervuur op Nangar Khel, een dorp in de buurt. Bij die aanval kwamen acht burgers om het leven, waaronder een zwangere vrouw en een kind. In Polen gaan er stemmen op voor een strenge voorbeeldstraf, een formele verontschuldiging aan Afghanistan en een ruime compensatie aan de familie van de slachtoffers.
Begin november stelde de militaire aanklager, op basis van geheim bewijsmateriaal, dat er geen vuurgevecht was geweest en dat de soldaten op de burgers schoten met de bedoeling ze te doden. Zeven soldaten worden aangeklaagd voor schendingen van het internationaal recht. Als de oorlogsmisdaad bewezen wordt, kijken zes van de zeven militairen aan tegen een levenslange celstraf. De aanklager is van mening dat er geen verzachtende omstandigheden zijn en dat het niet om een fout kan gaan.
De Poolse bevelhebber in Afghanistan, Generaal Mark Tomaszycki, beweert dat de soldaten het dorp niet betreden hebben en enkel gevuurd hebben van op afstand. Maar de Poolse krant Gazeta Wyborcza heeft het over videomateriaal van een Poolse soldaat die het dorp binnengaat na het bombardement. Daaruit zou blijken dat het gedrag van de soldaten weerzinwekkend is.
Er blijft ook veel onduidelijkheid rond de betrokkenheid van hogere officieren. Het onderzoek moet uitklaren wie het bevel gegeven heeft voor het bombardement en welke officieren op de hoogte waren van de operatie. Hoewel de NAVO-richtlijnen voorschrijven dat bij een dergelijk incident hogere officieren geïnterviewd moeten worden is dat tot nog toe niet gebeurd. Het voedt ook de geruchten dat hogere officieren de verantwoordelijkheid afschuiven op de zeven soldaten.

Amerikaanse betrokkenheid
Andere bronnen wijzen dan weer op de betrokkenheid van Amerikaanse troepen. “Volgens onze bronnen binnen het leger gaat het om een ongeval en dachten onze troepen dat ze stellingen van de Taliban aanvielen, op basis van informatie van het Amerikaanse leger”, zegt Jacek Przybylski van de Poolse krant Rzeczpospolita. Ook de echtgenotes van twee beschuldigde soldaten hebben het over een “suggestie” van Amerikaanse bevelvoerders.
Volgens de aanklager is er geen bewijs voor de Amerikaanse betrokkenheid, maar in Polen groeit de wrevel ten opzichte van de Verenigde Staten. Roman Kuzniar, hoofd van het departement Strategische Studies aan de Universiteit van Warschau, zegt dat de het de Poolse troepen geen goed doet dat ze in de praktijk onder Amerikaans bevel staan: “Het was te verwachten dat onze soldaten de gevechtsmethoden van hun Amerikaanse superieuren en collega’s zouden overnemen, waaronder het complete negeren van alle rechten en limieten onder internationaal recht”, schreef hij in de krant Dziennik.
Recente uitspraken van de Amerikaanse president Bush hebben het imago van de VS in Polen geen goed gedaan. “Bush vergat onlangs om de Poolse troepen te vermelden toen hij de bondgenoten in Afghanistan opnoemde”, vertelt Przybylski. “En het is voor Polen erg belangrijk om die erkenning te krijgen.”
Zowel de missie in Afghanistan als die in Irak zijn erg onpopulair in Polen. De terugtrekking uit Irak is voorzien in 2008, maar er zijn nog geen plannen om de 1200 troepen in Afghanistan af te bouwen. Mogelijk krijgt de missie wel een burgertintje, nu steeds meer Polen het militaire ingrijpen afkeuren. Een overgrote meerderheid van de Polen vraagt ook om een officiële verontschuldiging van Polen aan Afghanistan. Eerste minister Donald Tusk heeft laten weten dat hij die laat afhangen van de resultaten van het onderzoek.
De dorpelingen hebben medische bijstand, voedsel en geld gekregen maar daar is niet iedereen even tevreden mee. De inspanningen worden door sommigen als zwijggeld gezien. “Je zou de indruk krijgen dat er geprobeerd is om die mensen hun mond te snoeren met rijst en bankbiljetten,” schreef Dziennik. “Er zou een echte compensatie uitbetaald moeten worden aan de families van de slachtoffers, in plaats van gewoon wat rommel te voorzien.”