'Democratie die Hongkongers 20 jaar geleden beloofd werd, blijkt een grote fraude'

Hongkong weigert visum voor gevierde journalist na controversiële lezing rond separatisme

Financial Times (CC BY 2.0)

Victor Mallet aan het woord tijdens een door de Financial Times georganiseerd debat in Hongkong.

Victor Mallet, hoofdredacteur voor de Financial Times in Azië, heeft een paar dagen om zijn valiezen te pakken, nadat een routineuze verlenging van zijn werkvisum werd geweigerd. De journalist, reeds twee jaar actief in Hongkong, is de eerste correspondent die uit de stad wordt gezet sinds het Verenigd Koninkrijk in 1997 soevereiniteit over Hongkong overdroeg aan de Volksrepubliek China, bericht de Financial Times.

Tijdens een persconferentie op dinsdag weigerde regionale regeringsleider Carrie Lam in te gaan op de vraag of deze sanctie het gevolg was van een recente controverse rond separatisme. In augustus organiseerde Mallet, als vice-voorzitter van de journalistenclub Foreign Correspondents’ Club, een lezing door Andy Chan. De jonge aspirant-politicus is voorzitter van de ‘Nationale Partij van Hongkong’, een jonge, kleine partij die de onafhankelijkheid van de regio nastreeft.

De lezing door Chan werd door de centrale regering in Beijing gezien als een provocatie, en in september werd de Nationale Partij van Hongkong officieel gelijkgesteld aan georganiseerde misdaad; elke associatie met de vereniging is strafbaar. De verbanning van een politieke partij is nog een primeur voor Hongkong, en liberale burgers stellen zich vragen over de zogenaamde autonomie van Hongkong. Vier jaar na de Paraplubeweging, een massaal protest tegen invloed vanuit Beijing, lijkt Hongkong opnieuw op een keerpunt in haar precaire verhouding met het ‘moederland’.

美國之音湯惠芸 public Domain (CC0)

Andy Chan, aspirant-politicus en voorzitter van de ‘Nationale Partij van Hongkong’, een jonge, kleine partij die de onafhankelijkheid van de regio nastreeft.

Twee Systemen

Toen Britse premier Margaret Thatcher en Chinese leider Deng Xiaoping in de vroege jaren 80 onderhandelden over de ‘terugkeer’ van Hongkong, werd overeengekomen dat de stad tussen 1997 en 2047 in grote mate autonoom zou bestuurd worden. Met uitzondering van defensie en internationale betrekkingen, zou Hongkong zelf de uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht beheren.

‘Dit noemde Deng “Een Land, Twee Systemen” ’, legt politiek veteraan Martin Lee uit. Hongkong is een deel van de Volksrepubliek China, maar wordt afzonderlijk bestuurd. Lee was zelf betrokken bij de onderhandelingen die zouden leiden tot een grondwet voor Hongkong, en ‘tijdens die onderhandelingen werd besloten dat Hongkong een democratisch bestuur zou krijgen. Maar China handelt nu alsof deze overeenkomst een vodje is. En de Britse regering wil niet tussenbeide komen’.

Sinds de laatste hervormingen zijn er verkiezingen voor de helft van de zetels in het parlement, maar de uitvoerende macht ligt nog steeds bij een onverkozen regering. In de laatste paar jaar lijkt Beijing zich inderdaad meer en meer te willen inmengen in lokale aangelegenheden, waar in theorie enkel het gezag van de Hongkongse regering mag tellen.

In 2014 besliste de Chinese regering dat Hongkong enkel democratische verkiezingen mocht houden als de kandidaten voor de hoogste positie eerst werden goedgekeurd door Beijing

In 2014 besliste de Chinese regering dat Hongkong enkel democratische verkiezingen mocht houden als de kandidaten voor de hoogste positie eerst werden goedgekeurd door Beijing. De verordening bracht tienduizenden betogers op straat in de Paraplubeweging, de grootste protestbeweging in de geschiedenis van de stad.

Sinds die beweging eindigde in teleurstelling, verliest het lokale parlement zich geregeld in gekibbel rond de kleine lettertjes in de grondwet, terwijl Beijing met groeiend zelfvertrouwen ingrijpt en de grenzen van Hongkong’s zelfbeschikking aftast.

Sneltrein naar China

Enkele weken geleden werden die grenzen zelfs verlegd. Eind september werd in de Hongkongse wijk Kowloon een nieuw treinstation geopend, voor de eerste sneltrein die Hongkong met China zou verbinden. Om de grensovergang tussen beide administraties te versoepelen werd in juni een omstreden wetsvoorstel goedgekeurd, waardoor een deel van het station officieel Chinees grondgebied werd.

Wpcpey (CC BY-SA 4.0)

De grensovergang tussen het China en Hongkong in het treinstation va Kowloon

De schikking is vergelijkbaar met de Eurostar terminus in Brussel Zuid, waarbij Britse grenswachters op Belgische grond mogen werken. Een groot verschil is dat Britse politie er niet van verdacht wordt die positie te misbruiken om arrestaties uit te voeren in België.

Nu Chinese politie legaal aanwezig mag zijn in Kowloon, in het centrum van de stad, is het aannemelijk dat ontvoeringen van dissidenten meer en meer zullen voorkomen.

In Hongkong zijn in de voorbije jaren verschillende dissidenten en politieke vluchtelingen gearresteerd door Chinese geheime politie. Een aantal van deze arrestaties haalden het wereldnieuws, zoals de mysterieuze verdwijning van Lee Bo, een handelaar in verboden boeken, de ontvoering van politiek activist Howard Lam, en de ontvoering van Chinese miljardair Xiao Jianhua.

Nu Chinese politie legaal aanwezig mag zijn in Kowloon, in het centrum van de stad, is het aannemelijk dat zulke ontvoeringen meer en meer zullen voorkomen.

Het wetsvoorstel dat die administratieve overeenkomst goedkeurde kon enkel door het parlement gejaagd worden omdat de pro-democratische oppositie verzwakt was door de diskwalificatie van enkele van haar leden. De oppositieleden moesten hun zetel afstaan nadat het hooggerechtshof bepaalde dat hun eedaflegging ‘niet oprecht’ verliep.

De politici in kwestie waren allemaal jonge activisten die verkozen werden in de nasleep van de Paraplubeweging. Ze gebruikten hun eedaflegging om kritiek te uiten op de regering en Chinese invloed, maar kregen een storm van kritiek omdat ze hierdoor de kans misliepen om een echte impact te hebben op het regionale bestuur, met dus o.m. de Kowloon terminus als gevolg.

© Sam Bekemans

betoging van de paraplubeweging

Ruimte voor verzet

Volgens professor Joseph Lian is het symbolisch verlies van de oppositie kenmerkend voor de uitzichtloze situatie in Hongkong. ‘Als we terugkijken naar de Hongkongse politiek van de voorbije 20 jaar, zie ik enkel een opeenvolging van mislukkingen. Hongkongers worden zich langzaamaan bewust van het feit dat de democratie die hen 20 jaar geleden beloofd werd een grote fraude is. Het verbaast mij niet dat in Hong Kong nu een gevoel van zinloosheid heerst. Van hopeloosheid.’

‘Toen China het verdrag met het VK tekende, waren er nog bepaalde dingen die China nodig had van de internationale gemeenschap. Nu krijgt het alles wat het wilt. Waarom zou China ook maar een centimeter toegeven?’

‘China is almachtig’, gaat professor Lian verder, ‘waarom zou het ons democratie toelaten? Waarom zou het ons onafhankelijkheid geven? Toen China het verdrag met het VK tekende, waren er nog bepaalde dingen die China nodig had van de internationale gemeenschap. Nu krijgt het alles wat het wilt. Waarom zou China ook maar een centimeter toegeven?’

‘Nooit in de geschiedenis van de wereld is het voorgekomen dat de politieke toekomst van een staat 50 jaar op voorhand werd bepaald’, zegt Lian, verwijzend naar 2047, wanneer Hongkong’s beperkte autonomie zal eindigen. ‘En dit is geen toekomst, dit is de hel.’

Nathan Law, een van de aanvoerders van de Paraplubeweging, is het daar niet mee eens. Kort na het einde van de protestbeweging stapte Law in de politiek. ‘We weten dat China almachtig is’, zegt hij, ‘maar toch is er ruimte voor verzet in Hongkong, en we grijpen elke kans met beide handen. Hongkong is nog steeds een rechtstaat, dus brengen we elke overtreding voor de rechter. Hongkong heeft een beperkt democratisch systeem, dus gaan we voor elke zetel die we kunnen krijgen. “

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Hij wordt in die opvatting gesteund door Benny Tai, professor in de rechten en ook een van de sleutelfiguren van de Paraplubeweging. ‘Hongkong is altijd al een plaats geweest waar nieuwe ideeën kunnen broeden; een toevluchtsoord voor dissidenten. En dat hoeft niet te eindigen. Ik weet dat we geen democratie zullen verkrijgen in de nabije toekomst, maar door deze strijd verder te zetten, creëren we de ruimte voor verandering. Op korte termijn is ons doel niet democratie, maar het oprukken van autoritair bewind in Hongkong tegenwerken.’

Hysterie

Volgens Tai en Law liet dat autoritair bewind zich recent weer gelden met de verbanning van de Nationale Partij, maar gematigde stemmen in Hongkong waarschuwen tegen hysterie. Volgens advocaat en adviseur van de regering Ronny Tong was het perfect legaal om die partij te verbannen.

‘In de grondwet van Hong Kong werd duidelijk gesteld dat Hongkong een “onvervreemdbaar deel uitmaakt van de Volksrepubliek China”.’

‘Om historische redenen ligt separatisme heel gevoelig in China. Na de invasie door koloniale mogendheden uit het Westen en Japan hecht de Chinese regering enorm belang aan territoriale integriteit. In de grondwet van Hong Kong werd dan ook duidelijk gesteld dat Hongkong een “onvervreemdbaar deel uitmaakt van de Volksrepubliek China.” Dus wie naar een onafhankelijk Hongkong streeft, gaat regelrecht tegen de grondwet in.’

Ook voor voormalig regeringslid Christine Loh is de maatregel geen teken van Beijing’s invloed, maar gewoon een legale interventie tegen een gevaarlijk fenomeen. ‘De grondwet zegt duidelijk dat nationale veiligheid en territoriale eenheid uiterst belangrijk zijn. We kunnen dit niet zomaar negeren. Verenigingen in Hongkong moeten goed nadenken voor ze zo’n boodschap verkondigen.’

Zelfbeschikking

Maar pro-democratische groeperingen in Hongkong vrezen dat het niet bij een relatief marginaal fenomeen als de Nationale Partij zal blijven. Pro-Chinese politica Priscilla Leung liet reeds verstaan dat de overheid ook andere verenigingen in het vizier kan nemen.

Enkele dagen na de rechterlijke beslissing tegen de Nationale partij, zei Leung dat ‘groeperingen die voor zelfbeschikking ijveren in hetzelfde schuitje zitten als zij die onafhankelijkheid willen.’ Daarmee verwees Leung rechtstreeks naar Demosisto, een partij die op haar website als belangrijkste agendapunt de zelfbeschikking van Hongkong heeft.

Demosisto wordt geleid door Nathan Law, de jonge politicus die uit de Paraplubeweging opstond. ‘Ik zit er niet mee in’, zegt Law. ‘Ze vinden altijd manieren om ons buitenspel te zetten, maar we komen altijd terug.’

Volgens advocaat Ronny Tong kan Demosisto inderdaad verbannen worden, maar veel hangt af van de groepering zelf. ‘Ze vragen om zelfbeschikking, maar ze zeggen niet wat dat inhoudt. Ze zeggen dat ze geen onafhankelijkheid willen, en als ze zelfbeschikking zoeken binnen het kader van “Een Land Twee Systemen” dan is er geen probleem. Het is aan hen om dat te verduidelijken.’

Zelfcensuur

Niet enkel politieke verenigingen zijn in gevaar, zo bleek met de uitwijzing van Victor Mallet, de Financial Times-journalist. Op de persconferentie die regeringsleider Carrie Lam dinsdag gaf, verwoordde journalist Tom Grundy de ongerustheid van de kritische pers:

Gov.hk (CC0)

De lokale regeringsleider Carrie Lam

‘Kunnen wij figuren in de onafhankelijkheidsbeweging nog citeren? Mogen we ze interviewen? Mogen we debatten organiseren? Als journalisten dit niet duidelijk weten dan riskeren we dat ze aan zelfcensuur gaan doen.’

In Hongkong geldt in theorie nog steeds de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid, maar de kwestie rond Mallet toont aan dat journalisten toch meer en meer moeten opletten.

Sinds de opkomst van het internet is zelfcensuur de norm in Chinese media. Uitgevers weten dat sommige onderwerpen gevoelig liggen, zoals corruptie en inkomensongelijkheid, maar de regering geeft geen duidelijke instructies wat wel of niet kan. Het gevolg is dat journalisten zulke onderwerpen liever vermijden, en over iets onschuldiger gaan berichten. In Hongkong geldt in theorie nog steeds de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid, maar de kwestie rond Mallet toont aan dat journalisten toch meer en meer moeten opletten.

Voor Hongkongers komt de eindmeet van 2047 steeds dichterbij, en lijkt een representatief bestuur steeds verder af. ‘We blijven werken aan een democratische toekomst’, zegt professor Benny Tai. ‘Meer en meer jongeren worden actief in sociale en politieke bewegingen. En we leren van andere bewegingen in andere landen, sommige die het moeilijker hebben dan ons. We moeten veerkrachtig zijn, en niet opgeven.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Freelance journalist

    Sam Bekemans woonde drie jaar in Hongkong, waar hij berichtte over de democratische beweging. Hij woont nu in Londen en schrijft over actualiteit in Hongkong en China.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.