De Britse organisatie Sandbag publiceerde onlangs een studie waaruit bleek dat een aantal bedrijven slapend rijk wordt van de Europese handel in CO2-rechten. Tien grote Europese bedrijven konden in 2008 maar liefst 500 miljoen euro winst opstrijken dankzij een overschot aan uitstootrechten, met ArcelorMittal als koploper. Ook de Vlaamse grote industrie vaart wel bij de handel en kon volgens de Bond Beter Leefmilieu 80 miljoen euro extra in de winstkolom schrijven.
En dat halve miljard is nog niet eens alles. Door de economische crisis daalde immers de CO2-uitstoot, boven op de uitstootrechten die bedrijven al gratis kregen voor de periode 2008-2012. Het uitstootoverschot zal zich volgens de studie de komende drie jaar vertalen in bedrijfswinsten tot 3,2 miljard euro. Dat is meer dan het dubbele van de 1,5 miljard euro die Europa volgens zijn economisch herstelplan wil investeren in hernieuwbare energie en schone technologie. Niet verwonderlijk dus dat Tracy Wolstencroft, directeur van Goldman Sachs, in mei 2009 op de World Business Summit stelde: ‘De handel in CO2 is momenteel een van de grootste groeimarkten ter wereld.’
De klimaatonderhandelingen worden door de multinationale bedrijven misbruikt als een geweldige winstgenerator, en niet aangegrepen om de economie te verduurzamen met nieuwe technologie. Ze stapelen virtuele uitstootkredieten op en stellen er zero klimaatinspanningen tegenover. Dat gebeurt niet alleen met het emissiehandelssysteem, maar ook met de uitstootreducties verkregen uit de bossen (zie het artikel over REDD en de bossen op bladzijde 32). Die klimaatzwendel heeft intussen al geleid tot markten waar CO2-kredieten worden gecombineerd, opgesplitst en herverkocht, net zoals met de rommelkredieten die tot de mondiale financiële crisis hebben geleid.
Omdat de bedrijfswereld zijn verantwoordelijkheid niet opneemt, degradeert hij elk voorstel en zeker elk mogelijk akkoord tot een lege doos. Voor een betere bonus dit jaar of een hoger dividend voor de aandeelhouders is men blijkbaar nog steeds bereid de toekomst van de komende generaties op het spel te zetten. Als de bedrijfswereld niet zelf voor een ommekeer zorgt, zal de steun voor marktmechanismen in de klimaataanpak geen lang leven beschoren zijn. Aviel Verbruggen, milieueconoom aan de Universiteit van Antwerpen, pleit nu al voor het stopzetten van het uitstoothandelssysteem en voor een grondige omvorming van onze belastingen in de plaats.
Tijdens de klimaatconferentie van Kopenhagen en erna klonk de kritiek dat de klimaatonderhandelingen door de businesswereld gegijzeld zijn. De kortzichtige logica van de bedrijfswereld bepaalt vandaag al te vaak de manier waarop de politieke wereld met het klimaatprobleem omgaat. Dat stelde ook de Braziliaanse president Lula in zijn toespraak in Kopenhagen, de dag voordat enkele landen een “akkoord” die naam onwaardig zouden doordrukken: ‘Ik had nooit gedacht dat ik zo’n beschamende vertoning zou meemaken. Het leek een markt, waar de een tegen de ander opbiedt om zo de beste slag te slaan. Maar het klimaat is geen handeltje.’