EU verstevigt relaties met oostelijke buren

Op 29 november organiseert de EU in Vilnius een internationale top over de relaties met de landen langs haar oostgrens –het Eastern Partnership. Waarom is dat programma zo belangrijk voor de EU?

Maja Kocijancic: Het Eastern Partnership is in 2009 opgezet om de landen uit die regio (Armenië, Azerbeidzjan, Georgië, Moldavië, Oekraïne en Wit-Rusland) dichter bij de EU-standaarden te brengen. Het promoot niet alleen hervormingen op het vlak van regelgeving en de wederzijdse opening van markttoegang maar ook contacten tussen de mensen. Het is voor de EU van vitaal belang om aan onze oostelijke grens stabiliteit te hebben, alsook goed bestuur en economische ontwikkeling. Onze partners in Oost-Europa en de Zuidelijke Kaukasus voeren –in verschillende mate– belangrijke hervormingen door op politiek, sociaal en economisch vlak. Ze hebben hun wens uitgedrukt om dichter naar de EU op te schuiven.

Is het de EU niet vooral om hun energievoorraden te doen?

Maja Kocijancic: Het potentieel van die landen om de energietoevoer van de EU te diversifiëren is een van de voorbeelden van het belang van het Eastern Partnership. Het conflict in Georgië in augustus 2008 toonde hoe kwetsbaar de regio kan zijn en maakte ook duidelijk dat de veiligheid  van de EU buiten onze grenzen begint.

Welke plannen heeft de EU met haar Eastern Partnership in de nabije toekomst?

Maja Kocijancic: De EU heeft concrete ideeën op tafel gelegd om onze relatie met die landen te versterken, en die plannen worden stap voor stap uitgevoerd. Het gaat om nieuwe associatieverdragen –met inbegrip van diepgaande en omvangrijke vrijhandelsverdragen– met de landen die een dieper engagement en een stapsgewijze integratie in de economie van de EU kunnen en willen aangaan. Verder zal ook reizen naar de EU vergemakkelijkt worden door het gaandeweg liberaliseren van het visaregime. Dat wordt dan gekoppeld aan nieuwe maatregelen om illegale migratie tegen te gaan.

Het Eastern Partnership promoot verder ook democratie en goed bestuur, versterkt energieveiligheid, sectorhervormingen en milieubescherming. Het moedigt contacten tussen mensen aan, economische en sociale ontwikkeling en het voorziet bijkomende financiering van projecten om sociaal-economische ongelijkheid tegen te gaan en stabiliteit te verhogen.

Welke concrete dossiers staan de komende weken en maanden op de agenda?

Maja Kocijancic: We hopen op de top in Vilnius een associatieakkoord te ondertekenen met Oekraïne, en zo’n akkoord te initiëren met Moldavië, Georgië en Armenië. Dat zal voordelen opleveren voor de inwoners van die landen in kwestie én voor de EU. Onderhandelingen met Azerbeidzjan over een associatieakkoord zijn nog aan de gang.

Hoe zit het met het toekennen van visa aan die landen?

Maja Kocijancic: Dat hangt af van land tot land. Moldavië heeft de eerste fase van het Visa Liberalisation Action Plan (VLAP) afgesloten en zou op korte termijn ook de tweede implementatiefase kunnen afsluiten. Daardoor zullen Moldaviërs zonder visum korte bezoeken kunnen brengen. Oekraïne en Georgië zijn die eerste fase van het VLAP aan het implementeren.

Al sinds een paar jaar hebben deze drie landen visa-afspraken met de EU. Die leveren voor hun burgers goedkopere visa’s op. Sommige categorieën van personen krijgen dan weer gratis visa –ngo-activisten of jongeren bijvoorbeeld. In ruil verwacht de EU van hun overheden dat ze illegale migranten terug toelaten tot hun land.

Armenië heeft onlangs daarover ook een overeenkomst getekend en Azerbeidzjan heeft er eentje geïnitieerd.

Ook rond luchtvaart staan een aantal akkoorden op stapel?

Maja Kocijancic: We onderhandelen met Oekraïne over een Gemeenschappelijk Luchtvaartakkoord, en ook met Armenië beginnen daarover binnenkort formele onderhandelingen. Met Georgië en Moldavië hebben we al zo’n akkoord, dat resulteerde in de toename van lagekostenvluchten van en naar de EU.

Welke typische EU-waarden draagt het Eastern Partnership concreet uit?

Maja Kocijancic: We hechten veel belang aan mensenrechten en democratisch bestuur, met eerlijke verkiezingen als hoeksteen. In de herfst zijn er presidentsverkiezingen in Georgië en Azerbeidzjan.

Dan is er nog Wit-Rusland, waarrond we een beleid voeren van “critical engagement”, onder meer via dialoog en via het Eastern Partnership. De ontwikkeling van bilaterale relaties onder dat programma hangt af van het respect dat Wit-Rusland toont voor de principes van democratie, rechtsstaat en mensenrechten. De EU is bereid om Minsk te helpen zijn verplichtingen terzake waar te maken.