Zwicht Cambodja voor Europese druk?

Vandaag is een belangrijke dag voor Cambodjaans premier Hun Sen. Tijdens de Europees-Aziatische top in Brussel gaat hij in gesprek met Federica Mogherini, de EU-vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken. De inzet is de mogelijke stopzetting van een handelsakkoord, omdat Cambodja de mensenrechten niet zou respecteren.

Hun Sen is door Commissievoorzitter Juncker in Brussel ontvangen met de gebruikelijke kussen. Maar eigenlijk wordt hij in het defensief geduwd. Cambodja maakt deel uit van de overeenkomst Everything But Arms (EBA). Dat is een akkoord tussen Europa en een veertigtal ontwikkelingslanden, die hierdoor een eenvoudige toegang krijgen tot de Europese markt. Het initiatief is bedoeld om de minst ontwikkelde economieën een duwtje in de rug te geven. Daar staan wel voorwaarden tegenover, zoals respect voor de mensenrechten. En daar wringt het schoentje.

Om zeker te zijn van een verkiezingsoverwinning, liet premier Hun Sen vorig jaar de enige oppositiepartij eenvoudigweg verbieden.

Vorige week liet de Europese Commissaris voor Handel Cecilia Malmström weten dat de voorkeursbehandeling met Cambodja kan stopgezet worden als er de komende maanden ‘geen duidelijke en evidente verbeteringen op het terrein’ komen. Malmström verwijst naar de politieke situatie in het land.

Om zeker te zijn van een verkiezingsoverwinning, liet premier Hun Sen vorig jaar de enige oppositiepartij eenvoudigweg verbieden. Eén van de oppositieleiders, Kem Sokha, zat een jaar lang zonder proces in de gevangenis en staat nu nog altijd onder huisarrest. Ook de persvrijheid is aan banden gelegd. En dat kan niet voor Europa.

Export zonder taksen

De landen op de Everything But Arms-lijst kunnen hun exportproducten (behalve wapens) zonder quota en zonder taksen op de Europese markt verkopen. Veertig procent van de Cambodjaanse export gaat naar Europa. Het gaat dan bijvoorbeeld over voedingswaren zoals rijst, maar vooral ook over textiel.

De kledingindustrie is één van de belangrijkste pijlers van de Cambodjaanse economie (samen met toerisme) en Europa is de grootste klant. Het is bovendien een broze sector met kleine winstmarges. Als Cambodja plots wél taks moet betalen, kan de productie op korte tijd verhuizen naar landen als Bangladesh of Liberia.

Made in Cambodia

‘De impact zal afhangen van de tarieven’, zegt de Nederlander Arjen Laan, ceo van de Pactics-groep die verschillende fabrieken in Cambodja heeft. ‘Als het tarief vijf procent wordt, dan zal het een ander soort gekte met zich meebrengen dan wanneer de tarieven twintig procent worden. Maar het spreekt voor zich dat bedrijven zullen nagaan of ze ergens anders goedkoper kunnen produceren. In die zin zullen de textielarbeiders zelf de grootste slachtoffers worden.’

‘Het spreekt voor zich dat bedrijven nagaan of ze elders goedkoper kunnen produceren. In die zin zullen de textielarbeiders zelf de grootste slachtoffers worden.’

In Cambodja werken alles samen zowat 700.000 arbeiders in de textielsector. Vaak sturen ze een deel van hun loon naar de familie op het platteland, dus in de praktijk zijn nog veel meer mensen van die industrie afhankelijk. Dat weet premier Hun Sen ook. In aanloop naar de omstreden verkiezingen, die in juli van dit jaar plaatsvonden, ging hij verschillende fabrieken bezoeken en liet hij de arbeiders weten dat hij ze niet in de kou zou laten staan.

Toch wordt niet verwacht dat hij zal plooien voor de Europese druk. Vorig jaar, toen er voor het eerst sprake was om de EBA-overeenkomst met Cambodja stop te zetten, reageerde hij tijdens een toespraak laconiek met “schrap ons dan!”

Hij voegde er nog aan toe dat hij ‘geen hond wil zijn die reageert als hij een bot of een stukje vlees krijgt.’ Dit soort uitspraken typeren de man. Hij is een gewezen Rode Khmer-guerrillastrijder, die later overliep naar Vietnam en al sinds de jaren ’80 van de vorige eeuw premier is van zijn land. Dat hij dat zolang kan aanblijven, komt doordat hij elke politieke situatie naar zijn hand weet te zetten.

Chinese steun

Ook Arjen Laan is niet erg onder de indruk van de Europese dreiging om de EBA-samenwerking met Cambodja stop te zetten. ‘Ik denk dat het in de eerste plaats een politiek signaal is van Europa voor de eigen achterban. De regering van Cambodja ligt er niet echt wakker van. En ik denk dat je Cambodja hiermee nog meer in Chinese armen drijft.’ China is nu al de grootste investeerder, elk jaar komen er meer Chinese ondernemers naar Cambodja. ‘China zal waarschijnlijk Cambodja gebruiken om nog meer voor de eigen markt textiel te gaan produceren.’

Premier Hun Sen voelt zich inderdaad veilig met de steun van Beijing. Chinezen hebben veel geld en stellen geen lastige vragen over mensenrechten. Laat Europa dan maar hoog van de toren blazen.

De definitieve beslissing over Cambodja en Everything But Arms valt pas over een paar maanden. Zo veel tijd krijgt Hun Sen nog om zich te schikken naar de Europese eisen. Al is het weinig waarschijnlijk dat hij dat zal doen. Intussen laat hij zich wel graag met de nodige egards ontvangen in Brussel.